I SA/Sz 1393/13

Uzasadnienie

Skarżąca M. Spółka z o.o. z siedzibą w K. (zwana dalej "Spółką"), w odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu od skargi w kwocie [...] zł, wniosła na urzędowym formularzu PPPr o przyznanie prawa pomocy w postaci częściowego zwolnienia od kosztów sądowych.

Z uzasadnienia wniosku oraz załączonych do wniosku dokumentów wynika, że Spółka prowadzi działalność w zakresie produkcji zabawek, działalność hotelarską, restauracyjną, działalność w zakresie gier na automatach i gier na automatach o niskich wygranych, działalność rozrywkową i rekreacyjną. Obecnie Spółka pozostaje w trudnej sytuacji finansowej. W ubiegłym roku podatkowym poniosła stratę w kwocie [...] zł. W wyniku wprowadzenia nowych przepisów w przedmiocie podatku od gier, Spółka zapłaciła ponad [...] mln zł podatku więcej niż gdyby uiszczała go na zasadach obowiązujących przed nowelizacją. Wobec konieczności ponoszenia o wiele wyższych należności podatkowych, Spółka podejmuje próby obniżenia kosztów funkcjonowania firmy przez zmniejszenie zatrudnienia i wartości środków trwałych.

W oświadczeniu o majątku i dochodach Spółka wskazała, że: jej kapitał zakładowy wynosi [...] zł, wartość środków trwałych [...] zł, strata za ostatni rok obrotowy według bilansu [...] zł, natomiast na swoim rachunku bankowym (wykazano jeden rachunek bankowy w[...]) posiada kwotę [...] zł. Z dokumentów dołączonych do formularza (rachunek zysków i strat za okres od 01.01.2012 r. do 31.12.2012 r., bilans sporządzony na dzień 21.12.2012 r.) wynika, że w latach 2011 i 2012 Spółka poniosła stratę w kwocie odpowiednio – [...] zł i [...] zł (przy przychodach w kwocie odpowiednio – [...] zł i [...] zł), na dzień 31 grudnia 2012 r. jej aktywa miały wartość [...] zł, kapitał własny [...] zł, natomiast wartość środków pieniężnych w kasie i na rachunkach wynosiła [...] zł.

Wezwaniem z dnia 20 grudnia 2013 r. referendarz sądowy zobowiązał Spółkę do przedłożenia dodatkowych dokumentów mających obrazować jej sytuację majątkową. Z nadesłanych dokumentów (dokumenty źródłowe dołączone do sprawy o sygn. akt I SA/Sz 1382/13) wynika, że na dzień 30 listopada 2013 r. Spółka: uzyskała przychody netto ze sprzedaży w wysokości [...] zł, posiadała aktywa trwałe o wartości [...] zł, posiadała należności długoterminowe w wysokości [...] zł oraz należności krótkoterminowe w wysokości [...] zł, posiadała środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych w kwocie [...] zł, posiadała kapitał własny w wysokości [...] zł, wykazywała zobowiązania krótkoterminowe w wysokości [...] zł (z tytułu dostaw i usług, podatków), zobowiązania długoterminowe w wysokości 0 zł. Ponadto we wrześniu, październiku i listopadzie 2013 r. Spółka dokonała dostawy towarów oraz świadczyła usługi o wartości odpowiednio – [...] zł, [...] zł i [...] zł. Spółka przedłożyła: kopie deklaracji VAT-7 za wrzesień, październik, listopad 2013 r., kopie deklaracji POG-4 za wrzesień, październik, listopad 2013 r., bilans i rachunek zysków i strat na dzień 30 listopada 2013 r., konta syntetyczne i analityczne, a także wyciągi z sześciu rachunków bankowych obejmujące okres od 5 września 2013 r. do 16 grudnia 2013 r.

Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2014 r., doręczonym stronie w dniu 31 stycznia 2014 r., referendarz sądowy odmówił Spółce przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym w postaci zwolnienia od kosztów sądowych. Od powyższego postanowienia, w dniu 7 lutego 2014 r. (data nadania pisma w urzędzie pocztowym), skarżąca Spółka wniosła sprzeciw.

W uzasadnieniu sprzeciwu Spółka wskazała, że posiadany przez nią majątek nie może zostać spieniężony, gdyż stanowią go w przeważającej części automaty do gier o niskich wygranych, które w wyniku wprowadzenia nowych przepisów o grach hazardowych, mogą być eksploatowane jedynie do czasu wygaśnięcia udzielonej licencji. Z uwagi na fakt, że nowe licencje nie będą wydawane, ewentualni nabywcy nie mogliby eksploatować zakupionych automatów, stąd popyt na ten składnik majątku Spółki jest obecnie zerowy.

Jednocześnie Spółka podkreśliła, że sprzedaż jej majątku nieruchomego miałaby charakter nieodwracalny. W przypadku, gdy w wyniku sądowej weryfikacji zaskarżonej decyzji podatkowej zostałaby ona uchylona (co zdaniem Spółki powinno nastąpić) a na rzecz Spółki zostałyby zasądzone koszty sądowe, spowoduje to odzyskanie poniesionych nakładów finansowych, ale odzyskanie posiadanego majątku trwałego nie będzie już możliwe. Na poparcie swoich twierdzeń Spółka powołała się na orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Spółka podniosła także, że biorąc pod uwagę ilość zarejestrowanych w chwili obecnej w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Szczecinie spraw (wskazując, że analogiczne sprawy Spółka prowadzi przez sądami administracyjnymi na terenie całego kraju) i łączną wysokość wpisów we wszystkich sprawach, nie jest w stanie uiścić wpisu w niniejszej sprawie.

Z urzędu wskazać należy, że na dzień wydania niniejszego postanowienia w sprawach aktualnie zawisłych przed Sądem w wyniku wniesienia skarg przez Spółkę, została ona wezwana do uiszczenia wpisów sądowych w łącznej kwocie [...] zł.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uznał, co następuje:

Stosownie do art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) – zwanej dalej "P.p.s.a.", wniesienie sprzeciwu na postanowienie referendarza sądowego w przedmiocie prawa pomocy ma ten skutek, że postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Sprzeciw w niniejszej sprawie został wniesiony skutecznie, tym samym należało rozpoznać wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Na wstępie wyjaśnienia wymaga, że instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 P.p.s.a., zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Stosownie do art. 243 § 1 i 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a., prawo pomocy w zakresie częściowym może zostać przyznane na wniosek strony będącej osobą prawną, jeżeli wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Z brzmienia powołanych przepisów jednoznacznie wynika, że ciężar dowodu w zakresie przesłanek warunkujących zwolnienie od kosztów sądowych obciąża stronę, która powinna wykazać i wyczerpująco uzasadnić okoliczności stanowiące podstawę żądania.

Należy podkreślić, że odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 199 P.p.s.a. ma na celu zagwarantowanie prawa do sądu podmiotom, których obiektywnie nie stać na poniesienie kosztów postępowania. Jak wskazuje się w doktrynie oraz w orzecznictwie sądów administracyjnych, prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu i bez majątku. Nie można, stosując prawo pomocy, chronić czy też wzbogacać majątku podmiotów prywatnych, gdyż celem instytucji prawa pomocy jest zapewnienie dostępu do sądu osobom, którym brak środków finansowych ten dostęp uniemożliwia. (por. Hanna Knysiak-Molczyk [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, s. 628).

Rozpatrując przedmiotowy wniosek, Sąd zauważył, że wykazana przez stronę strata nie świadczy jeszcze o braku środków finansowych pozwalających uiścić należne koszty sądowe, które na danym etapie postępowania obejmują wpis od skargi w kwocie [...] zł. Jak wynika z akt sprawy, Spółka prowadzi działalność gospodarczą znacznych rozmiarów i uzyskuje wielomilionowe przychody (na dzień 30 listopada 2013 r. w kwocie [...] zł) i obroty (za wrzesień, październik i listopad łącznie w kwocie [...] zł). We wrześniu, październiku i listopadzie 2013 r. Spółka dokonała dostawy towarów oraz świadczyła usługi o wartości odpowiednio:

[...] zł[...] zł i [...] zł. Na koniec października 2013 r. Spółka posiadała środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych w kwocie [...] zł. Posiadała także znaczny majątek - na koniec listopada 2013 r. wartość majątku wynosiła [...] zł. Spółka na bieżąco reguluje swoje zobowiązania. O tym, że sytuacja Spółki nie jest aż tak trudna świadczy także fakt regulowania innych zobowiązań, co wynika z porównania danych zawartych w bilansie otwarcia na dzień 1 stycznia 2013 r. i za I półrocze 2013 r.

W ocenie Sądu, w świetle przychodów jakie uzyskuje Spółka, a także wartości jej majątku trwałego, niedopuszczalne byłoby przyjęcie, że spełnia ona przesłanki przyznania prawa pomocy. Spółka w istocie nie wykazała, że zmaga się z groźbą niewypłacalności, gdyż przedłożone dokumenty świadczą o prowadzeniu działalności na dużą skalę. Wykazanie w danym roku podatkowym niewielkiego dochodu lub nawet straty nie musi oznaczać utraty płynności finansowej przez przedsiębiorcę. Nadto, mimo wskazywania na istnienie trudności finansowych, skarżąca Spółka nie składa wniosku o ogłoszenie upadłości czy likwidacji, kontynuuje działalność gospodarczą, posiada majątek, co pozwala przyjąć, iż nie istnieją przeszkody do uzyskania środków pieniężnych na poniesienie pełnych kosztów sądowych.

Należy również zwrócić uwagę na możliwość pozyskania przez Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością środków finansowych w szczególny sposób, jakim jest zobowiązanie wspólników do dopłat. Zgodnie z art. 177 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1030), umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Jak podkreśla się w doktrynie, dopłaty mogą być wnoszone w związku z czasowymi trudnościami finansowymi spółki, potrzebą jej dokapitalizowania, koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych (por. t. 1 do art. 177 - A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 177 Kodeksu spółek handlowych, publ. LEX/el. 2014; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 maja 2013 r., sygn. akt II FZ 251/13).

Osoba prawna, wnioskując o przyznanie prawa pomocy, nie może powoływać się tylko na to, że aktualnie nie dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich mimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania, by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 marca 2011 r., sygn. akt I OZ 191/11, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

W rozpoznawanej sprawie, uwzględniwszy zasady logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, trudno przyjąć, że Spółka, która dysponuje środkami trwałymi o tak wysokiej wartości ([...] zł) a ponadto regularnie dysponowała znacznymi środkami pieniężnymi na rachunku bieżącym, nie jest w stanie wygospodarować kwoty, która na obecnym etapie postępowania obejmuje wpis od skargi w kwocie [...] zł, i to nawet przy uwzględnieniu tego obowiązku jednocześnie we wszystkich sprawach zawisłych przed tutejszym Sądem.

Końcowo wskazać należy, że na zmianę powyższego stanowiska Sądu nie mogła wpłynąć treść sprzeciwu Spółki. Sprzeciw ten nie zawiera bowiem żadnych konkretnych informacji o sytuacji finansowej skarżącej, a jedynie sprowadza się do polemiki z referendarzem sądowym co do braku możliwości wyzbycia się składników majątku. Zaznaczyć przy tym należy, że bezzasadny jest podnoszony w sprzeciwie przez Spółkę argument o niemożności spieniężenia automatów do gry, gdyż nie stanowią one jedynych środków trwałych Spółki. Dokumenty zebrane w aktach sprawy wskazują, że do środków trwałych Spółki zalicza się także inne urządzenia techniczne i maszyny.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 i art. 260 P.p.s.a., należało postanowić jak w sentencji.