II SA/Wa 1083/13

Uzasadnienie

Minister Spraw Wewnętrznych decyzją nr [...] z dnia [...] marca 2013 r., działając na podstawie art. 8 ust. 1 w zw. z art. 11 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, Nr 121, poz. 1264, Nr 191, poz. 1954, z 2005 r. Nr 10, poz. 65, Nr 90, poz. 757 i Nr 130, poz. 1085, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, z 2007 r. Nr 82, poz. 558, z 2008 r. Nr 66, poz. 402, poz. 409, Nr 220, poz. 1410, z 2009 r. Nr 24, poz. 145 i Nr 95, poz. 786, z 2010 r. Nr 113, poz. 745, z 2011 r. Nr 205, poz. 1203, z 2012 r. poz. 637 i poz. 664 oraz art. 127 § 3 i art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 267), utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] stycznia 2013 r. nr [...], którą odmówił S. B. przyznania policyjnej renty rodzinnej w drodze wyjątku.

W uzasadnieniu podał, że wnioskodawczyni w chwili śmierci męża, emeryta policyjnego Z. B. pozostawała w separacji orzeczonej przez Sąd Okręgowy w K., Wydział [...] wyrokiem sygn. akt [...] z dnia [...] maja 2009 r. Zainteresowana nie miała ustalonego prawa do alimentów ze strony męża. Alimenty zostały przyznane wyłącznie na rzecz małoletniego syna B. B.

Organ wskazał, że w myśl art. 614 § I ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.), orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Zgodniej natomiast z art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach w remach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), której przepisy stosuje się do policyjnych rent rodzinnych w związku z art. 24 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża, nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w art. 70 ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Z uwagi na niespełnienie przez S. B. warunku określonego w cytowanym art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dla małżonki rozwiedzionej, bowiem w dniu śmierci męża nie miała prawa do alimentów z jego strony, decyzją o odmowie przyznania prawa do policyjnej renty rodzinnej z dnia [...] sierpnia 2010 r. odmówiono zainteresowanej przyznania prawa do renty rodzinnej w trybie ustawowym.

Wnioskodawczyni zaskarżyła powyższą decyzję do Sadu Okręgowego - [...]. Wyrokiem syng. akt [...] z dnia [...] lutego 2011 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił odwołanie zainteresowanej. W wyniku wniesionej przez zainteresowaną apelacji, Sąd Apelacyjny [...], wyrokiem sygn. akt [...] z dnia [...] września 2012 r. oddalił apelację.

Wnioskiem z dnia [...] listopada 2012 r. S. B. zwróciła się do Ministra Spraw Wewnętrznych o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku.

Wniosek uzasadniła złym stanem zdrowia i trudną sytuacją materialną, bowiem pozostaje na utrzymaniu syna i okazjonalnie korzysta z pomocy finansowej córki.

Organ wskazał, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...), Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji może przyznać zaopatrzenie emerytalne w drodze wyjątku funkcjonariuszom oraz członkom rodzin pozostałym po zmarłych funkcjonariuszach, jeżeli soby te wskutek szczególnych okoliczności nie nabyły prawa do zaopatrzenia emerytalnego przewidzianego w ustawie.

Stosownie do art. 67 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny:

1. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

3. małżonek (wdowa i wdowiec),

4. rodzice,

jeżeli spełniają warunki określone w art. 68-71 tej ustawy.

Biorąc pod uwagę uregulowanie zawarte w art. 67 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego, sygn. I UK 255/08 z dnia 6 marca 2009 r., w którym Sąd uznał, iż "użyte w art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pojęcie "małżonki rozwiedzionej" należy interpretować tak, że obejmuje ono również małżonkę pozostającą w separacji. A zatem w sensie prawnym małżonka separowana nie jest wdową, lecz małżonką rozwiedzioną i tylko z tego punktu widzenia trzeba dokonywać subsumcji normy prawnej", należy uznać, że wnioskodawczyni nie jest członkiem rodziny zmarłego emeryta w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

A zatem brak podstaw do przyznania zainteresowanej policyjnej renty rodzinnej w oparciu o powołany wyżej art. 8 ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, gdyż zainteresowana nie jest osobą objętą zakresem podmiotowym tej regulacji.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na powyższą decyzję S. B. wniosła o jej uchylenie i przyznanie renty po zmarłym mężu, ewentualnie uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania. Podniosła, że pozostawała w długoletnim związku małżeńskim ze Z. B., wychowywała czwórkę dzieci. Do dnia śmierci męża, pomimo orzeczenia przez Sąd Okręgowy w K. separacji, małżonkowie wspólnie zamieszkiwali i prowadzili gospdarstwo domowe wspólnie, utrzymywali się z emerytury męża. Wskazała, że nie posiada żadnego własnego źródła utrzymania, jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku.

Utrzymuje się z policyjnej renty rodzinnej syna przyznanej w związku z kontynuowaniem przez niego nauki w liceum ogólnokształcącym. Opisała swoją trudną sytuację życiową i materialną, która jej zdaniem uzasadnia przyznanie policyjnej renty rodzinnej w drodze wyjątku.

W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe argumenty faktyczne i prawne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z brzmieniem art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 169 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości m.in. przez kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Skarga oceniana w świetle powyższych kryteriów nie zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowi przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.), zwanej dalej "ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy", zgodnie z którym funkcjonariuszom oraz członkom rodzin pozostałym po zmarłych funkcjonariuszach, jeżeli osoby te wskutek szczególnych okoliczności nie nabyły prawa do zaopatrzenia emerytalnego przewidzianego w ustawie, odpowiednio Ministrowie: właściwy do spraw wewnętrznych, Obrony Narodowej oraz Sprawiedliwości, każdy w zakresie swojego działania, mogą przyznać w drodze wyjątku zaopatrzenie emerytalne w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Jest to regulacja szczególna, pozwalająca na uzyskanie świadczenia odpowiadającego świadczeniu przewidzianemu w ustawie przez osoby, które nie spełniają warunków do uzyskania go w trybie zwykłym. Wyjątkowość ww. świadczenia polega również na tym, że nie ma ono charakteru roszczeniowego, a ustawa pozostawia jego przyznanie uznaniowej decyzji odpowiednio Ministrów: właściwego do spraw wewnętrznych, Obrony Narodowej oraz Sprawiedliwości.

Uznaniowość nie oznacza jednak pozostawienia organowi całkowitej i niekontrolowanej swobody w tym zakresie, bowiem jej granice wyznaczają z jednej strony przesłanki wymienione w przepisie art. 8 ust. 1 powołanej ustawy, zaś z drugiej przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks Postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.).

Organ wymieniony w przepisie art. 8 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, podejmując decyzję administracyjną w przedmiocie takiego świadczenia jest zatem zobowiązany do przestrzegania zasady dochodzenia do prawdy materialnej (art. 7 k.p.a.), a więc do podejmowania wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Winien też w sposób należyty i wyczerpujący informować strony o okolicznościach, faktycznych i prawnych mogących mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego (art. 9 k.p.a.). Musi wreszcie wyczerpująco zebrać, rozpatrzeć i ocenić cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a.) oraz uzasadnić swoje rozstrzygnięcie według wymogów określonych w art. 107 § 3 k.p.a.

W rozpoznawanej sprawie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 8 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy oraz przestrzegał wskazanych wyżej reguł postępowania, a odmowa przyznania skarżącej renty rodzinnej w drodze wyjątku po zmarłym w dniu 3 lipca 2012 r. Z. B. znajduje oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym.

Zgodnie z przepisem art. 70 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, wdowie po zmarłym funkcjonariuszu może być przyznana renta rodzinna, jeżeli:

1. w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo

2. wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

W myśl art. 70 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub zaprzestania wychowywania uczących się dzieci do 18 roku życia.

Natomiast art. 70 ust. 3 ww. ustawy stanowi, że małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Wskazać należy, iż przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosuje się do policyjnych rent rodzinnych w związku z art. 24 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji.

W tej sytuacji w pierwszej kolejności rozważenia wymaga kwestia czy S. B. zalicza się do członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym Z. B.

Członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej określa przepis art. 67 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z jego pkt 3, do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny, spełniający warunki określone w art. 68-71: małżonek (wdowa, wdowiec). Natomiast, stosownie do treści art. 70 ust. 3 powołanej ustawy, małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Wyrokiem z dnia [...] maja 2009 r., sygn. akt [...] Sąd Okręgowy w K. orzekł separację małżeństwa S. B. i Z. B. Ponadto powierzył obojgu rodzicom wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem stron oraz zobowiązał Z. B. do świadczenia alimentów na rzecz małoletniego B. Nie orzekł natomiast o prawie do alimentów na rzecz S. B.

W myśl art. 614 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., poz. 788), orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Oznacza to, że skarżąca w chwili śmierci Z. B. nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, co eliminuje ją z kręgu członków rodziny uprawnionych do renty po nim, wobec braku prawa skarżącej do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową.

Bez znaczenia dla powyższej kwestii są powody, dla których skarżąca wystąpiła o orzeczenie separacji.

Brak po stronie skarżącej przesłanki bycia członkiem rodziny po ubezpieczonych, jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, przesądza o ochronie przyznania jej renty rodzinnej po zmarłym.

Wskazać należy, iż również Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 9 sierpnia 2007 r., sygn. akt I UK 67/07, z dnia 6 czerwca 2009 r., sygn. akt I UK 255/08 uznał, iż orzeczenie sądowe o separacji wyklucza prawo wdowy do renty rodzinnej, chyba że miała ona w chwili śmierci męża prawo do alimentów ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Mając powyższe na względzie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.