Rozdział 1. Przepisy ogólne - Ustawa o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych

Art. 1. Zakres przedmiotowy ustawy

1.

Wspólnotami gruntowymi podlegającymi zagospodarowaniu w trybie i na zasadach określonych w ustawie są nieruchomości rolne, leśne oraz obszary wodne:

1)

nadane w wyniku uwłaszczenia włościan i mieszczan-rolników na wspólną własność, we wspólne posiadanie lub do wspólnego użytkowania ogółowi, pewnej grupie lub niektórym mieszkańcom jednej albo kilku wsi;

2)

wydzielone tytułem wynagrodzenia za zniesione służebności, wynikające z urządzenia ziemskiego włościan i mieszczan-rolników, na wspólną własność, we wspólne posiadanie lub do wspólnego użytkowania gminie, miejscowości albo ogółowi uprawnionych do wykonywania służebności;

3)

powstałe w wyniku podziału pomiędzy zespoły mieszkańców poszczególnych wsi gruntów, które nadane zostały przy uwłaszczeniu włościan i mieszczan-rolników mieszkańcom kilku wsi na wspólną własność, we wspólne posiadanie lub do wspólnego użytkowania;

4)

użytkowane wspólnie przez mieszkańców dawnych okolic i zaścianków oraz należące do wspólnot urbarialnych i spółek szałaśniczych;

5)

otrzymane przez grupę mieszkańców jednej lub kilku wsi na wspólną własność i do wspólnego użytkowania w drodze przywilejów i darowizn bądź nabyte w takim celu;

6)

zapisane w księgach wieczystych (gruntowych) jako własność gminy (gromady), jeżeli w księgach tych istnieje wpis o uprawnieniu określonych grup mieszkańców gminy (gromady) do wieczystego użytkowania i pobierania pożytków z tych nieruchomości;

7)

stanowiące dobro gromadzkie (gminne) będące we wspólnym użytkowaniu na terenach województw rzeszowskiego, krakowskiego oraz powiatu cieszyńskiego województwa katowickiego.

2.

Oprócz wspólnot gruntowych (ust. 1) podlegają zagospodarowaniu w trybie i na zasadach określonych w niniejszej ustawie także nieruchomości rolne, leśne i obszary wodne, stanowiące mienie gromadzkie w rozumieniu przepisów o zarządzie takim mieniem, jeżeli przed dniem wejścia w życie tej ustawy były faktycznie użytkowane wspólnie przez mieszkańców wsi.

3.

Przepis ust. 2 nie dotyczy mienia gromadzkiego położonego na terenach miast i osiedli.

Orzeczenia: 34

Art. 2. Osiedla i miasta

Ilekroć w ustawie jest mowa o wsi, odnosi się to odpowiednio do osiedla lub miasta.

Orzeczenia: 3

Art. 2a. Wyłączenie stosowania ustawy

Przepisów ustawy nie stosuje się do gruntów pokrytych wodami publicznymi w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2021 r. poz. 2233 i 2368).

Art. 3. Nieruchomości wyłączone ze wspólnot gruntowych

Nie zalicza się do wspólnot gruntowych nieruchomości lub ich części określonych w art. 1 zakres przedmiotowy ustawy ust. 1, jeżeli:

1)

do dnia 31 grudnia 1962 r., a w przypadku lasów i gruntów leśnych do dnia 30 września 1960 r. zostały podzielone na działki indywidualne pomiędzy współuprawnionych albo uległy zasiedzeniu;

2)

przed dniem 1 stycznia 2011 r. zostały prawnie lub faktycznie przekazane na cele publiczne lub społeczne.

Orzeczenia: 14

Art. 4. Budynki w indywidualnym władaniu

Jeżeli na części obszaru stanowiącego wspólnotę gruntową wzniesione zostały przed dniem wejścia w życie ustawy budynki pozostające w indywidualnym władaniu, właścicielowi budynku przysługuje prawo nabycia gruntów znajdujących się pod budynkiem mieszkalnym i zabudowaniami gospodarczymi wraz z podwórzem.

Orzeczenia: 1

Art. 5. Podział wspólnoty gruntowej

1.

Wspólnoty gruntowe nie mogą być dzielone pomiędzy uprawnionych do udziału w tych wspólnotach.

2.

Podział wspólnoty gruntowej następuje wyłącznie w razie objęcia jej gruntów scaleniem, za zgodą bezwzględnej większości osób uprawnionych do udziału w tej wspólnocie.

Orzeczenia: 7 Porównania: 1 Przypisy: 1

Art. 6. Podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej

1.

Uprawnionymi do udziału we wspólnocie gruntowej są osoby fizyczne lub prawne posiadające gospodarstwa rolne, jeżeli w ciągu ostatniego roku przed dniem wejścia w życie ustawy faktycznie korzystały z tej wspólnoty.

2.

Jeżeli wspólnotą gruntową są lasy, grunty leśne albo nieużytki przeznaczone do zalesienia, uprawnionymi do udziału w takiej wspólnocie są osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania lub osoby prawne mające siedzibę na terenie miejscowości, w której znajdują się grunty stanowiące wspólnotę, lub osoby mające miejsce zamieszkania na terenie innej miejscowości, a prowadzące gospodarstwo rolne, chyba że w okresie 5 lat przed dniem wejścia w życie ustawy osoby te faktycznie ze wspólnoty nie korzystały.

3.

Niekorzystanie ze wspólnoty gruntowej w okresie wymienionym w ust. 1 bądź w ust. 2 nie powoduje utraty uprawnień, jeżeli spowodowane to było klęską żywiołową, wypadkami losowymi lub innymi szczególnymi względami.

Orzeczenia: 17

Art. 6a. Niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej

1.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o których mowa w art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 1 lub 2, uprawnionymi do udziału w tej wspólnocie są:

1)

osoby fizyczne lub prawne, które posiadają gospodarstwa rolne i nieprzerwanie przez okres od dnia 1 stycznia 2006 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. faktycznie korzystały ze wspólnoty gruntowej albo

2)

osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania na terenie miejscowości, w której znajdują się grunty stanowiące wspólnotę lub prowadzą w tej miejscowości gospodarstwo rolne – jeżeli wspólnotą gruntową są lasy, grunty leśne albo nieużytki przeznaczone do zalesienia, chyba że przez okres od dnia 1 stycznia 2006 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. osoby te faktycznie nie korzystały ze wspólnoty.

2.

Niekorzystanie ze wspólnoty gruntowej w okresie wymienionym w ust. 1 pkt 1 nie powoduje utraty uprawnień, jeżeli spowodowane było klęską żywiołową, wypadkami losowymi lub innymi szczególnymi względami.

Art. 7. Wyłączenie ograniczeń

Ograniczenia określone w art. 5 podział wspólnoty gruntowej i art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej nie mają zastosowania do Państwa.

Art. 8. Decyzja o ustaleniu nieruchomości stanowiących mienie gromadzkie

1.

Starosta wydaje decyzję o ustaleniu, które spośród nieruchomości, o których mowa w art. 1 zakres przedmiotowy ustawy ust. 2 i 3, stanowią mienie gromadzkie.

2.

(uchylony).

3.

(uchylony).

4.

(uchylony).

5.

(uchylony).

6.

Decyzję o ustaleniu, które nieruchomości stanowią mienie gromadzkie, podaje się do wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości oraz ogłasza wywieszając w urzędzie gminy oraz w starostwie powiatowym na okres 14 dni, a także zamieszcza się w Biuletynie Informacji Publicznej gminy i powiatu oraz w prasie lokalnej.

7.

(uchylony).

Orzeczenia: 74 Porównania: 1 Przypisy: 4

Art. 8a. Wniosek o ustalenie nieruchomości stanowiących wspólnotę i uprawnionych do udziału we wspólnocie

1.

Ustalenie, które nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową, ustalenie wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej oraz wykazu obszarów gospodarstw rolnych przez nich posiadanych i wielkości przysługujących im udziałów we wspólnocie następuje na wniosek złożony nie później niż do dnia 31 grudnia 2016 r. przez uprawnionego do udziału we wspólnocie gruntowej, o którym mowa w art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 1 lub 2, albo przez jego następcę prawnego.

2.

Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1)

określenie nieruchomości, która stanowi wspólnotę gruntową;

2)

imię i nazwisko osoby fizycznej albo firmę osoby prawnej uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o których mowa w art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 1 lub 2;

3)

nazwę miejscowości, w której położone jest gospodarstwo rolne uprawnionego do udziału we wspólnocie gruntowej, o którym mowa w art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 1 lub 2;

4)

wskazanie adresu do doręczeń.

3.

We wniosku, o którym mowa w ust. 1, wskazuje się dowody, które świadczą:

1)

że nieruchomość stanowi wspólnotę gruntową;

2)

o spełnieniu warunków do nabycia uprawnień do udziału we wspólnocie gruntowej.

4.

Starosta wydaje decyzję, o ustaleniu, które nieruchomości spośród nieruchomości, o których mowa w art. 1 zakres przedmiotowy ustawy ust. 1, stanowią wspólnotę gruntową.

5.

Starosta wydaje decyzję o ustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej oraz wykazu obszarów gospodarstw rolnych przez nich posiadanych i wielkości przysługujących im udziałów we wspólnocie.

6.

Obszary gospodarstw rolnych osób uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej określa się według danych zawartych w ewidencji gruntów i budynków.

7.

W przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o których mowa w art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 1 lub 2, starosta wydaje decyzję o nieustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie na podstawie art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 1 lub 2.

Art. 8b. Forma doręczania decyzji, postanowień i pism

Decyzje, postanowienia oraz inne pisma w sprawach, o których mowa w art. 8a wniosek o ustalenie nieruchomości stanowiących wspólnotę i uprawnionych do udziału we wspólnocie ust. 4, 5 i 7, doręcza się poprzez ogłoszenie w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, wywieszenie w urzędzie gminy oraz starostwa na okres 14 dni. Po upływie tego okresu pismo uważa się za doręczone.

Art. 8c. Informacja o terminie składania wniosków przez uprawnionych do udziału we wspólnocie

1.

W przypadku gdy decyzja, o której mowa w art. 8a wniosek o ustalenie nieruchomości stanowiących wspólnotę i uprawnionych do udziału we wspólnocie ust. 7, stała się ostateczna, ustalenie, które nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową oraz ustalenie wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej oraz wykazu obszarów gospodarstw rolnych przez nich posiadanych i wielkości przysługujących im udziałów we wspólnocie gruntowej następuje na wniosek uprawnionego do udziału we wspólnocie gruntowej, o którym mowa w art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej.

2.

Starosta w terminie 7 dni od dnia, w którym decyzja, o której mowa w art. 8a wniosek o ustalenie nieruchomości stanowiących wspólnotę i uprawnionych do udziału we wspólnocie ust. 7, stała się ostateczna, podaje do publicznej wiadomości informację o terminie składania wniosków przez osoby uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej, o których mowa w art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej.

3.

Informację, o której mowa w ust. 2, wywiesza się na okres 14 dni w starostwie powiatowym oraz urzędach gmin właściwych ze względu na położenie nieruchomości stanowiących wspólnotę gruntową, a ponadto podaje się ją do wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, a także zamieszcza się ją na stronach internetowych gminy i starostwa powiatowego oraz w prasie lokalnej.

4.

Termin wyznaczony do składania wniosków nie może być krótszy niż 12 miesięcy od dnia podania do publicznej wiadomości informacji, o której mowa w ust. 2, przy czym termin ten liczy się od dnia wywieszenia tej informacji w starostwie powiatowym.

5.

Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1)

określenie nieruchomości, która stanowi wspólnotę gruntową;

2)

imię i nazwisko osoby fizycznej albo firmę osoby prawnej uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o których mowa w art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej;

3)

nazwę miejscowości, w której położone jest gospodarstwo rolne uprawnionego do udziału we wspólnocie gruntowej, o którym mowa w art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej;

4)

wskazanie adresu do doręczeń.

6.

We wniosku, o którym mowa w ust. 1, wskazuje się dowody, które świadczą:

1)

że nieruchomość stanowi wspólnotę gruntową;

2)

o spełnieniu warunków do nabycia uprawnień do udziału we wspólnocie gruntowej.

Art. 8d. Decyzja o ustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej

Starosta wydaje decyzję o ustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o których mowa w art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, oraz wykazu obszarów gospodarstw rolnych przez nich posiadanych i wielkości przysługujących im udziałów we wspólnocie.

Art. 8e. Decyzja o nieustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie

W przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o których mowa w art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, starosta wydaje decyzję o nieustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie.

Art. 8f. Forma doręczania decyzji, postanowień i pism

Decyzje, postanowienia oraz inne pisma w sprawach, o których mowa w art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej oraz art. 8e decyzja o nieustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie, doręcza się poprzez ogłoszenie w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, wywieszenie w urzędzie gminy oraz starostwa na okres 14 dni. Po upływie tego okresu pismo uważa się za doręczone.

Art. 8g. Uprawnienie do nieodpłatnego nabycia nieruchomości

1.

W przypadku wydania decyzji o nieustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, o której mowa w art. 8e decyzja o nieustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie, gmina może nieodpłatnie nabyć na własność nieruchomości oznaczone w ewidencji gruntów i budynków jako wspólnota gruntowa na cele, o których mowa w art. 24 gminny zasób nieruchomości ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2021 r. poz. 1899), związane z realizacją zadań własnych gminy.

2.

Nabycie nieruchomości, o których mowa w ust. 1, następuje na wniosek gminy.

Art. 8h. Informowanie o możliwości nieodpłatnego nabycia własności nieruchomości przez gminę

1.

Starosta w terminie 7 dni od dnia, w którym decyzja, o której mowa w art. 8e decyzja o nieustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie, stała się ostateczna, informuje gminę o możliwości nieodpłatnego nabycia nieruchomości, o których mowa w art. 8g uprawnienie do nieodpłatnego nabycia nieruchomości ust. 1.

2.

W informacji o możliwości nieodpłatnego nabycia przez gminę nieruchomości podaje się dane dotyczące nieruchomości, o których mowa w art. 8g uprawnienie do nieodpłatnego nabycia nieruchomości ust. 1, oraz określa się termin do złożenia przez gminę wniosku o nabycie tych nieruchomości.

3.

Termin wyznaczony do złożenia wniosku nie może być krótszy niż 6 miesięcy od dnia doręczenia gminie informacji, o której mowa w ust. 1.

Art. 8i. Decyzja w sprawie nieodpłatnego nabycia własności nieruchomości przez gminę

1.

Wojewoda wydaje decyzję w sprawie nieodpłatnego nabycia przez gminę własności nieruchomości, o których mowa w art. 8g uprawnienie do nieodpłatnego nabycia nieruchomości ust. 1, w przypadku złożenia przez gminę wniosku, o którym mowa w art. 8g uprawnienie do nieodpłatnego nabycia nieruchomości ust. 2. Nabycie prawa własności następuje z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.

2.

Wojewoda wydaje decyzję o odmowie nabycia przez gminę własności nieruchomości, o których mowa w ust. 1, jeżeli we wniosku o nabycie nie określono jednego z celów, o których mowa w art. 24 plan zagospodarowania i regulamin użytkowania gruntów ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, związanych z realizacją zadań własnych gminy.

3.

Odwołania od decyzji wojewody rozpatruje minister właściwy do spraw rozwoju wsi.

Art. 8j. Podstawa dokonania wpisu w księdze wieczystej o nabyciu nieruchomości przez gminę

Ostateczna decyzja o nieodpłatnym nabyciu przez gminę własności nieruchomości, o których mowa w art. 8g uprawnienie do nieodpłatnego nabycia nieruchomości ust. 1, stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej.

Art. 8k. Decyzja o nieodpłatnym nabyciu nieruchomości przez Skarb Państwa

Wojewoda wydaje decyzję o nieodpłatnym nabyciu przez Skarb Państwa nieruchomości oznaczonych w ewidencji gruntów i budynków jako wspólnota gruntowa w przypadku, gdy:

1)

w terminie, o którym mowa w art. 8h informowanie o możliwości nieodpłatnego nabycia własności nieruchomości przez gminę ust. 2, gmina nie złożyła wniosku albo

2)

decyzja, o której mowa w art. 8i decyzja w sprawie nieodpłatnego nabycia własności nieruchomości przez gminę ust. 2, stała się ostateczna.

Art. 8l. Podstawa dokonania wpisu w księdze wieczystej o nabyciu nieruchomości Skarb Państwa

Ostateczna decyzja o nieodpłatnym nabyciu przez Skarb Państwa własności nieruchomości, o której mowa w art. 8k decyzja o nieodpłatnym nabyciu nieruchomości przez Skarb Państwa, stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej.

Art. 8m. Organ wyższego stopnia w stosunku do starosty w postępowaniu administracyjnym

W postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w rozumieniu ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, 1491 i 2052) w stosunku do starosty jest wojewoda.

Art. 8n. Odesłanie do przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego

W postępowaniach administracyjnych uregulowanych w niniejszym rozdziale nie stosuje się art. 97 przesłanki obligatoryjnego zawieszenia postępowania § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.

Art. 8o. Wyłączenie stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego

Do postępowań dotyczących wzruszenia decyzji ostatecznych wydanych na podstawie niniejszej ustawy nie stosuje się art 145–145b oraz art 154–156 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, decyzja o ustaleniu, które nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową, ustaleniu wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej oraz wykazu obszarów gospodarstw rolnych przez nich posiadanych i wielkości przysługujących im udziałów we wspólnocie.

Art. 9. Wielkość udziałów we wspólnocie gruntowej

1.

Udziały poszczególnych uprawnionych we wspólnocie gruntowej określa się w idealnych (ułamkowych) częściach.

2.

Wielkość udziałów uprawnionych do korzystania ze wspólnoty gruntowej ustala się w ten sposób, że połowę wspólnoty dzieli się pomiędzy uprawnionych, o których mowa w art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 1 oraz art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej pkt 1, w równych częściach, drugą zaś połowę – proporcjonalnie do obszarów gruntów posiadanych przez każdego z uprawnionych, a położonych na obszarze tej samej lub graniczącej z nią gminy.

3.

Wielkość udziałów we wspólnocie gruntowej, o której mowa w art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 2 oraz art. 6a niemożność ustalenia uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej pkt 2, ustala się na podstawie dokumentów, a w razie ich braku – według stanu faktycznego; udziały osób, które stosownie do przepisów art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej ust. 2 utraciły uprawnienia do korzystania ze wspólnoty, dzieli się pomiędzy uprawnionych w równych częściach.

4.

Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do udziału w korzyściach wynikających z zagospodarowania nieruchomości określonych w art. 1ust . 2.

Orzeczenia: 5 Porównania: 1 Przypisy: 1

Art. 10. Udział Państwa we wspólnocie gruntowej

W razie potrzeby wydzielenia ze wspólnoty gruntowej udziału Państwa udział ten wydziela się przy uwzględnieniu wartości wspólnoty gruntowej; wartość tę określa się na zasadach i w sposób przewidziany w przepisach o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych.

Art. 11. Uchylony

Orzeczenia: 7

Art. 12. Wyłączenie stosowania przepisów ustawy

Przepisów art. 6 podmioty uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej, ust. 1 i 2 oraz art. 9 wielkość udziałów we wspólnocie gruntowej, ust. 2 i 3 nie stosuje się do przypadków, w których do dnia wejścia w życie ustawy zostały już ustalone prawa współwłasności na podstawie przepisów dotychczasowych.

Dz.U.2016.0.703 t.j. - Ustawa z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych