II SA/Wa 1972/13

Uzasadnienie

Prezes Rady Ministrów decyzją z dnia [...] maja 2013 r. nr [...], po rozpatrzeniu wniosku T. D., powołując się na art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j.: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.), odmówił wnioskodawczyni przyznania renty specjalnej.

W uzasadnieniu podał, iż w szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes Rady Ministrów może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej, aniżeli określone w ustawie. Wskazał, iż świadczenie specjalne może być przyznane osobie posiadającej wybitne i niepowtarzalne zasługi w jakiejś dziedzinie aktywności, np. zawodowej, artystycznej, społecznej czy politycznej oraz w przypadku zaistnienia nadzwyczajnych, wyjątkowych zdarzeń losowych. Sytuacja bytowa wnioskodawcy, choć brana jest pod uwagę, nie może być jedyną przesłanką uzasadniającą przyznanie takiego świadczenia. Zdaniem organu, okoliczności wynikające z uzasadnienia wniosku oraz nadesłanych dokumentów nie uzasadniały przyznania T. D. świadczenia specjalnego.

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy, decyzją z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...] Prezes Rady Ministrów utrzymał w mocy swoje poprzednie rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu podał, iż przepis art. 82 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie precyzuje warunków, jakie powinny być spełnione, aby renta lub emerytura mogła być przyznana w trybie tego przepisu. W związku z powyższym wniosek jest rozpatrywany i oceniany pod kątem występowania okoliczności uzasadniających potraktowanie sprawy w sposób szczególny. Jednakże, zdaniem organu, poczynione w sprawie ustalenia ze zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie nie wykazują szczególnego przypadku dającego podstawę przyznania T. D. świadczenia specjalnego.

Zasadniczym kryterium pozwalającym organowi na przyznanie przedmiotowego świadczenia w trybie wyjątkowym są przede wszystkim udokumentowane okoliczności wskazujące na to, iż wnioskodawca podczas swojej działalności, np. politycznej, naukowej, społecznej czy gospodarczej dokonał wybitnych zasług dla rozwoju kraju, a jego obecna sytuacja socjalno-bytowa jest rażąco niesprawiedliwa w odniesieniu do jego dokonań. Zdaniem organu taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi. Kolejną przesłanką mogącą mieć wpływ na przyznanie świadczenia specjalnego jest szczególne zdarzenie losowe, czyli takie które można uznać za nadzwyczajne, tj. posiadające element wyjątkowości. Organ wskazał, że okoliczności podane przez T. D. nie spełniają wymaganego kryterium wyjątkowości.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie T. D. wyraziła swoje niezadowolenie z powyższej decyzji Prezesa Rady Ministrów.

W uzasadnieniu skargi wskazała, że ona jak i dzieci doznali wielu krzywd ze strony byłego męża, funkcjonariusza SB i jego przełożonych. Wskazała, że wnosi o zadośćuczynienie za doznane krzywdy lub jednorazowe odszkodowanie, co w jej ocenie powinno uzasadniać przyznanie świadczenia specjalnego.

W odpowiedzi na skargę Prezes Rady Ministrów wniósł o jej oddalenie, powołując się na argumenty zawarte w wydanych w sprawie decyzjach. Podał, iż zgadzając się z argumentacją wnioskodawczyni, należałoby przyznać świadczenie specjalne wszystkim ofiarom przemocy w rodzinie. Taka ocena spowodowałoby to odejście od obowiązujących zasad przyznawania świadczeń specjalnych w niepowtarzalnych przypadkach.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sądy administracyjne, sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. przepisami prawa obowiązującego w dniu podjęcia zaskarżonego aktu lub czynności.

Skarga analizowana w aspekcie tych podstaw nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja nie narusza prawa.

Materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji stanowi art. 82 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, upoważniający Prezesa Rady Ministrów, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, do przyznania emerytury lub renty na warunkach i w wysokości innej, niż określone w ustawie. Konstrukcja tego przepisu wskazuje na uznaniowy charakter decyzji podejmowanych na jego podstawie. Co do zasady sądowa kontrola decyzji uznaniowych jest ograniczona. Sąd bada w takich sprawach, czy decyzja nie nosi cech dowolności, a więc czy organ zebrał cały materiał dowodowy i dokonał wyboru właściwego sposobu załatwienia sprawy po wszechstronnym i dogłębnym rozważeniu wszystkich okoliczności faktycznych oraz czy przeprowadził prawidłową ocenę dowodów i użył trafnych argumentów, uzasadniających decyzję.

Wybór rozstrzygnięcia, dokonywany na podstawie kryteriów słuszności i celowości, pozostaje już jednak poza kontrolą sądowoadministracyjną. Sąd administracyjny nie jest władny wkraczać w to uznanie, gdyż wtedy musiałby dokonać oceny zaskarżonej decyzji z punktu widzenia słuszności i celowości, wykraczając tym samym poza wyznaczone mu granice kontrolne.

W ocenie Sądu, Prezes Rady Ministrów trafnie wykazał dlaczego nie dopatrzył się w sytuacji skarżącej przypadku uzasadniającego przyznanie świadczenia specjalnego. Ocena tej okoliczności należy do organu, który dokonuje jej w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, przy czym nie wystarczy subiektywne odczucie osoby zainteresowanej o zaistnieniu szczególnego przypadku, gdyż organ jest obowiązany kierować się kryteriami obiektywnymi.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonej decyzji, organ zbadał wszystkie aspekty sprawy, zwłaszcza sytuację bytową i szczególne okoliczności wskazane przez skarżącą, uzasadniające w jego ocenie przyznanie świadczenia. Prezes Rady Ministrów wyjaśnił w sposób wyczerpujący powody podjęcia decyzji odmownej oraz wskazał na materiał dowodowy jako podstawę rozstrzygnięcia. Decyzja została prawidłowo uzasadniona, jak również, zdaniem Sądu, organ nie podjął jej w sposób dowolny. Także przeprowadzone postępowanie administracyjne nie zawiera uchybień, które skutkowałyby uchyleniem decyzji. Dokonując wykładni "szczególnie uzasadnionego przypadku", orzecznictwo łączy znaczenie użytego określenia z wybitnymi zasługami na niwie zawodowej, artystycznej, społecznej, czy też politycznej, a nadto ze zdarzeniami losowymi, które w przedmiotowej sprawie nie występują.

Wskazać należy, że na temat świadczeń specjalnych wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 października 2006 r. sygn. akt P 38/2005. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że: "świadczenie przyznane przez Prezesa Rady Ministrów nie zostało przewidziane dla sytuacji, w których osoby starsze lub też całkowicie niezdolne do pracy, a zarazem niespełniające warunków do uzyskania świadczeń przewidzianych w ustawie emerytalnej, nie są w stanie podjąć pracy (lub innej działalności zarobkowej) i pozostają w ciężkim położeniu materialnym. Dla wskazanych tu przypadków tzw. szczególnego pokrzywdzenia przewidziana jest instytucja emerytury/renty wyjątkowej, o której stanowi art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a ponadto świadczenia o charakterze socjalnym. Celu ustanowienia emerytury lub renty przyznawanej przez Prezesa Rady Ministrów należy szukać w sferze uhonorowania osób szczególnie zasłużonych, wybitnych itd. (...)". Dalej w swoim uzasadnieniu Trybunał Konstytucyjny stanął na stanowisku, że: "w odniesieniu do wykładni wyrażenia "szczególnie uzasadnionego przypadku", orzecznictwo łączy znaczenie użytego tu określenia z wybitnymi zasługami na niwie zawodowej, artystycznej, społecznej czy też politycznej, a nadto ze zdarzeniami losowymi. Brana jest również pod uwagę sytuacja bytowa, jakkolwiek nie może być ona jedyną przesłanką przyznania stosownego świadczenia".

Sąd z pełnym zrozumieniem odnosi się do sytuacji skarżącej, jednak zgodzić się należy ze stanowiskiem organu, iż w toku przeprowadzonego postępowania ustalono wszystkie istotne okoliczności sprawy i prawidłowo przyjęto, że skarżąca nie wykazała okoliczności mogących stanowić podstawę do przyznania jej świadczenia specjalnego.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, jak w wyroku.