II GSK 272/12

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. wyrokiem z dnia 14 października 2011 r., sygn. akt VI SA/Wa 732/11 oddalił skargę "C. P.-W." Spółki z o.o. we W. na decyzję Ministra Finansów z dnia [...] stycznia 2011 r., nr [...] nakładającą karę pieniężną za niedopełnienie obowiązku rejestracji transakcji.

Referując sprawę Sąd I instancji stwierdził, że zaskarżoną decyzją z dnia [...] stycznia 2011 r. Minister Finansów utrzymał w mocy decyzję Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z dnia [...] listopada 2010 r., nr [...], który działając na podstawie art. 34c ust. 5 oraz art. 8 ust. 1, art. 34a pkt 1, art. 34c ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 276 ze zm.), dalej: u.p.p.p. nałożył na "C. P.-W." Spółkę z o.o. karę pieniężną w wysokości 2.500 zł za niedopełnienie obowiązku rejestracji transakcji, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Powyższy fakt stwierdzono w wyniku przeprowadzonej w Spółce i udokumentowanej protokołem z dnia [...].06.2010 r. kontroli. Stosownie do ustaleń kontrolnych, Spółka jako instytucja zobowiązana, o której mowa w art. 8 ust. 1 u.p.p.p. nie dokonała rejestracji transakcji przeniesienia na zwycięzcę – w zorganizowanej przez siebie loterii promocyjnej "W. C. C." – własności samochodu osobowego marki V. [...] o wartości rynkowej 88.000 zł, będącego nagrodą główną w loterii. Niezarejestrowanie tej transakcji przez Spółkę naruszyło obowiązek przewidziany w art. 8 ust. 1 u.p.p.p. za co organ wymierzył karę, której wysokość uwzględniała trudną sytuację finansową ukaranej.

Organ odwoławczy wyjaśnił, że obowiązek rejestracji transakcji związanej z organizacją loterii wynika z treści przepisów prawa i nie wymagał umieszczenia w regulaminie loterii. Skoro w konsekwencji przeprowadzenia loterii "W. C. C." nastąpiło przeniesienie na jej zwycięzcę własności nagrody głównej o wartości 88.000 zł, to stosownie do art. 8 ust. 1 u.p.p.p. transakcja ta powinna zostać zarejestrowana. Momentem wydania dyspozycji do przeprowadzenia transakcji było zgłoszenie się osoby, która wygrała nagrodę po jej odbiór, co znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu postanowienia Sądu Rejonowego dla W.-Ś. z dnia [...] listopada 2010 r., sygn. akt V Kp 2071/10.

Oddalając skargę Spółki WSA w W. wyjaśnił, że zgodnie z art. 8 ust. 1 u.p.p.p. instytucja obowiązana przeprowadzająca transakcję, której równowartość przekracza 15.000 euro, ma obowiązek zarejestrować taką transakcję również w przypadku, gdy jest ona przeprowadzana za pomocą więcej niż jednej operacji, których okoliczności wskazują, że są one ze sobą powiązane i zostały podzielone na operacje o mniejszej wartości z zamiarem uniknięcia obowiązku rejestracji. W myśl art. 2 pkt 1 lit. i) u.p.p.p. instytucją obowiązaną jest podmiot prowadzący działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach o niskich wygranych. Pod pojęciem przeprowadzania transakcji, zgodnie z art. 2 pkt 1e ustawy rozumie się wykonanie zlecenia lub dyspozycji klienta przez instytucję obowiązaną, a pod pojęciem transakcji dokonywane we własnym, jak i w cudzym imieniu, na własny, jak i na cudzy rachunek przeniesienie własności lub posiadania wartości majątkowych, w tym oddanie w komis lub pod zastaw takich wartości, oraz przeniesienie wartości majątkowych pomiędzy rachunkami należącymi do tego samego klienta (art. 2 pkt 2 lit. c). Instytucja obowiązana, z wyłączeniem Narodowego Banku Polskiego, która nie dopełnia obowiązku rejestracji transakcji, o której mowa w art. 8 ust. 1 – podlega karze pieniężnej (art. 34a pkt 1 omawianej ustawy).

Sąd I instancji zgodził się z organem, że skarżąca, jako instytucja obowiązana nie dokonała rejestracji transakcji polegającej na przeniesieniu na zwycięzcę loterii własności nagrody głównej tj. samochodu osobowego o wartości rynkowej 88.000 zł, przez co nie dopełniła obowiązku wynikającego z art. 8 ust. 1 u.p.p.p. Zgłoszenie zwycięzcy po odbiór nagrody jest, zdaniem Sądu, wykonaniem dyspozycji klienta i nie ma racji skarżąca twierdząc, że wydanie nagrody jest jednostronnym, dobrowolnym przysporzeniem organizatora loterii na rzecz zwycięzcy, a nie transakcją w rozumieniu u.p.p.p. Sąd uznał, iż Minister Finansów trafnie stwierdził, że na organizatorze ciąży obowiązek wydania nagrody osobie, która spełnia przesłanki wskazane w regulaminie loterii. Osoba, która taką nagrodę wygrywa ma roszczenie o jej wydanie.

Sąd I instancji nie podzielił stanowiska skarżącej, że nie podlega ona obowiązkom z u.p.p.p. skoro podlega obowiązkom z ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540 ze zm.), dalej: u.g.h., która inaczej określa wysokość transakcji. Obie ustawy regulują inną materię, nakładają inne obowiązki i nie można uznać, że u.g.h. jako ustawa późniejsza znosi obowiązek zawarty w ustawie wcześniejszej, jaką jest u.p.p.p.

Zdaniem Sądu I instancji decyzja objęta skargą jest prawidłowa, gdyż organ wydał ją na podstawie obowiązujących przepisów prawa, a karę pieniężną wymierzył kierując się sytuacją finansową ukaranej.

Skargą kasacyjną "C. P.-W." Spółka z o.o. zaskarżyła wyrok w całości wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania. Spółka wniosła też o podjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwały w składzie 7 sędziów z uwagi na występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne, polegające na konieczności ustalenia, czy w świetle przepisów u.p.p.p. udział uczestnika w loterii promocyjnej w oparciu o przepisy u.g.h. jest równoznaczny ze zleceniem usługi bądź wykonaniem dyspozycji klienta przez instytucję obowiązaną zgodnie z art. 2 pkt 1e ustawy?

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy:

– art. 2 pkt 1e i art. 2 pkt 2 w zw. z art. 8 ust. 1 u.p.p.p. oraz art. 20 ust. 5 i ust. 8 u.g.h. poprzez ich błędną interpretację i zastosowanie.

Uzasadniając zarzuty wnosząca skargę kasacyjną stwierdziła, że zaskarżony wyrok Sądu I instancji narusza prawo i powinien zostać uchylony, ponieważ organy orzekające w tej sprawie dokonały mylnej interpretacji definicji zawartej w art. 2 pkt 1e u.p.p.p., zgodnie z którą przez przeprowadzenie transakcji rozumie się wykonanie zlecenia lub dyspozycji klienta przez instytucję obowiązaną. Nie można przyjąć, że uczestnik loterii jest klientem instytucji obowiązanej. Uczestnicy poprzez nabycie kuponu zgłaszają jedynie swój akces do udziału w loterii promocyjnej, a nie wydają dyspozycję instytucji obowiązanej. Gdyby było inaczej, każdy uczestnik, który zgłosił swój akces w loterii miałby roszczenie o wydanie nagrody, bo wydał taką dyspozycję. Jest to absurd, ponieważ uczestnik nie wydaje żadnej dyspozycji. To organizator loterii, zgodnie z jej regulaminem ma obowiązek wydania uczestnikowi wylosowanej (wygranej) nagrody. Organizator loterii jest zobowiązany do zachowania środków bezpieczeństwa finansowego polegających na identyfikacji klienta i weryfikacji jego tożsamości na podstawie dokumentów lub informacji publicznie dostępnych. Ten obowiązek powstaje przy wejściu klienta do kasyna gry oraz salonu gry bingo pieniężne, niezależnie od wartości żetonów lub kartonów zakupionych do gry. Nadto w przypadku podmiotu prowadzącego kasyno gry w rozumieniu u.g.h. obowiązek rejestracji transakcji, której równowartość przekracza 15.000 euro dotyczy zakupu lub sprzedaży żetonów o wartości stanowiącej co najmniej równowartość 1.000 euro. Ze wskazanych norm wynika, że u.p.p.p. w żaden sposób nie reguluje konieczności rejestracji wydania nagrody jako elementu "prania pieniędzy", bowiem wydanie to nie jest przeprowadzeniem transakcji.

Wnosząca skargę kasacyjną uznała, że celem u.p.p.p. nie jest rejestrowanie wszystkich transakcji, a jedynie takich, których ujawnienie (czyli rejestracja) ma być elementem przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. A więc celem u.p.p.p. jest rejestrowanie transakcji wcześniej nieznanych organom kontroli finansowej, których wiedza – pozyskana dzięki rejestracji transakcji – pozwoli na ujawnienie działań nielegalnych, szkodliwych z punktu widzenia interesu publicznego i stworzy możliwości zapobiegania nadużyciom. Zorganizowanie loterii przez kasyno gry i wydanie nagrody uczestnikowi tej loterii podlega przepisom u.g.h. Kasyno ma obowiązek ewidencjonowania nagród o wartości ponad 20.000 zł, więc "transakcja" taka jest już zarejestrowana. Zatem jeśli przyjąć, że przepisy u.p.p.p. i przepisy u.g.h. odmiennie regulują kwestie "rejestrowania transakcji" i "ewidencjonowania nagród", a u.g.h. jest wobec u.p.p.p. późniejsza to należy odwołać się do zasady lex posterior derogat legi priori i stosować tylko u.g.h. Szczególnie gdy weźmie się pod uwagę, że obydwie ustawy mają jeden cel – kontrolę legalności obrotu pieniędzmi i legalności ich pochodzenia.

Minister Finansów skorzystał z prawa do wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną i wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Przedmiotem kontroli kasacyjnej jest wyrok, którym Sąd I instancji zgodził się z organem, że skarżąca Spółka nie dochowała obowiązku rejestracji transakcji, o której mowa w art. 8 ust. 1 u.p.p.p., co uzasadniało nałożenie przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej kary pieniężnej.

Skarga kasacyjna oparta została wyłącznie na wskazanej w art. 174 pkt 1 p.p.s.a. podstawie, a postawione zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego zmierzają do podważenia oceny Sądu, że u.g.h. i wcześniejsza u.p.p.p. regulują inną materię, nakładają różne obowiązki, więc brak jest podstaw aby przyjąć, że ze względu na określony ustawą późniejszą obowiązek ewidencji wygranych o wartości co najmniej 20.000 zł, nie znajduje wobec skarżącej zastosowania obowiązek rejestrowania transakcji, której równowartość przekracza 15.000 euro określony ustawą wcześniejszą. Wnosząca skargę kasacyjną kwestionuje nadto ocenę, że uczestnik loterii może być uznany za wydającego dyspozycję klienta, o którym mowa w art. 2 pkt 1e u.p.p.p., a także stwierdza, że w świetle wskazanego przepisu oraz art. 8 ust. 2 u.p.p.p. wydanie nagrody nie jest przeprowadzeniem transakcji, nie ma też obowiązku rejestracji.

Przede wszystkim nie można zgodzić się z argumentacją skargi kasacyjnej, zgodnie z którą późniejsza u.g.h. (z dnia 19 listopada 2009 r.), nakładając obowiązek ewidencjonowania określonej wysokości wygranych, reguluje inaczej ten sam przedmiot, o którym traktuje u.p.p.p., przewidując obowiązek rejestrowania transakcji.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, pogląd Sądu I instancji, który podkreślił różny przedmiot regulacji obu ustaw jest prawidłowy.

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, ze względu na cel określony w treści tego aktu, nakłada na podmioty uczestniczące w obrocie finansowym obowiązki w zakresie gromadzenia i przekazywania informacji. Podstawowym obowiązkiem mającym służyć prewencyjnemu celowi ustawy jest obowiązek zarejestrowania każdej transakcji, której wartość przekracza 15.000 euro. Adresatami tego obowiązku są tzw. instytucje obowiązane wyszczególnione w art. 2 pkt 1 u.p.p.p., zaś skarżąca, jako wskazany pod lit. i) pkt 1 tego artykułu, podmiot prowadzący działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach oraz gier na automatach o niskich wygranych, jest jedną z instytucji obowiązanych. Z kolei ustawa o grach hazardowych obciąża podmioty urządzające gry hazardowe obowiązkiem prowadzenia ewidencji wypłaconych wygranych, których wartość wynosi co najmniej 20.000 zł. Rację należy przyznać skarżącej kasacyjnie, że obie ustawy stanowiąc, jedna – obowiązek rejestrowania transakcji, a druga – obowiązek ewidencjonowania wygranych, ogólnie rzecz biorąc, mają na celu zapewnienie kontroli legalności źródeł finansowania, jednakże co wymaga podkreślenia, zupełnie inne są założenia ustawy hazardowej, a inne ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Inne są też cele strategiczne obu ustaw.

Ustawa o grach hazardowych, jak trafnie podkreślił organ w odpowiedzi na skargę kasacyjną, określa warunki urządzania i zasady prowadzenia działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach, a przyjęte tą ustawą rozwiązania, w tym także obowiązek ewidencjonowania wygranych, zabezpieczają interes uczestników gier hazardowych oraz interes budżetu państwa (zabezpieczenie zobowiązań podatkowych). Natomiast ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu ma wyłącznie na celu niedopuszczenie do legalizacji środków finansowych pochodzących ze źródeł nielegalnych. Inna też jest odpowiedzialność za niedochowanie obu obowiązków, bowiem w odróżnieniu od ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, ustawa o grach hazardowych nie przewiduje kary pieniężnej za niedochowanie obowiązku ewidencjonowania.

Podsumowując tę część rozważań należy stwierdzić, że przyjęty ustawą o grach hazardowych obowiązek ewidencjonowania wygranych (art. 20 ust. 5 u.g.h.) jest odmienną instytucją od obowiązku rejestrowania transakcji (art. 8 ust. 1 u.p.p.p.); różnią się one tak gdy idzie o cele, którym służą oba te obowiązki, jak też obowiązane podmioty oraz wartości poddane obowiązkom ewidencjonowania.

Odnosząc się do kolejnej podniesionej w skardze kasacyjnej kwestii określonej jako brak rozwiązań, które nakładają na prowadzące kasyna gry podmioty obowiązek rejestracji wydania nagród, pogląd ten należy uznać za błędny. Wskazać najpierw należy, że nie może być wątpliwości co do tego, że skarżąca jako podmiot prowadzący działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach, jest instytucją obowiązaną, o której mowa w art. 2 pkt 1 u.p.p.p. W świetle art. 8 ust. 1 u.p.p.p. obowiązek rejestrowania każdej transakcji o wysokości ponad 15.000 euro adresowany jest do wszystkich instytucji obowiązanych, a więc także do skarżącej. Nie może wprowadzić w błąd zapis art. 8 ust. 1a cyt. ustawy, który stanowi, że podmiot prowadzący kasyno gry obowiązany jest rejestrować zakup lub sprzedaż żetonów gdy ich wartość wynosi równowartość 1.000 euro, bowiem akcentuje on tylko odmienną od wskazanej w ust. 1 wartość szczególnej transakcji jaką jest zakup lub sprzedaż żetonów. Fakt, że zakup lub sprzedaż żetonów podlega obowiązkowi rejestracji zgodnie z art. 8 ust. 1 u.p.p.p. w zw. z art. 8 ust. 1b i 1a tej ustawy nie oznacza, że prowadzący działalność hazardową podmiot zwolniony jest z obowiązku rejestracji innych transakcji, jeśli takie transakcje przeprowadza.

Skarżąca kasacyjnie argumentuje, że wygrany w loterii przez nią prowadzonej samochód o wartości 88.000 zł został zewidencjonowany zgodnie z nakazem u.g.h., jest transakcją znaną organowi kontroli finansowej, której nie obejmuje obowiązek rejestracji. Z tą kwestią wiąże się wątpliwość określona w skardze kasacyjnej jako istotne zagadnienie prawne, czy uczestnik loterii jest klientem wydającym dyspozycję instytucji obowiązanej w rozumieniu art. 2 pkt 1e u.p.p.p.

W sprawie niewątpliwa jest wartość przekazanego uczestnikowi konkursu samochodu – przekracza ona określoną w art. 8 ust. 1 u.p.p.p. wartość 15.000 euro. Dla odpowiedzi na pytanie, czy tego rodzaju czynność podlega obowiązkowi rejestracji zgodnie z art. 8 ust. 1 u.p.p.p. należy najpierw dokonać oceny, czy w takim przypadku mamy do czynienia z przeprowadzeniem transakcji, o której mowa w tym przepisie. Cytowana ustawa definiuje zarówno pojęcie przeprowadzenia transakcji (art. 2 pkt 1e), jak też objaśnia samą transakcję (art. 2 pkt 2). Przez transakcję ustawa każe rozumieć m.in. przeniesienie własności lub posiadania wartości majątkowych, w tym oddanie w komis lub pod zastaw takich wartości, oraz przeniesienie wartości majątkowych pomiędzy rachunkami należącymi do tego samego klienta (art. 2 pkt 2 lit. c). Natomiast w art. 2 pkt 3 znajdujemy wyjaśnienie wartości niemajątkowych i są to m.in. rzeczy ruchome. W tym stanie rzeczy, a więc w świetle omówionych przepisów oraz w niespornym stanie faktycznym, nie może być żadnej wątpliwości, że przeniesienie własności wartości majątkowej rzeczy ruchomej, jaką jest samochód mieści się w pojęciu transakcji, omówionym w art. 2 pkt 2 u.p.p.p. Należy także odpowiedzieć jeszcze, czy w przypadku wydania samochodu jako wygranej w konkursie mamy do czynienia z przeprowadzeniem transakcji, o której mowa w art. 2 pkt 1e u.p.p.p., która w razie przekroczenia kwoty 15.000 euro podlega obowiązkowi rejestracji. Pod pojęciem przeprowadzenia transakcji u.p.p.p. rozumie wykonanie zlecenia lub dyspozycji klienta przez instytucję obowiązaną. Wnosząca skargę kasacyjną twierdzi, że uczestnicy konkursu jedynie zgłaszają swój akces w loterii i nie wydają żadnych dyspozycji organizującej loterię instytucji obowiązanej, o której mowa w art. 2 pkt 1 lit. i) u.p.p.p. Powyższe twierdzenie nie zasługuje na aprobatę. Jak trafnie uznał Sąd I instancji, uczestnik konkursu, który wygrał przewidzianą konkursem nagrodę, ma roszczenie o jej wydanie, a na organizatorze konkursu spoczywa obowiązek wydania tej nagrody osobie spełniającej warunki. Postawione instytucji obowiązanej przez uczestnika konkursu żądanie wydania wygranej przez niego nagrody i zadośćuczynienie przez tę instytucję żądaniu poprzez wydanie samochodu i przeniesienie jego własności, wypełnia przesłanki uznania powyższego działania za przeprowadzenie transakcji w rozumieniu art. 2 pkt 1e u.p.p.p. Zważywszy na wartość przeprowadzonej transakcji, należało uznać, że podlegała ona obowiązkowi rejestracji, stąd zasadnie Sąd I instancji ocenił, że działanie organu nakładające na skarżącą karę pieniężną za niedopełnienie obowiązku rejestracji, o której mowa w art. 8 ust. 1 u.p.p.p. było zgodne z prawem.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji. O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 204 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z § 14 ust. 2 pkt 2 lit. b) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 490).