VIII SA/Wa 120/14

Uzasadnienie

1.1. Zaskarżoną decyzją z [...] grudnia 2013 r., po rozpatrzeniu odwołania K. F. (dalej: "skarżąca"), Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R. (dalej: "SKO" lub "organ odwoławczy") utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy P. (dalej: "Wójt" lub "organ I instancji") z [...] listopada 2013 r. Przedmiotem tych decyzji była odmowa przyznania skarżącej zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku rodzinnego na syna (A. F.):

z tytułu samotnego wychowywania dziecka, z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego oraz z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego 2014/2015. Jako podstawę materialnoprawną decyzji organy wskazały między innymi przepisy art. 3 ust. 1 lit. a) oraz lit. c), art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 5 ust. 2 – 3 oraz ust. 8 i ust. 8a pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1456; dalej: "u.ś.r.").

1.2. Uzasadniając rozstrzygnięcie organ odwoławczy przedstawił przebieg postępowania zainicjowanego wnioskiem skarżącej z [...] września 2013 r. Powołał się na ustalenia faktyczne dokonane przez organ I instancji, z których wynika, że skarżąca jest osobą rozwiedzioną, samotnie wychowuje i utrzymuje syna, zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w R. Z orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydanego przez Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w R. [...] kwietnia 2008 r. wynika, że syn skarżącej został zaliczony do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Orzeczenie wydano na stałe, zaś niepełnosprawność i ustalony jej stopień istnieje od dzieciństwa. Organ I instancji ostatecznie uznał jednak, że skarżącej należało odmówić przyznania zasiłku rodzinnego i dodatków do zasiłku rodzinnego, gdyż nie spełniła ona ustawowego kryterium dochodowego (623 zł). Dochód w jej rodzinie za 2012 r. wynosił bowiem [...] zł na osobę.

1.3. W odwołaniu skarżąca wskazała na swoją trudną sytuację finansową. Podniosła, że syn wymaga stałej opieki z jej strony. Dlatego nie może ona podjąć jakiejkolwiek pracy. Dodała, że dotychczas nie korzystała z żadnej innej formy pomocy z opieki społecznej.

1.4. Utrzymując w mocy decyzję organu I instancji, SKO przyjęło za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Wójta. Wyjaśniło, że uprawnienia do zasiłku rodzinnego z dodatkami przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 623 zł. W okresie zasiłkowym obejmującym wniosek skarżącej należało uwzględnić przeciętny miesięczny dochód członków rodziny uzyskany w roku 2012, czyli w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy (art. 3 pkt 2 u.ś.r.). W niniejszej sprawie, jak wynika z zaświadczeń Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w R. (dalej: "Naczelnik US"), w 2012 roku skarżąca i jej syn uzyskali dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w przepisach u.ś.r. Skarżąca uzyskała dochód w wysokości [...] zł netto (po dokonaniu stosownych odliczeń), czyli miesięcznie [...] zł. Syn skarżącej uzyskał zaś dochód w wysokości [...] zł netto (po dokonaniu stosownych odliczeń), czyli [...] zł miesięcznie (zob. str. 2 – 3 zaskarżonej decyzji). Kolegium dodało, że skarżąca posiada gospodarstwo rolne o powierzchni [...] ha fizycznych ([...] ha przeliczeniowe), które co prawda wydzierżawiła na 4 lata, jednakże z powodu braku podstaw prawnych do wyłączenia dochodów z gospodarstwa rolnego, o których mowa w art. 5 ust. 8a pkt 1 – 3 u.ś.r., należało uwzględnić kwotę dochodu z tego tytułu w łącznym dochodzie rodziny skarżącej. Dochód skarżącej z gospodarstwa rolnego organy ustaliły zgodnie z art. 5 ust. 8 u.ś.r., stosując dane z obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 23 września 2013 r. (M. P. z 2013 r., poz. 774), na kwotę 416,06 zł miesięcznie. Zdaniem organów, w przypadku skarżącej nie wystąpiła utrata dochodu, o której mowa w art. 3 pkt 23 u.ś.r. Ostatecznie organy uznały, że łączny miesięczny dochód rodziny skarżącej w 2012 r. wynosił [...] zł ([...] zł), czyli miesięcznie 985,29 zł netto w przeliczeniu na osobę. W realiach niniejszej sprawy brak było nadto podstaw do zastosowania wyjątku przewidzianego w art. 5 ust. 3 u.ś.r., gdyż dochód na osobę w rodzinie skarżącej został przekroczony o kwotę [...] zł ([...] zł – [...] zł), czyli kwotę wyższą od najniższego zasiłku rodzinnego (77 zł).

Zarzuty odwołania Kolegium uznało w całości za chybione, gdyż powołane przez skarżącą okoliczności pozostają bez wpływu na wynik sprawy. Przekroczenie kryterium dochodowego o kwotę wyższą niż 77 zł powoduje, że brak jest podstaw prawnych do ustalenie skarżącej świadczeń, o których mowa w jej wniosku. Trudna sytuacja rodzinna i finansowa skarżącej nie stanowi przesłanki do pozytywnego rozstrzygnięcia jej wniosku wbrew obowiązującym przepisom. Organy obowiązane były nadto uwzględnić w wyliczeniach dochód netto skarżącej wynikający z zaświadczenia wydanego przez właściwy organ podatkowy.

2.1. Z takim rozstrzygnięciem nie zgodziła się skarżąca, która pismem z [...] grudnia 2013 r. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (dalej: "Sąd") skargę na ostateczną w administracyjnym toku instancji decyzję SKO.

Uzasadniając skargę, która ma charakter opisowy, skarżąca powtórzyła zasadnicze elementy dotychczas prezentowanej argumentacji. W jej ocenie, organy dokonały niewłaściwej oceny materiału dowodowego, w tym w sposób wadliwy dokonały ustaleń faktycznych, przyjmując za podstawę nieaktualną w chwili obecnej sytuację materialną skarżącej. Dodała, że od ponad dwóch lat nie prowadzi już żadnej działalności gospodarczej. Nie osiąga także żadnego dochodu z gospodarstwa rolnego, które dzierżawi bez żadnego wynagrodzenia. Całkowity dochód jej dwuosobowej rodziny wynosi natomiast odpowiednio [...] zł i [...] zł. Do skargi załączone zostały zaświadczenia wydane przez ZUS o wysokości dochodów osiąganych przez skarżącą oraz jej syna w 2013 r. z tytułu świadczeń emerytalno – rentowych.

2.2. Odpowiadając na skargę organ odwoławczy podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie i wystąpił o jej oddalenie. Odnosząc się do twierdzeń skarżącej zauważył, że dochód z działalności gospodarczej skarżącej został pominięty przy ustalaniu prawa do wnioskowanych przez nią świadczeń. Organy wzięły pod uwagę jedynie dochód ze sprzedaży udziałów w spółce cywilnej ([...] zł), którego nie można uznać za dochód utracony, w rozumieniu art. 3 pkt 23 u. ś. r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

3.1. Sąd, w składzie orzekającym w rozpoznawanej sprawie, nie znalazł podstaw do stwierdzenia, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy lub naruszeniem przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie. Nie dopatrzył się także naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub wystąpienia przesłanek stanowiących podstawę do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji. Nie wystąpiły zatem przesłanki do jej wyeliminowania z obrotu prawnego, wskazane w art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270; dalej: "u.p.p.s.a.").

3.2. Spór w niniejszej sprawie dotyczy zasadności odmówienia skarżącej prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku rodzinnego wnioskowanych na jej syna. Organy ustaliły, że brak jest podstaw do przyznania skarżącej powyższych świadczeń z powodu przekroczenia kryterium dochodowego dwuosobowej rodziny skarżącej, o którym mowa w art. 5 u.ś.r., o kwotę wyższą od kwoty 77 zł, wynikającej z art. 5 ust. 3 u.ś.r. Organy uwzględniły dochody netto (po dokonaniu stosownych odliczeń) skarżącej i jej syna, w tym dochody z gospodarstwa rolnego i ze sprzedaży udziałów w spółce cywilnej. Zdaniem skarżącej, organy w sposób wadliwy ustaliły dochód jej rodziny. Uwzględniły bowiem dochód z gospodarstwa rolnego, którego nie osiąga skarżąca. Grunty rolne oddała bowiem w dzierżawę nieodpłatnie.

4.1. Materialnoprawną podstawę wydanych w sprawie decyzji stanowiły przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z treścią art. 4 ust. 2 i art. 5 ust. 2 tej ustawy, prawo do zasiłku rodzinnego przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu lub faktycznemu dziecka, w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem

o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli dochód rodziny

w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 623 zł.

W świetle art. 3 pkt 1 lit. a) i lit. c) u.ś.r. dochodem, po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób (skarżąca nie ponosi ciężaru alimentacyjnego), są przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, 30b, 30c

i 30e ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne, a także inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym

od osób fizycznych, w tym dochody uzyskane z gospodarstwa rolnego [podkreślenie Sądu]. Według art. 5 ust. 8a ustawy, ustalając dochód rodziny z gospodarstwa rolnego, do powierzchni gospodarstwa stanowiącego podstawę wymiaru podatku rolnego wlicza się obszary rolne oddane w dzierżawę, z wyjątkiem:

1) oddanej w dzierżawę na podstawie umowy dzierżawy zawartej stosownie

do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, części lub całości znajdującego się w posiadaniu gospodarstwa rolnego;

2) gospodarstwa rolnego wniesionego przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną;

3) gospodarstwa rolnego oddanego w dzierżawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz w przepisach

o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rozwoju na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Powyższe przepisy wyczerpują zakres wyłączeń przewidzianych dla zasady określonej w art. 5 ust. 8 ustawy. Zatem jedynie w sytuacjach enumeratywnie wymienionych w powołanych wyżej przepisach, przeniesienie gospodarstwa rolnego

z właściciela na posiadacza zależnego powoduje, że właściciel nie osiąga dochodów w rozumieniu art. 5 ust. 8 u.ś.r. Dodać należy, że zgodnie z art. 28 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2008 Nr 50, poz. 281 ze zm.), wydzierżawienie gruntów rolnych przez emeryta lub rencistę może zostać uznane za neutralne dla jego sytuacji dochodowej na potrzeby także niniejszej sprawy, gdy wydzierżawi swoje gospodarstwo rolne osobie niebędącej jej małżonkiem, zstępnym lub pasierbem oraz nie pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym na okres co najmniej 10 lat i umowa dzierżawy zostanie zawarta w formie pisemnej, a także zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków. Warunki przewidziane w art. 28 ust. 4 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie zostały spełnione przez skarżącą, dlatego brak jest podstaw do wniosku, że posiadanie prawa własności gospodarstwa rolnego przez skarżącą nie wywiera żadnego wpływu na wynik niniejszej sprawy.

Stosownie do treści art. 5 ust. 3 u.ś.r, gdy dochód rodziny w przeliczeniu

na osobę w rodzinie lub dochód osoby uczącej się przekracza kwotę uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany (77 zł), zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym zasiłek rodzinny nie przysługuje.

4.2. Zdaniem Sądu, organy ustaliły stan faktyczny niniejszej sprawy w sposób zasadniczo prawidłowy. Nie naruszyły przy tym przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Organy zasadnie przyjęły, że rodzina skarżącej przekroczyła kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 5 ust. 2 u.ś.r., uprawniające skarżącą do przyznania jej prawa do wnioskowanych świadczeń. Ustalając dochód rodziny prawidłowo zastosowały art. 3 pkt 2a u.ś.r., uwzględniając przeciętny miesięczny dochód członków rodziny uzyskany w roku 2012 r., tj. w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. Z ustaleń organów wynika, że łączny miesięczny dochód rodziny skarżącej w 2012 r. wynosił [...] zł ([...] zł), czyli w przeliczeniu na osobę 985,29 zł. Prawidłowo uwzględniły przy tym dochód z gospodarstwa rolnego ([...] zł), gdyż w przypadku skarżącej brak było podstaw do zastosowania wyłączeń przewidzianych w art. 5 ust. 8a u.ś.r. Nie można bowiem uznać w świetle art. 28 ust. 4 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, że skarżąca zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej. Zawarta umowa dzierżawy nie spełnia bowiem wymogów, o których mowa w powołanej wyżej ustawie. Została zawarta tylko na 4 lata, gdy jednym z warunków pominięcia dochodu z tytułu posiadania prawa własności gospodarstwa rolnego na potrzeby rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było zawarcie umowy dzierżawy na 10 lat. Miesięczny dochód skarżącej z gospodarstwa rolnego w 2012 r. ([...] zł) został także ustalony prawidłowo, czyli zgodnie z art. 5 ust. 8 u.ś.r. w związku z obwieszczeniem Prezesa GUS z 23 września 2013 r. (M. P. z 2013 r. poz. 774) wydanego na podstawie art. 18 ustawy z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969 ze zm.). Prawidłowo organy odmówiły nadto zastosowania w sprawie art. 5 ust. 3 u.ś.r., gdyż w przypadku skarżącej przekroczenie dochodu na osobę w rodzinie wynosiło [...] zł, czyli przekroczyło najniższy zasiłek rodzinny (77 zł). Brak było także podstaw do potraktowania dochodów osiągniętych w 2012 r. przez skarżącą lub (i) jej syna (ze świadczeń emerytalno - rentowych, z gospodarstwa rolnego lub ze sprzedaży udziałów w spółce cywilnej) za dochody utracone, w rozumieniu art. 3 pkt 23 u.ś.r.

5. W świetle powyższych rozważań, za chybione Sąd uznał zarzuty skargi oraz związaną z nimi argumentację. SKO nie naruszyło przepisów postępowania, tj. art. 7, art. 8, art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 k.p.a., w stopniu mogącym mieć istotny wpływ

na wynik sprawy. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że rozstrzygnięcie w zakresie przyznawania świadczeń w trybie przepisów u.ś.r., w tym prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków, nie należy do decyzji wydawanych w ramach tzw. uznania administracyjnego. Uzależnione jest bowiem od spełnienia ściśle określonych w ustawie warunków. Zatem mimo trudnej sytuacji rodzinnej i majątkowej, na którą wskazuje skarżąca, organy nie miały podstaw prawnych do przyznania skarżącej świadczeń wymienionych w jej wniosku. Organy administracji publicznej zobowiązane są bowiem do działania na podstawie przepisów obowiązującego prawa, zgodnie z zasadą wynikającą z art. 6 k.p.a. Skoro skarżąca nie spełniła warunków do przyznania jej świadczeń, gdyż zostało przekroczone kryterium dochodowe jej dwuosobowej rodziny, o którym mowa w art. 5 ust. 2 u.ś.r., to uznać należy, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Dodać warto, że organy nie brały pod uwagę dochodów z działalności gospodarczej skarżącej, gdyż skarżąca takowych nie deklarowała. Z akt sprawy wynika, że w 2012 r. skarżąca poniosła stratę z działalności gospodarczej ([...] zł). Sąd nie dopatrzył się uchybień ze strony organów przy ustalaniu wysokości dochodów skarżącej i jej syna, o czym mowa wyżej. W świetle obowiązujących przepisów organy obowiązane były uwzględnić dochody skarżącej z jej gospodarstwa rolnego, zgodnie z art. 5 ust. 8 i ust. 8a u.ś.r. Zaświadczenia załączone do skargi dotyczące dochodów skarżącej i jej syna osiąganych w 2013 r. także nie wywierają wpływu na wynik niniejszej sprawy, w świetle art. 3 pkt 2a u.ś.r. Zaświadczenia te mogą mieć znaczenie przy rozpoznawaniu ewentualnego wniosku skarżącej na następny okres zasiłkowy. Trudna sytuacja rodzinna i finansowa skarżącej może stanowić podstawę do ubiegania się o inne zasiłki.

Mając na uwadze powyższe, działając na podstawie art. 151 u.p.p.s.a., Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.