II FZ 490/14

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 3 marca 2014 r., sygn. akt I SO/Ol 1/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odmówił W. Z. B. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że skarżący nie wykazał, iż nie jest w stanie ponieść wpisu od skargi o wznowienie postępowania sądowego w wysokości 1.000 zł, bez uszczerbku utrzymania koniecznego.

W ocenie WSA, powstały wątpliwości co do źródeł finansowania ponoszonych przez skarżącego wydatków na utrzymanie, które – pomimo wezwania w trybie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 – zwanej dalej "p.p.s.a.") - nie zostały usunięte. Wezwaniem tym wyraźnie zobligowano skarżącego do wskazania kto, w jakiej formie i w jakiej postaci udziela mu pomocy, a także z jakich źródeł osoby te finansują pomoc udzielaną wnioskodawcy. Enigmatyczne zaś wskazanie, że pomocy tej udzielają skarżącemu matka w zakresie wyżywienia, zaś siostra w zakresie kosztów ubrań i leków, nie pozwala na dokonanie bezsprzecznej oceny, że dzięki tej pomocy zaspokajane są jego wszystkie potrzeby życiowe. Pomimo precyzyjnego w tym zakresie wezwania Sądu, wnioskodawca nie określił wartości materialnej tej pomocy ani nie uprawdopodobnił w żaden sposób jej udzielania. Niejasne było również, z jakich źródeł pokrywane są koszty utrzymania posiadanych przez skarżącego kilku nieruchomości, gdyż powołana przez stronę pomoc członków rodziny nie dotyczyła tej kategorii wydatków. Co istotne, wnioskodawca nie wskazał też, dlaczego pomoc świadczona przez członków rodziny nie może stanowić źródła finansowania również powstałych w niniejszej sprawie kosztów sądowych.

Skarżący nie korzystał z systemu pomocy społecznej, pomimo niedeklarowania w latach 2011 i 2012 żadnych dochodów, co budziło znaczne wątpliwości co do tego, że podane przez niego informacje co do jego stanu majątkowego były pełne. Przy czym, w ocenie Sądu, uzasadnieniem dla sytuacji, w której skarżący pozostaje w dłuższym okresie bez pracy nie może być wyłącznie jego stan zdrowia, skoro przedstawiona dokumentacja medyczna dotyczy wyłącznie problemów zdrowotnych, które miały miejsce w sierpniu 2013 r.

Istotne było również, że skarżący jest właścicielem znacznego majątku nieruchomego w postaci mieszkania o pow. 71,59 m² oraz trzech garaży o pow. ok. 19 m², a ponadto współużytkownikiem wieczystym gruntu, na którym został posadowiony budynek mieszkalny oraz garaże. Nie wynajmuje przy tym garaży, gdyż, jak oświadczył, w jednym z nich znajduje się samochód, zaś pozostałe dwa służą jako podręczne magazynki. Od 2008 r. sprawuje opiekę nad chorą matką, której stara się zapewnić prawie ciągłą opiekę, w związku z czym przebywa pod adresem zamieszkania matki w S.

Ponadto, strona jest reprezentowana w niniejszej sprawie przez pełnomocnika z wyboru, który nie otrzymuje aktualnie żadnego wynagrodzenia.

W zażaleniu na powyższe postanowienie wskazano, że zostały usunięte wątpliwości, do których wyeliminowania Sąd zobligował skarżącego w wezwaniu z dnia 13 lutego 2014 r., a niedokładne sformułowanie treści wezwania, w tym w szczególności brak precyzyjnego wskazania przez Sąd zakresu oczekiwanego oświadczenia lub żądanych dokumentów, nie może wywołać negatywnych skutków procesowych dla strony.

Skarżący wskazał kto, w jakiej formie i w jakiej postaci udziela mu pomocy, a także z jakich źródeł osoby te finansują pomoc mu udzielaną. Fakt, że w zapewnieniu podstawowego bytu stronie pomaga jedynie matka - emerytka, zam. w S. oraz siostra zam. w K. nie jest enigmatyczny.

Skarżący wykazał, że otacza opieką chorą matkę, otrzymującą 1.500,00 zł emerytury miesięcznie, natomiast on sam z powodu licznych chorób, takich jak: alergia skórna (wyprysk rozsiany), infekcja dróg moczowych oraz nadciśnienie tętnicze pozostaje bezrobotny od dnia 2 sierpnia 2012 r. Ponadto, nie ma prawa do zasiłku oraz obecnie nie osiąga żadnych innych żadnych dochodów pozwalających na pokrycie wpisu w wysokości 1.000,00 zł. Skarżący faktycznie nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z matką, ponieważ w zamian za opiekę, matka udostępnia mu jedynie wyżywienie oraz bezpłatnie miejsce w swoim mieszkaniu. Nie można żądać od strony, aby matka czy pozostali członkowie rodziny ponosili dodatkowe, znaczne koszty związane z opłatą wpisu sądowego.

Powyższa opłata jest konsekwencją złożenia przez stronę skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego w sprawie, w której na całym nieruchomym majątku skarżącego została ustanowiona hipoteka przymusowa, natomiast środki pieniężne do kwoty 305.577,82 zł zostały zabezpieczone na zaległości podatkowe.

Zarówno dokumenty zawierające zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego u dłużnika zajętej wierzytelności będącego bankiem z dnia 17.08.2010 r. i 26.08.2010 r. wraz z tytułem wykonawczym, jak również zawiadomienie Sądu Rejonowego w Olsztynie Wydział VI Ksiąg Wieczystych z dnia 02.09.2010 r. o dokonaniu wpisu hipotek przymusowych na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w O., zostały przez skarżącego przedstawione do wniosku o przyznanie prawa pomocy.

W ocenie strony, wywody Sądu poczynione w przedmiocie możliwości zarobkowych skarżącego polegających na wynajmowaniu majątku i dzięki temu uzyskiwaniu dochodów znacznej wielkości, przekraczają zakres rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy, a ponadto są obarczone ryzykiem wypowiadania się przez Sąd co do zdarzeń przyszłych i niepewnych. Konkluzja Sądu, że skarżący nie korzysta z systemu pomocy społecznej, jest bez znaczenia przy rozpoznawaniu wniosku w przedmiotowej sprawie.

Skarżący nie posiada żadnych aktywów, które nie będą prowadzić do likwidacji swojego majątku podczas dochodzenia swoich praw przed sądem.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego podlega oddaleniu.

Stosownie do art. 199 p.p.s.a., strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Przyznanie prawa pomocy, jako odstępstwo od tej zasady, będące przerzuceniem kosztów na ogół społeczeństwa, może być zastosowane jedynie w przypadkach wyjątkowych, kiedy strona wykaże w sposób jednoznaczny spełnienie przesłanek określonych w art. 246 p.p.s.a. (por. postanowienia NSA: z dnia 3 kwietnia 2013 r., II FZ 458/14; z dnia 5 grudnia 2013 r., II FZ 1102/13; z dnia 13 maja 2010 r., II FZ 185/10; z dnia 19 maja 2010 r., II FZ 156/10; publik.: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/).

Oceniając zasadność przyznania wnioskodawcy prawa pomocy w zakresie częściowym na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, należy odnieść sytuację majątkową wnioskodawcy do wysokości kosztów, które jest on zobowiązany ponieść. Porównanie takie jest konieczne dla oceny możliwości finansowych partycypowania przez stronę w kosztach postępowania sądowoadministracyjnego na zasadzie wyrażonej w art. 199 p.p.s.a. Prawidłowo w rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji podjął próbę zbadania zasadności przyznania skarżącemu prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, analizując sytuację majątkową skarżącego, zobrazowaną we wniosku o przyznanie prawa pomocy, i zasadnie stwierdził, że zawarte w nim informacje są niewystarczające dla zrekonstruowania sytuacji majątkowej strony.

Z użytego przez ustawodawcę w art. 246 § 1 p.p.s.a. wyrażenia "...gdy wykaże..." wynika, że ciężar dowodu spoczywa na stronie, która ubiega się o przyznanie prawa pomocy. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, jeżeli postawa strony, która odmawia przedłożenia dokumentacji mającej potwierdzać jej sytuację majątkową uniemożliwia uzyskanie pewności, co do jej rzeczywistej sytuacji finansowej, to zachodzą uzasadnione podstawy do odmowy przyznania prawa pomocy, wobec braku realizacji przez stronę obowiązku wynikającego z art. 246 § 1 p.p.s.a.

W rozpoznawanej sprawie skarżący nie wywiązał się należycie z nałożonego na niego na mocy art. 255 p.p.s.a. obowiązku przedłożenia dokumentów źródłowych. Pomimo wezwania Sądu, nie określił wartości materialnej pomocy uzyskiwanej od członków rodziny. Stwierdzenie, że koszty leków oraz ubrań pokrywa siostra strony, a wyżywienie zapewnia matka, nie obrazuje w pełni zakresu pomocy udzielanej skarżącemu przez rodzinę. Nie wiadomo także skąd skarżący posiada środki na utrzymanie mieszkania i garaży, skoro nie pracuje, nie korzysta z pomocy społecznej, a wymienione nieruchomości nie generują zysku.

Aby ocenić, czy dla strony wpis w określonej wysokości to dużo, czy mało i czy jest ona w stanie go uiścić potrzebna jest pełna wiedza o sytuacji skarżącego. W przypadku wątpliwości, które nie zostaną wyjaśnione przez stronę, Sąd nie może przyznać prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.