I SA/Wr 2408/13

Uzasadnienie

Skarżąca Spółka, prowadząca działalność w branży gier losowych i zakładów wzajemnych, wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych uzasadniając, że sytuacja prawna po wejściu z dniem 1 stycznia 2010 r. ustawy o grach hazardowych zmieniła całkowicie warunki prowadzenia tej działalności. Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają na uzyskanie nowych zezwoleń na działalność w zakresie automatów o niskich wygranych, obecnie można ją kontynuować w oparciu o zezwolenia uzyskane przed 1 stycznia 2010 r. Jeśli zaś nie nastąpi zmiana przepisów, działalność Spółki zakończy się najpóźniej w 2015 r.

Strona wskazała, że powyższa zmiana przepisów doprowadziła przedsiębiorstwo do zapaści finansowej z powodu poniesienia znacznych nakładów na rozwój działalności i krótkiego trybu wprowadzenia nowelizacji w życie. Natomiast brak w ustawie zapisu o działalności na automatach o niskich wygranych spowodował, że posiadane przez Spółkę automaty, które nabyła w znacznej ilości, stały się bezwartościowe. W rezultacie też jej przychody znacząco zmalały w stosunku do lat 2009 i 2010, a drastyczna podwyżka podatku od gier spowodowała, że środki wpływające do Spółki przeznaczone są na regulowanie danin publicznoprawnych. Strona eksploatuje obecnie 200 automatów, to jest 7% automatów funkcjonujących do 31 grudnia 2009 r. W konsekwencji brak jest środków na bieżącą działalność. Łączna kwota miesięcznych wydatków przekracza znacznie wartość środków na rachunku bankowym. Natomiast środki trwałe to głównie ww. automaty do gier o niskich wygranych, których nie da się zbyć w Polsce ani za granicą.

Zgodnie z oświadczeniem o majątku i dochodach, wysokość kapitału zakładowego lub środków finansowych Spółki wynosi [...] zł, wartość środków trwałych – 4.657.599,66 zł, a wysokość straty za ostatni rok obrotowy (2012) – 888.485,30 zł. Stan kont na dwóch rachunkach bankowych na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku wynosił 0 zł. Oba rachunki są zajęte w postępowaniu zabezpieczającym do wysokości [...] zł.

Na wezwanie referendarza sądowego przedłożone zostały liczne dokumenty potwierdzające liczne zobowiązania egzekwowane w postępowaniach egzekucyjnych w administracji i komorniczych oraz wydruk z jednego rachunku bankowego za okres od października do grudnia 2013 r. Na wydruku odnotowane są opłaty za prowadzenie rachunku, wpłaty z NZOZ z tytułu "zapłat" oraz przelewy na rzecz komornika. Ponadto przedłożono sprawozdania finansów za rok 2012, bilans oraz rachunek zysków i strat za 2012 i 2013 r. Wynika z nich, że za 2012 r. przychody netto Spółki wyniosły [...] zł, strata – 1.289.183,82 zł. Fundusz własny wynosi 2.407.011,06 zł, zobowiązania krótkoterminowe 4.344.872,09 zł, a należności krótkoterminowe – 5.523.803,16 zł. W 2013 r. strona odnotowała przychód w kwocie 24.848.946,12 zł i stratę netto 1.310.184,07 zł.

Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2014 r. referendarz sądowy odmówił spółce przyznania prawa pomocy.

W sprzeciwie strona podniosła, że posiada środki obrotowe, które tylko pozornie wydają się znaczne – są to wartości wyłącznie w ujęciu księgowym i nie są to realne wpływy spółki. Wskazana kwota stanowi bowiem sumę wszystkich wpłat do automatów do gier eksploatowanych w całym kraju. Kwocie tej odpowiada również wielomilionowa wartość wygranych wypłacana z tych automatów. Ponadto spółka musi uiszczać podatek od gier, który przy 300 automatach wynosi miesięcznie 600.000 zł, opłacać czynsze najmu, koszty serwisu i obsługi automatów oraz bieżącą obsługą administracyjną. Pozostała kwota podlega zajęciu w postępowaniu egzekucyjnym.

W tym stanie rzeczy strona nie jest w stanie opłacić wpisów od skarg w łącznej wysokości około 300.000 zł w prawie 300 sprawach toczących się równolegle w sądach administracyjnych na terenie całego kraju.

Strona zwróciła nadto uwagę, że postanowieniem Sądu Rejonowego dla K. [...] z dnia 11 lutego 2014 r. ogłoszona została upadłość spółki z możliwością układu. Do sprzeciwu załączono kopię ww. orzeczenia.

Jako znane z urzędu wskazać należy, że Spółka na dzień wydania niniejszego postanowienia zobligowana jest do uiszczenia wpisów od skarg w sprawach zawisłych przed tutejszym Sądem w łącznej wysokości około 68.000 zł.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Wniosek strony o przyznanie prawa pomocy nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. – dalej: p.p.s.a.), w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, od którego został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie do brzmienia art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., w przypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym, gdy osoba ta wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Zaznaczyć trzeba, iż powyższą regulację należy odczytywać w kontekście treści art. 199 p.p.s.a., który ustanawia ogólną zasadę, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Bezspornym jest, że zwolnienie od kosztów sądowych stanowi wyjątek od reguły wykonania tego obowiązku. Przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być zatem interpretowane rozszerzająco, a zwolnienie strony z ponoszenia kosztów postępowania sądowego winno nastąpić w sytuacjach wyjątkowych.

W świetle powyższych regulacji i poczynionych do nich uwag, w ocenie Sądu nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku spółki.

Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą dofinansowania z budżetu państwa. Powinno się więc sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Trzeba wskazać, że ocena możliwości płatniczych w przypadku osób prawnych sprowadza się wyłącznie do ustalenia, czy strona dysponuje środkami finansowymi wystarczającymi na opłacenie kosztów związanych ze swym udziałem w sprawie.

Osoba prawna wnioskująca o udzielenie prawa pomocy jest obowiązana wykazać nie tylko, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że ich nie posiada, mimo że podjęła wszelkie niezbędne działania, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków. Ponadto ciężar dowodu co do wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa każdorazowo na wnioskodawcy.

Zdaniem Sądu, spółka miała możliwość zgromadzenia środków na opłacenie kosztów swego udziału sprawie, nawet przy założeniu, że ponosi taki koszty w wielu postępowaniach sądowych.

Wskazać należy, że pomimo znacznego obniżenia przychodu spółki w 2013 r

(w porównaniu z rokiem poprzednim), nadal prowadzi ona działalność na dużą skalę.

Z przedłożonych dokumentów wynika, że spółka 2012 r. osiągnęła przychód w wysokości ponad [...] zł, ponosząc stratę, która nie wyniosła nawet 1% wartości przychodu. Natomiast w 2013 r. przychód spółki ukształtował się na poziomie ponad 24.000.000 zł, przy czym strona odnotowała stratę o wartości ponad 1.300.000 zł.

Należy podkreślić, że w przypadku przedsiębiorców miarodajną dla oceny zdolności płatniczych podmiotu nie jest kategoria dochodu czy straty, lecz wartość przychodu. Ta kategoria podatników bowiem ma do dyspozycji legalne instrumenty podatkowe, które pozwalają na równoważenie kosztów i przychodów w taki sposób, aby w końcowym rozliczeniu minimalizować bądź w ogóle eliminować obciążenia podatkowe. Strata jest wyłącznie wynikiem bilansowym i nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych. Jej powstanie nie oznacza więc jeszcze utraty płynności finansowej (zob. postanowienia NSA: z 5 września 2013 r., sygn. akt II OZ 707/13; z 25 września 2012 r., sygn. akt I GZ 228/12; publ. www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Zauważyć trzeba, że zestawienie danych wynikających z dokumentacji finansowej za 2013 r. z danymi historii rachunku bankowego wskazuje, iż spółka prowadzi działalność z pominięciem tego rachunku. Co za tym idzie, okoliczność na którą się powołuje - prowadzenie postępowania egzekucyjnego, w którym zajęty został rachunek bankowy – pozostaje bez znaczenia dla oceny jej możliwości płatniczych.

W istocie strona podjęła wyjaśnienia, że fakt ten wynika z polityki rachunkowości – są to wartości wpłat do automatów do gier i wypłat wygranych. Niemniej skoro spółka dysponowała tak znacznymi kwotami na dokonanie powyższych wpłat, to oznacza to, że miała możliwości poczynienia rezerw na opłacenie kosztów udziału w sprawach sądowych.

Jeśli chodzi o okoliczność, która w ocenie strony ma kluczowe znaczenie dla uwzględnienia żądania przedmiotowego wniosku, to w pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę, że postanowieniem z dnia 11 lutego 2014 r. faktycznie co do spółki została ogłoszona upadłość, ale z możliwością zawarcia układu. Oznacza to, że spółka nie zaprzestała działalności, zaś dokumenty finansowe za 2013 r. – co wymaga powtórzenia – wykazują wprawdzie spadek obrotów w porównaniu z rokiem 2012, ale nie do takiego stopnia, który uniemożliwiałby opłacenie kosztów swego udziału w sprawie sądowej.

Po drugie, istotne jest, że w niniejszej spawie spółka wniosła skargę 28 listopada 2013 r., gdyż najpóźniej od tej daty winna się spodziewać ponoszenia przedmiotowych kosztów. Obowiązek ten był jej z pewnością wiadomy, o czym świadczy ilość wniesionych skarg do tutejszego Sądu na dzień wydania niniejszego postanowienia.

Wreszcie końcowo zauważyć wypada, że wnioskodawcą o ogłoszenie upadłości z możliwością układu była "A" Sp. z o.o." s.k.a., która jest powiązana ze skarżącą spółką osobowo, co również rzutuje na ocenę tego faktu w kontekście badania możliwości płatniczych spółki w ponoszeniu kosztów sądowych.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu, ocena sytuacji skarżącej spółki w powiązaniu z przedłożoną dokumentacją nie daje podstawy do uznania, że spełnia ona przesłanki do przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Tym samym, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 w związku z art. 260 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji.