III SA/Wa 1016/14

Uzasadnienie

Skarżąca A.G. reprezentowana przez adw. S.R. , wniosła do Sądu, na urzędowym formularzu PPF, o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wniosku podniosła, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania ze względu na brak środków.

Z oświadczenia o stanie rodzinnym majątku i dochodach wynika, że Skarżąca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z mężem, córką i synem (ur. w [...] i [...] r.). Skarżąca posiada nieruchomość rolną o powierzchni 24 ha oraz samochody ciężarowe służące do prowadzenia działalności gospodarczej.

Z oświadczenia wynika także, że z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej Skarżąca uzyskuje miesięczny dochód w kwocie 4.000 zł. posiada również kredyty na działalność gospodarczą i opłaty leasingowe w kwocie 700.000 zł oraz zaległości podatkowe 36.000 zł.

Skarżąca została wezwana do przedłożenia dodatkowych dokumentów oraz oświadczeń obrazujących jej stan majątkowy jednakże, mimo prawidłowego doręczenia wezwania, żadnych dokumentów nie przedłożyła.

Natomiast w aktach sprawy o sygn. III SA/Wa 417/13 znajdują się: zeznania podatkowe z których wynika, że w 2013 r. Skarżąca uzyskała przychód w kwocie 1.159.560 zł oraz osiągnęła dochód 22.176,47 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły natomiast 1.137.384,25 zł. Natomiast w 2012 r. Skarżąca uzyskała przychód 1.693.905,19 zł, dochód wyniósł 32.310,12 zł przy kosztach uzyskania przychodu 1.661.595,07 zł. Ponadto Skarżąca przedstawiła postanowienie Urzędu Skarbowego w W. z [...] stycznia 2014 r. o zaliczeniu wpłat na poczet podatku, decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. z [...] lutego 2014 r. o przyznaniu pomocy de minimis poprzez rozłożenie na raty spłaty zaległości podatkowej, tytuły wykonawcze i zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego.

Mając na względzie powyższe zważono, co następuje:

Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwaną dalej P.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§2), natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 3). W przypadku osób fizycznych przyznanie prawa pomocy następuje, w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1), a w zakresie częściowym – gdy osoba ta wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ( pkt. 2 cyt. wyżej przepisu).

Z regulacji prawnych dotyczących kosztów sądowych można wysnuć wniosek, że wnoszenie opłat sądowych jest zasadą natomiast zwolnienie z ich uiszczenia stanowi odstępstwo od niej. Założeniem prawa do bezpłatnej pomocy prawnej jest to, że strona – ze względu na swój stan majątkowy – nie jest w stanie ponieść jej kosztów.

Prawo pomocy jest przyznawane osobom charakteryzującym się ubóstwem (przykładowo do takich osób zaliczyć można osoby, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione zostały całkowicie środków do życia). Ubiegający się o taką pomoc powinni poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania. Koszty sądowe należy traktować jako wydatki bieżące w budżecie rodziny, które winny być zaspokajane na równi z innymi podstawowymi wydatkami.

Mając na uwadze powołane regulacje prawne i wynikające z nich zasady, jakimi należy kierować się rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy, wysokość wpisu w kwocie 1.318 zł jak i stan faktyczny sprawy, należy stwierdzić, iż w sprawie brak jest podstaw dla pozytywnego załatwienia wniosku strony.

Przystępując do rozważań należy przede wszystkim wskazać, że przepis art. 246 § 1 P.p.s.a. nakłada na stronę obowiązek wykazania (podkr. własne), tj. - przyjmując za Słownikiem języka polskiego (pod redakcją naukową prof. M. Szymczaka, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002, t. III, s. 749) - udowodnienia, czy też przedstawienia w sposób przekonywający, że zachodzą wobec niej przesłanki przyznania prawa pomocy. Prawo pomocy jest zatem uprawnieniem, dla którego realizacji strona obowiązana jest dokonać pewnych czynności, w tym przedstawić określone informacje bądź złożyć na wezwanie Sądu (referendarza sądowego) dokumenty służące ich weryfikacji. Możliwość wezwania strony do złożenia takich informacji bądź dokumentów (z której to możliwości skorzystano w niniejszej sprawie) daje przepis art. 255 P.p.s.a. (zob. postanowienie NSA z 23 grudnia 2005 r., II FZ 794/05, niepubl.).

Tymczasem Skarżąca nie wykonała wezwania referendarza sądowego i wymaganych dokumentów źródłowych nie przedłożyła. W szczególności Skarżąca nie przedłożyła mimo, że była do tego zobowiązana wyciągów z rachunków bankowych i wyliczenia miesięcznych kosztów utrzymania. Ponadto Skarżąca nie przedstawiła, mimo że była do tego zobowiązana żadnych dokumentów, ani informacji obrazujących sytuację majątkową jej męża.

W aktach sprawy o sygn. III SA/Wa 417/14 znajdują się natomiast zeznania podatkowe (własne) oraz dokumenty świadczące o prowadzonej egzekucji w stosunku do Skarżącej.

Wniosek o przyznanie prawa pomocy należało zatem rozpoznać w oparciu o akta sprawy oraz informacje znajdujące się przy sprawie III SA/Wa 417/14.

Instytucja "prawa pomocy" stanowi odstępstwo od wynikającej z art. 199 P.p.s.a., zasady odpłatności postępowania sądowoadministracyjnego. Jest to zatem swoista forma dotowania strony przez Państwo, poprzez zapewnienie jej bezpłatnego udziału w tym postępowaniu. Stąd też – jak również z uwagi na nieostre kryteria sformułowane w art. 246 § 1 P.p.s.a. - szczególnie istotne jest możliwie najbardziej dokładne ustalenie rzeczywistej kondycji finansowej strony (por. postanowienie NSA z 12 czerwca 2007 r., II FZ 214/07, niepubl.). W tym celu strona zobligowana jest przedstawić Sądowi (referendarzowi sądowemu) nie tylko subiektywny opis zaistniałych faktów, ale przede wszystkim obiektywne dowody na ich potwierdzenie.

Innymi słowy fakty te powinny być uwiarygodnione (a najlepiej udokumentowane), tak aby referendarz sądowy miał przekonanie (a najlepiej pewność), co do trafności swojej oceny możliwości finansowych strony.

Z przedłożonych informacji wynika, że Skarżąca prowadzi działalność gospodarczą uzyskując z tego tytułu przychody, które jak wynika z przedstawionych zeznań podatkowych, w 2013 r. wyniosły 1.159.560 zł, a w 2012 r. 1.693.905,19 zł. Natomiast dochód z prowadzonej działalności wyniósł w 2013 r. 22.176,47 zł., a w 2012 r. 32.310,12 zł.

Stwierdzić przy tym należy, że w przypadku przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą, to przychody obrazują jego zdolność finansową. Jak bowiem zaznaczył Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 24 czerwca 2008 r. (I FZ 260/08) strata jest jedynie wynikiem bilansowym nadwyżek kosztów nad przychodami i nie oznacza braku środków finansowych (zob. też postanowienie NSA z 1 sierpnia 2013 r., I FZ 327/13). To przede wszystkim przychody obrazują rozmiar prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej i jego zdolność finansową. Z nadesłanych natomiast dokumentów wynika, że Skarżąca prowadzi działalność gospodarczą, i uzyskuje z tego tytułu przychody.

Jednakże dysponując tylko takimi informacjami referendarz sądowy nie był w stanie dokonać zestawienia dochodów Skarżącej z Jej wydatkami.

Niemożliwa zatem była ocena kondycji finansowej Skarżącej i ocena czy Skarżąca jest w stanienie ponieść należne w sprawie koszty sądowe.

Wobec niedostosowania się przez Skarżącą do wezwania z 8 kwietnia 2014 r., - niemożliwa jest rzetelna analiza zdolności płatniczych Skarżącej, a w konsekwencji ustalenie czy sytuacja, w której się znalazła wypełnia przesłanki z art. 246 § 1 P.p.s.a. Dopiero bowiem po otrzymaniu i zapoznaniu się z treścią dokumentów i oświadczeń złożonych w trybie art. 255 P.p.s.a., można wydać prawidłowe orzeczenie co do przyznania bądź też odmowy przyznania prawa pomocy (por. postanowienie NSA z 19 stycznia 2005 r., OZ 1115/04, niepubl.).

Ponadto na uwagę zasługuje również fakt, że referendarz sądowy postanowieniem z dnia 28 marca 2014 r. sygn. III SA/Wa 417/14, odmówił Skarżącej przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia kosztów sądowych. Skarżąca natomiast 15 maja 2014 r. uiściła należny w sprawie wpis sądowy od skargi w wysokości 1.095 zł.

W tym stanie rzeczy referendarz sądowy uznał, że Skarżąca nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych.

Z uwagi na powyższe na podstawie art. 245, art. 246 § 1 pkt 2 i art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 P.p.s.a. postanowiono jak w sentencji.