II OZ 695/12

Uzasadnienie

Skarżący pismem z dnia 19 marca 2012 r. złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym. W uzasadnieniu wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący podał, że we wspólnym gospodarstwie domowym z wnioskodawcą pozostają żona i syn. Skarżący wskazał, że wspólnie utrzymują się z dochodów o łącznej wysokości 3.140,00 złotych miesięcznie, na które składają się wynagrodzenie za pracę uzyskiwane przez wnioskodawcę oraz emerytura żony. E. W. zaznaczył, że kwotę 1.100,00 złotych przeznacza na utrzymanie studiującego syna, żona opłaca synowi podręczniki, ubranie, opłatę za internet. W odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia złożonego wniosku skarżący oświadczył, że syn nie otrzymuje stypendium, nie podejmuje żadnych prac dorywczych czy sezonowych. E. W. nadesłał też faktury i dowody uiszczenia opłat za: wodę w wysokości 97,50 zł, za gaz – 1.336 zł (za dwa miesiące), za energię elektryczną – 127 zł, za telefon – 86 zł.

Referendarz sądowy postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2012 r. przyznał skarżącemu prawo pomocy w zakresie ustanowienia adwokata z urzędu i odmówił zwolnienia od kosztów sadowych.

E. W. pismem z dnia 8 maja 2012 r. wniósł sprzeciw od w/w postanowienia referendarza sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu wniosku skarżącego o przyznanie prawa pomocy, postanowieniem z dnia 4 czerwca 2012 r., na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270) – dalej p.p.s.a., w pkt I przyznał skarżącemu prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie adwokata z urzędu; w pkt II w pozostałym zakresie oddalił wniosek.

W uzasadnieniu postanowienia sąd wskazał, że oceniając sytuację finansową wnioskodawcy uznać należy, iż z formularza wniosku nie wynika, aby był on w wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej. Uzyskuje bowiem stały miesięczny dochód w kwocie 1590 zł. Dodatkowo w utrzymaniu gospodarstwa domowego pomaga żona skarżącego, która z tytułu emerytury otrzymuje miesięcznie kwotę 1550 zł. Łącznie zatem skarżący wraz z żoną i dorosłym, uczącym się synem, utrzymują się miesięcznie za kwotę 3140 złotych.

Zdaniem Sądu, wnioskodawca uzyskując wymieniony stały dochód miesięczny nie pozostaje w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej, która uzasadniałaby zwolnienie go od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Przyznanie prawa pomocy nie może być bowiem nadużywane w sytuacji, gdy strona posiada stałe dochody. Nie można uznać by skarżący nie posiadał środków na zaspokojenie podstawowych własnych potrzeb życiowych. Porównując wysokość miesięcznych dochodów oraz wysokość miesięcznych wydatków udokumentowanych przez skarżącego należy stwierdzić, iż jest on w stanie jednorazowo uiścić wpis sądowy od skargi w wysokości 100 zł, nie jest natomiast w stanie ustanowić profesjonalnego pełnomocnika z wyboru. Stanowiłoby to wydatek przewyższający rzeczywiste możliwości płatnicze skarżącego.

E. W. pismem z dnia 26 czerwca 2012 r. wniósł zażalenie na postanowienie WSA w Warszawie z dnia 4 czerwca 2012 r. podnosząc, iż jest osobą znajdującą się w trudnej sytuacji życiowej i nie posiada środków na pokrycie kosztów sądowych oraz że jego umowa o pracę wygasa w sierpniu 2012 r.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Należy podkreślić, że zasadą postępowania sądowoadministracyjnego jest, stosownie do art. 199 p.p.s.a., ponoszenie przez stronę kosztów sądowych związanych ze swym udziałem w sprawie. Instytucja prawa pomocy ma natomiast charakter wyjątkowy i jest przyznawana osobom charakteryzującym się trudną sytuacją materialną. Zgodnie z treścią art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.

W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że rozstrzygnięcie Sądu w tej kwestii będzie zależało od tego, co zostanie udowodnione przez stronę.

Instytucja przyznania prawa pomocy ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadkach osób, które wykażą, że znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Do osób tych można zaliczyć osoby rzeczywiście ubogie, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone i zaspokajają tylko podstawowe potrzeby życiowe. Przy ocenie czy sytuacja materialna strony kwalifikuje ją do przyznania prawa pomocy Sąd bierze nie tylko pod uwagę wysokość uzyskiwanych dochodów ale również stan majątkowy strony.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że skarżący nie wykazał, iż znajduje się w takiej sytuacji materialnej, która kwalifikowałaby go do przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Ze złożonego wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika bowiem, że stan majątkowy nie pozwalają zaliczyć skarżącego do osób rzeczywiście ubogich, których środki do życia są ograniczone. Skarżący wykazał bowiem, że prowadzi gospodarstwo domowe wraz z żoną i synem, osiągają wspólnie dochód miesięczny w wysokości 3140 zł.

Skarżący przedłożył kopie rachunków za wodę (97,50 zł – za 2 miesiące), gaz (1331 zł – za 2 miesiące), wywóz nieczystości (14,39 zł miesięcznie) oraz energię (127,88 zł miesięcznie). Skarżący we wniosku o przyznanie prawa pomocy oświadczył również, że posiada dom o powierzchni 40 m2. Dodatkowo skarżący podniósł, że utrzymuje studiującego syna i przeznacza na jego utrzymanie ok. 1100 zł miesięcznie. Zestawienie przychodów i wydatków skarżącego dokonane na podstawie akt sprawy wskazuje, że skarżącego nie można zaliczyć do osób znajdujących się w trudnej sytuacji.

W takiej sytuacji należy uznać, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zasadnie uznał, że skarżący nie wykazał okoliczności, które mogłyby świadczyć o jego trudnej sytuacji materialnej uzasadniającej zwolnienie go z kosztów sądowych, ale uzasadniają przyznanie skarżącemu prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata z urzędu.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że w przypadku uwzględnienia skargi zgodnie z art. 200 p.p.s.a., skarżącemu będzie przysługiwał zwrot kosztów postępowania od organu, niezbędnych do celowego dochodzenia praw, jak również, że skarżący w przypadku zmiany jego sytuacji materialnej będzie mógł ponownie wystąpić do Sadu z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy.

Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji postanowienia.