II SA/Ke 540/12

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze, po rozpatrzeniu odwołania A. P. od decyzji wydanej z upoważnienia Prezydenta Miasta z dnia [...] w sprawie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy w związku z koniecznością sprawowania opieki nad mężem E. P. - na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i w to miejsce orzekło o przyznaniu A. P. świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym małżonkiem E. P., na okres od 12 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia w wysokości 329,27 zł i od 1 maja 2012r. do 30 czerwca 2012r. w wysokości 520 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu organ wskazał, że w dniu 13 kwietnia 2012r. A. P. złożyła w Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym małżonkiem E. P. legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Do wniosku dołączyła orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 2. kwietnia 2012r., ustalające, że E. P. jest osobą trwale całkowicie niezdolną do pracy i trwale niezdolną do samodzielnej egzystencji.

W wyniku rozpatrzenia wniosku oraz przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, działający z upoważnienia Prezydenta Miasta -Starszy Inspektor Działu Świadczeń Rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie decyzją dnia [...] odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym E. P.

Organ I instancji stwierdził, że E. P. wymaga stałej, długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Dwoje dzieci przebywa poza granicami kraju, zaś córka J. R. mieszka wprawdzie z rodzicami, lecz z uwagi na pracę poza K., sporadycznie pomaga ojcu. Jedyną osobą, która udziela stałej pomocy E. P. jest jego małżonka. Jednakże, uwzględniając treść art. 17 ust. 5 pkt 2 lit.a ustawy o świadczeniach rodzinnych, wg. którego świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, decyzją z dnia [...] odmówiono przyznania A. P. świadczenia pielęgnacyjnego.

Od w/w decyzji odwołanie złożyła A. P., wnosząc o ponowne rozpatrzenie sprawy. Odwołująca się podkreśliła, że jej małżonek z uwagi na stan zdrowia wymaga stałej opieki i z tego względu zrezygnowała z pracy.

W piśmie z dnia 31 maja 2012r. dotyczącym przekazania odwołania wraz z aktami sprawy do Kolegium Odwoławczego, organ I instancji podtrzymał stanowisko zajęte w kwestionowanej decyzji i nadmienił, że A. P. do dnia 11 kwietnia 2012r. prowadziła działalność gospodarczą. Natomiast z notatki służbowej sporządzonej w dniu 31 maja 2012r. wynika, iż A. P. czyni starania o ustalenie prawa do emerytury, gdyż w dniu 25 lipca 2012r. osiągnie wiek emerytalny.

Rozpatrując zasadność wniesionego odwołania na podstawie analizy akt sprawy, Samorządowe Kolegium Odwoławcze zważyło, co następuje:

Stosownie do art.17 ust. 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006r. Nr 139, poz. 992 ze zm.: ostatnia zmiana Dz.U. z 2011r. Nr 205, poz.1212) świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje matce lub ojcu, innym osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, a także opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Celem instytucji świadczenia pielęgnacyjnego jest udzielenie materialnego wsparcia osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, które rezygnują z aktywności zawodowej, by opiekować się niepełnosprawnym dzieckiem lub niepełnosprawną osobą dorosłą. Zgodnie z art.128 k.r. i op. obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej.

Organ odwoławczy wskazał, że w rozpoznawanej sprawie z wnioskiem o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego wystąpiła małżonka niepełnosprawnego E. P. Treść uzasadnienia decyzji organu I instancji wskazuje, iż odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego nastąpiła z uwagi na przepis art.17 ust. 5 pkt 2a ustawy, zgodnie z treścią którego świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

E. P. pozostaje w związku małżeńskim, a w konsekwencji organ I instancji uznał, że z tytułu sprawowania opieki na nim, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje.

W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit.a w/w ustawy dotyczy sytuacji, gdy o świadczenie pielęgnacyjne z tytułu sprawowania opieki występuje osoba spełniająca kryteria wskazane w art. 17 ust. 1 ustawy, ale nie będąca małżonkiem zobowiązanym w pierwszej kolejności do alimentacji. Tym samym przepis art.17 ust. 5 pkt 2 lit.a ustawy nie może mieć zastosowania w sytuacji, gdy z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego występuje właśnie sam małżonek. Przy interpretacji art.17 ust. 5 pkt 2 lit.a ustawy o świadczeniach rodzinnych nie można pomijać treści art.17 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, który wyraźnie stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Małżonek należy do kręgu osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a zatem jest uprawniony do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. Wynika to jednoznacznie z treści art.130 k.r. i o. stanowiącego, że obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu małżeństwa albo orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka. Zatem skoro małżonek jest pierwszą osobą z kręgu zobowiązanych do alimentacji po ustaniu, unieważnieniu lub orzeczeniu separacji małżeństwa, to tym bardziej jest on pierwszym zobowiązanym do dostarczania środków utrzymania współmałżonkowi w trakcie trwania małżeństwa, na podstawie art. 27 k.r.io. W tożsamej kwestii wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 30 kwietnia 2010r. sygn. akt I OSK 115/10 (LEX nr 594927) stając na stanowisku, że świadczenie pielęgnacyjne będzie mogło być przyznane na rzecz współmałżonka, jeżeli zostaną spełnione pozostałe przesłanki warunkujące możliwość ubiegania się o ten rodzaj świadczenia.

Z podniesionych wyżej względów, Kolegium Odwoławcze nie podzieliło stanowiska organu I instancji, że A. P. nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne z uwagi na treść art. 17 ust. 5 pkt 2 lit.a cyt. ustawy.

Zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez organ I instancji, A. P. jest jedyną osobą, która może sprawować opiekę nad niepełnosprawnym małżonkiem.

Jak już wyżej wskazano, organ I instancji wyjaśnił i ustalił, że żona E. P. może i faktycznie sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym małżonkiem. Z wyjaśnień złożonych przez A. P. wynika, iż nie podejmuje zatrudnienia z uwagi na konieczność opiekowania się niepełnosprawnym małżonkiem.

Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych prawo do świadczeń rodzinnych ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami. Jeżeli, jak stanowi art. 24 ust. 2a tej ustawy, w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego lub świadczenia pielęgnacyjnego, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba, że orzeczenie o niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W przypadku wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na czas określony, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia (art. 24 ust. 4 cyt. ustawy).

W rozpoznawanej sprawie orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane zostało w dniu 2 kwietnia 2012r., zaś wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożono w dniu 13 kwietnia 2012r. Ponieważ organ I instancji ustalił, że A. P. prowadziła działalność gospodarczą do dnia 11 kwietnia 2012r., a zatem do tej daty nie mogła być uznana za osobę rezygnującą z zatrudnienia w związku ze sprawowaniem opieki nad małżonkiem. W związku z tym, świadczenie pielęgnacyjne przyznano na okres od 12 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r. w kwocie stanowiącej 1/30 wysokości świadczenia pielęgnacyjnego za każdy dzień (17,33zł pomnożone przez 19 dni) oraz od 1 maja 2012r. do 30 czerwca 2012r. W dniu 25 lipca 2012r. A. P. osiągnie bowiem wiek emerytalny a w konsekwencji, od lipca 2012r. będzie uprawniona do świadczenia emerytalnego. Poinformowano A. P. o obowiązku niezwłocznego informowania Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] wniosła A. P.. Skarga nie zawiera zarzutów, dotyczących kwestii przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego, lecz nie objęcia tym świadczeniem okresu od 1 lipca 2012r. do 24 sierpnia 2012r., w którym nie pobierała żadnych świadczeń.

W piśmie z dnia 17 sierpnia 2012r. skarżąca wskazała, że Kolegium udzieliło jej dnia 12 lipca 2012r. 7-dniowy termin do udokumentowania daty, od której ustalono jej prawo do emerytury, którego to terminu nie była w stanie dotrzymać. Załączyła decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 lipca 2012r., z której wynika, że ZUS, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 lipca 2012r. przyznało jej emeryturę od 25 lipca 2012r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. W związku z tym wskazał, że okres na który przyznano świadczenie pielęgnacyjne powinien obejmować okres do 24 lipca 2012r.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymało argumenty podniesione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Ponadto wskazało, że od 25 lipca 2012r. skarżąca osiągnę wiek emerytalny, a w konsekwencji od lipca będzie uprawniona do świadczenia emerytalnego. Stosownie do art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy o świadczenia rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269) sąd administracyjny kontroluje działalność administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tzn. ocenia zaskarżoną decyzję z punktu widzenia jej zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania tej decyzji. Ponadto sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2012.270.j.t) – p.p.s.a..

Na wstępie podkreślić należy, że przedmiotem zaskarżenia w sprawie niniejszej jest decyzja przyznająca skarżącej świadczenie pielęgnacyjne w części dotyczącej okresu, na który przyznano ten zasiłek. Dlatego Sąd nie badał legalności decyzji w przedmiocie przyznania tego świadczenia pielęgnacyjnego (art. 134 § 1 i 2 p.p.s.a.).

W sprawie bezspornym jest, że A. P. zrezygnowała z dniem 11 kwietnia 2012r. z zatrudnienia (prowadzenia działalności gospodarczej), z uwagi na konieczność opiekowania się niepełnosprawnym mężem, a wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożyła w dniu 13 kwietnia 2012r. wraz z Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 2 kwietnia 2012r. ustalającym, że E. P. jest trwale całkowicie niezdolny do pracy i trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Słusznie wskazał organ odwoławczy, że zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych prawo do świadczeń rodzinnych ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami. Jeżeli, jak stanowi art. 24 ust. 2a tej ustawy, w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego lub świadczenia pielęgnacyjnego, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Ponieważ organ I instancji ustalił, że A. P. prowadziła działalność gospodarczą do dnia 11 kwietnia 2012r. prawidłowo świadczenie pielęgnacyjne przyznano począwszy od 12 kwietnia 2012r.

Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba, że orzeczenie o niepełnosprawności zostało wydane na czas określony, co w sprawie niniejszej nie miało miejsca (art. 24 ust. 4 ustawy). Tymczasem Samorządowe Kolegium Odwoławcze określiło w zaskarżonej decyzji końcową datę, przyznając świadczenie pielęgnacyjne A. P. do dnia 30 czerwca 2012r., stwierdzając, że od lipca 2012r. osiągnie ona wiek emerytalny (urodzona 25.VII.1952r.) i w konsekwencji, od lipca 2012r. będzie uprawniona do świadczenia emerytalnego, a zgodnie z przepisem art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury. Takie brzmienie przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy nakazuje organowi, przed wydaniem decyzji, ustalić czy i od kiedy ustalono prawo do emerytury osobie uprawnionej w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego, a nie samodzielnie datę ustalać. Zauważyć należy, że w dacie orzekania A. P. nie miała jeszcze ustalonego prawa do emerytury.

W sprawie niniejszej ZUS określił A. P. termin płatności emerytury od dnia 25 lipca 2012r. (decyzja z dnia 31 lipca 2012r.). Zatem określenie w zaskarżonej decyzji okresu końcowego świadczenia pielęgnacyjnego - 30 czerwiec 2012r. - uznać należy za nieprawidłowy. Z akt sprawy wynika, że organ odwoławczy dnia 12 lipca 2012r., po otrzymaniu skargi, zwracał się do skarżącej o "udokumentowanie, od kiedy zostanie ustalone prawo do emerytury", wskazując na możliwość uwzględnienia skargi we wskazanym zakresie, jednak udzielenie na odpowiedź "nieprzekraczalnego 7-dniowego terminu od daty doręczenia pisma" uznać należy za niewystarczający. Skarżąca określiła, że w takim terminie nie jest w stanie uzyskać decyzji ZUS. Wniosek do ZUS A. P. złożyła dnia 10 lipca 2012r., decyzję wydano dnia 31 lipca 2012r.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że wydanie zaskarżonej decyzji nastąpiło bez dokładnego ustalenia stanu faktycznego, z naruszeniem przepisów art. 7, art. 77 § 1, art. 80 k.p.a., zachodzi bowiem potrzeba zweryfikowania okresu, na który przyznano A. P. świadczenie pielęgnacyjne. Skutkuje to uchyleniem zaskarżonej decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Orzeczenie w pkt II wyroku uzasadnia art. 152 p.p.s.a.