I SA/Kr 1683/11

Uzasadnienie

Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie wpłynął wniosek W.G. o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Skarżący wyjaśnił, że nie jest w stanie uiścić bardzo wysokich opłat związanych z prowadzeniem postępowania sądowo administracyjnego. Trudna sytuacja finansowa jego rodziny jest spowodowana tym, że syn skarżącego nie może znaleźć pracy i pozostaje bezrobotny bez prawa do zasiłku, a na barki skarżącego i jego żony spadł ciężar utrzymania potomka wraz z rodziną. W świetle wniosku we wspólnym gospodarstwie ze skarżącym pozostają żona (ur. 4 listopada 1950r.), syn (ur. 9 stycznia 1974r.), synowa (urodzona 13 maja 1975r.) oraz dwoje wnuków (ur. 18 lipca 2004r. i 21 sierpnia 2008r.). Skarżący nie posiada żadnych nieruchomości, oszczędności, ani żadnych wartościowych przedmiotów, natomiast jego żona, z którą pozostaje w rozdzielności majątkowej od 2002r., jest właścicielką działki (grunty rolne) o powierzchni 40ha. Syn skarżącego nie posiada żadnego majątku, a jednocześnie skarżący nie posiada wiedzy na temat sytuacji majątkowej synowej. Na dochody gospodarstwa domowego składają się świadczenia emerytalne wnioskodawcy i jego małżonki w kwotach netto odpowiednio: 2567zł i 1207zł, a także wynagrodzenie ze stosunku pracy synowej w kwocie 1032 zł (netto). Miesięczne koszty utrzymania gospodarstwa obejmują: energię elektryczną (300zł), wodę i ścieki (150zł), opał średniorocznie (3000zł), insulina dla skarżącego i jego żony (300 i 130zł), abonamenty telewizyjno-radiowy i telefoniczny (170zł), wywóz śmieci (30zł), podatek (20zł), żywność, ubrania i środki czystości (ok. 600zł na osobę) oraz ratę kredytu SKOK 990zł.

Postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2012r. Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie oddalił wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy.

W sprzeciwie od tego postanowienia skarżący zarzucił Referendarzowi nierozpoznanie istoty sprawy oraz błędną interpretację przepisów ustawy dotyczących zwalniania strony od kosztów sądowych. W jego ocenie istotnym dla sprawy jest rozpatrzenie jego możliwości finansowych, nie zaś sytuacji Spółki "J".

Zarządzeniem z dnia 26 czerwca 2012r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez:

- przedstawienie informacji o dochodach skarżącego i wszystkich osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym (zarobki lub inne, z których rodzina się utrzymuje) oraz o uzyskanych kredytach i pożyczkach,

przedłożenie dowodu przelewu/przekazu emerytury skarżącego i jego małżonki, a także zaświadczenia wystawionego przez zakład pracy o rzeczywistej wysokości wynagrodzenia M.G., a także przedstawienie zeznań podatkowych za rok 2011 skarżącego i wszystkich członków jego rodziny, którzy składali takie zeznania;

- przedłożenie wyciągów z rachunków bankowych i lokat bankowych skarżącego i członków jego rodziny, obrazujących ich historię w okresie ostatnich trzech miesięcy oraz stan obecny,

- udokumentowanie miesięcznych wydatków ponoszonych w gospodarstwie

domowym skarżącego, w szczególności przedstawienie kopii faktur, rachunków za media za ostatni okres rozliczeniowy, a także innych związanych z codziennym utrzymaniem rodziny (w tym podanie szacunkowej wysokości wydatków na żywność, lekarstwa, odzież itd.), dotyczących wszystkich domowników;

- przestawienie informacji o sytuacji mieszkaniowej skarżącego, w szczególności podanie, gdzie mieszka skarżący i jego rodzina, czyją własnością jest mieszkanie (lokal, dom) w którym zamieszkują, a ponadto przedstawienie spisu nieruchomości będących własnością skarżącego lub członków jego rodziny z właściwym wyciągiem z księgi wieczystej lub jego kopią,

- wskazanie, czy i w jakim zakresie skarżący lub osoby pozostające z nim

we wspólnym gospodarstwie domowym, korzystają z pomocy społecznej.

W odpowiedzi na to wezwanie do Sądu skierowano niepodpisane wpierw pismo, które po wezwaniu skierowanym do samego skarżącego, pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpatrzenia, ostatecznie opatrzyła podpisem jego małżonka. Z treści pisma wynika, że skarżący przebywa aktualnie w szpitalu i nie jest w stanie przedstawić żądanej dokumentacji, a w związku z nieobecnością ordynatora nie wystawiono mu zaświadczenia o pobycie w szpitalu. W konsekwencji wniesiono o rozpoznanie wniosku w oparciu o przedstawione materiały albo przedłużenie terminu na złożenie dokumentacji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity - Dz. U. z 2012r., poz. 270, powoływanej dalej jako "p.p.s.a."), w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie do treści art. 245 § 1 p.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 2), natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 3).

W przypadku osób fizycznych prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym - gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania(art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.), a w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.).

Z wniosku skarżącego jednoznacznie wynika, iż wnosi on o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, a to zwolnienia od kosztów.

Zawarta w przepisach ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi regulacja prawa pomocy - stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W konsekwencji przytoczone we wniosku okoliczności, jak i przedstawione przez wnioskodawcę dokumenty, powinny uzasadniać jego żądanie. Oznacza to, iż na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do skorzystania z tego prawa, przy czym do Sądu należy ocena tych dowodów w świetle spełnienia przesłanek przyznania prawa pomocy. Stwierdzenie przez Sąd sprzeczności w składanych przez stronę wyjaśnieniach oraz przedkładanych dokumentach, a następnie powzięcie uzasadnionych wątpliwości co do rzeczywistej sytuacji finansowej wnioskodawcy nie pozwalają na przeniesienie na budżet państwa kosztów sądowych obciążających podatnika.

W świetle przytoczonej regulacji oraz powyższych uwag, Sąd uznał, iż okoliczności przedstawione przez skarżącego nie uzasadniają przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Analiza akt sprawy w konfrontacji z twierdzeniami strony i wskazywanymi przez nią okolicznościami nasuwa wątpliwości dotyczące sytuacji finansowej w jakiej znajduje się wnioskodawca, których istnienie przesądza o odmowie przyznania prawa pomocy, a to mając na względzie spoczywający na skarżącym ciężar dowodowy w tym zakresie.

To bowiem strona ma przekonać sąd, że znajduje się w sytuacji, która uniemożliwia jej poniesienie kosztów postępowania. Strona powinna więc należycie uzasadnić i udokumentować okoliczności, na które powołuje się we wniosku o przyznanie prawa pomocy. Pochodzące od niej informacje powinny być na tyle szczegółowe, by możliwa była ocena rzeczywistej kondycji finansowej strony. Jeżeli zawarte we wniosku dane okażą się niewystarczające lub budzą wątpliwości, strona ma obowiązek złożyć na wezwanie dodatkowe informacje lub dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Możliwość wezwania daje Sądowi przepis art. 255 p.p.s.a. Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 15 marca 2012 r. (II FZ 175/12) konstrukcja tego przepisu zakłada obowiązek współpracy wnioskodawcy z sądem. Niedopełnienie tego obowiązku może w konsekwencji skutkować niewykazaniem, że strona nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania w rozumieniu art. 246 p.p.s.a. Jest to bowiem rodzaj dodatkowego postępowania dowodowego, w którym Sąd ma możliwość uzupełnienia wniosku oraz ustalenia w sposób pełny i klarowny stanu majątkowego wnioskodawcy.

W niniejszej sprawie Sąd skorzystał z możliwości uregulowanej w art. 255 p.p.s.a., wzywając skarżącego do przedłożenia szczegółowo wymienionej dokumentacji. W odpowiedzi na to wezwanie do Sądu wpłynęło pismo, w którym małżonka skarżącego stwierdziła, że z powodu pobytu w szpitalu nie jest on w stanie zadośćuczynić wezwaniu sądu, a jednocześnie nie ma możliwości przedstawienia zaświadczenia lekarskiego dokumentującego pobyt w szpitalu z powodu nieobecności ordynatora. Niemniej jednak po upływie ponad trzech miesięcy od daty wniesienia tego pisma skarżący nie pokusił się o przedstawienie jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego taki stan rzeczy. W tych okolicznościach, skoro skarżący nie uprawdopodobnił w żaden sposób niemożności dochowania zakreślonego terminu do przedłożenia żądanej dokumentacji, a w gruncie rzeczy brak było skutecznej inicjatywy w tym kierunku (brak umocowania dla małżonki skarżącego do działania w jego imieniu), Sąd postanowił nie przedłużać go, wychodząc z założenia, iż w to w najlepszym interesie skarżącego leżało ewentualne dosłanie do Sądu wspomnianego zaświadczenia zaraz po jego otrzymaniu.

Skoro strona uchyliła się od przedstawienia wskazanej przez Sąd dokumentacji, do dostarczenia której została zobowiązana na podstawie art. 255 p.p.s.a., powinna liczyć się z tym, że Sąd nie będzie miał wystarczających podstaw do uznania jej oświadczeń i twierdzeń za uprawdopodobnione, a tym samym uzasadniających przyznanie prawa pomocy.

W oparciu o sam tylko wniosek skarżącego brak jest choćby możliwości poczynienia jakichkolwiek ustaleń odnośnie do sytuacji mieszkaniowej skarżącego. Dodatkowo, po zsumowaniu dochodów gospodarstwa domowego skarżącego i przeciwstawieniu ich wymienionym we wniosku wydatkom okazuje się, że do utrzymania rodziny brakowałoby jeszcze aż tysiąca złotych. Tymczasem, w świetle treści wniosku skarżący, jego żona i syn nie posiadają żadnych oszczędności, a przy tym skarżący nie ma szczegółowych informacji na temat sytuacji finansowej synowej. Trudno w konsekwencji zrozumieć w jaki sposób rodzinie udaje się pokryć tak znaczny niedobór w budżecie domowym. Dokonując oceny możliwości płatniczych strony należy zaś przecież przeprowadzić swoistą symulację finansową określającą relację wydatków gospodarstwa domowego do jego dochodów, z uwzględnieniem posiadanych środków trwałych i oszczędności. Ta prowadziłaby natomiast w tym konkretnym przypadku do absurdalnych wniosków.

Zrekonstruowana w oparciu o przedstawione przez skarżącego twierdzenia sytuacja majątkowa jawi się zatem w sposób oczywisty jako wyrwana ze znacznie szerszego kontekstu i nie pozwala na realną jej ocenę z punktu widzenia regulacji przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.

Mając powyższe na uwadze, na zasadzie art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 260 p.p.s.a., Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.