II SA/Sz 156/13

Uzasadnienie

Uwzględniając wniosek K. Z., decyzją z dnia [...], Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej, działając z upoważnienia Burmistrza, przyznał na rzecz uprawnionego syna wnioskodawczyni – J. S. – świadczenia z funduszu alimentacyjnego na okres od [...] r. w kwocie [...] zł miesięcznie.

Decyzją z dnia [...], wydaną na podstawie art. 2 pkt 7, art. 12 ust. 2, art. 23, art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 192, poz. 1378 ze zm.), Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej, działając z upoważnienia Burmistrza ustalił, że wypłacone K. Z., na rzecz J. S., świadczenia z funduszu alimentacyjnego za okres od października [...] r. w łącznej kwocie [...] zł są świadczeniami nienależnie pobranymi.

W motywach swojego rozstrzygnięcia organ I instancji wskazał, że wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinku z dnia 29 marca 2004 r., sygn. akt III RC 594/03, zasądzono na rzecz J. S. od jego ojca – A. S. alimenty

w kwocie po [...] zł miesięcznie. Z przekazanej przez Sąd Okręgowy informacji z dnia [...] r. wynikało, że egzekucja alimentów na rzecz wierzyciela okazała się bezskuteczna.

Jednocześnie organ zaznaczył, że w okresie świadczeniowym [..] świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłacane były co miesiąc na rzecz J. S. w kwocie po [...] zł.

W dniu [...] r. K. Z. złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz jej syna na kolejny okres świadczeniowy [...] , dołączając do niego zaświadczenie Sądu Okręgowego

z dnia [...] r. nr [...] potwierdzające bezskuteczność egzekucji alimentów na rzecz jej dziecka.

Organ I instancji ustalił, w oparciu o załączone przez sąd zestawienie,

że w okresie od września [...] r. zobowiązany do alimentacji A. S. przekazywał na rzecz swojego syna – J. S. alimenty

w kwotach [...] za [..] r. oraz po [...] od [...]

r. włącznie (w zestawieniu podano kwoty otrzymanych alimentów po przeliczeniu na złote polskie).

W toku postępowania K. Z. wyjaśniła (protokół z dnia

[...] r.), że od [...] r. do chwili obecnej otrzymuje alimenty od ojca jej syna – A. S. Podczas przesłuchania skarżąca oświadczyła, że we [...] r. otrzymała kwotę [...] zł. Jednocześnie wskazała, że w [...] r. z Sądu Okręgowego otrzymała informację, że zobowiązany A. S. będzie za pośrednictwem zagranicznego organu egzekucyjnego dokonywał spłat zaległych alimentów. Oświadczyła, że otrzymane wpłaty dotyczą spłaty zaległych alimentów i taką informację posiada też Sąd Okręgowy.

Celem wyjaśnienia powyższej okoliczności organ, pismem z dnia [...] r., zwrócił się do wskazanego sądu o podanie, czy w aktach powołanej sprawy ([...]) znajdują się jakiekolwiek dokumenty potwierdzające, że wpłaty dotyczą zaległości alimentacyjnych. W odpowiedzi na powyższe sąd, pismem z dnia [...] r., wskazał, że w aktach powołanej sprawy nie ma oświadczenia dłużnika, że alimenty przez niego wpłacone na konto strony będą stanowić spłatę zaległych alimentów.

W dalszej części uzasadnienia organ ustalił na podstawie dołączonych przez Sąd Okręgowy dokumentów, że zaległość alimentacyjna na rzecz J. S. do [...] r. wynosiła [...] zł, która to kwota została uzyskana już po pomniejszeniu o wpłaty dokonane przez dłużnika w okresie od [...] r.

Wobec powyższego organ stwierdził, że pomimo otrzymywania alimentów od dłużnika, egzekucja tych świadczeń nadal jest bezskuteczna.

Jednakże fakt otrzymywania alimentów od dłużnika, bez względu na to, czy były to alimenty zaległe czy bieżące powoduje, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego stają się nienależnie pobranymi do wysokości otrzymanych bezpośrednio od dłużnika alimentacyjnego w tym samym okresie alimentów.

Jednocześnie organ przytoczył treść art. 2 pkt 7d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów zawierający definicję nienależnie pobranego świadczenia, za które uważa się świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów. Ponadto zaznaczył, że zawarte w powołanym przepisie odniesienie do art. 28 ustawy dotyczy jedynie kolejności zaspokajania przez dłużnika swoich zobowiązań alimentacyjnych, zatem w jego ocenie nie ma znaczenia, kto przekazał alimenty osobie uprawnionej – dłużnik, komornik, czy też inny organ egzekucyjny.

Z kolei, zawarte w powołanym przepisie, sformułowanie "w okresie ich pobierania otrzymała zaległe lub bieżące alimenty" należy rozumieć, że uprawniony w tym samym okresie musi pobierać jednocześnie świadczenia z dwóch źródeł. Niewątpliwie, zdaniem organu, w niniejszej sprawie osoba uprawniona otrzymała alimenty od dłużnika alimentacyjnego, poza kolejnością określoną w art. 28 ust. 1, oraz świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Zdaniem organu, nie ma znaczenia, czy były to alimenty bieżące, czy zaległe.

Reasumując organ stwierdził, że osoba uprawniona – J. S. - w okresie świadczeniowym [...] - otrzymała świadczenia z funduszu alimentacyjnego w kwotach po [...] zł miesięcznie, w [..] r. (pobrane w dniu [...]r.). w [...]r. (pobrane w dniu [...]r.), w [...] r. (pobrane w dniu [...]r.), w [...] r. (pobrane w dniu [...] r.), w [...]r. (pobrane w dniu [...]r.), w [...] r. (pobrane w dniu [...] r.), w [...] r. (pobrane w dniu [...]r.). w [...] r. (pobrane w dniu [...] r.), w [....] r.( pobrane w dniu [...]r.), w [...] r. (pobrane w dniu [...] r.), w [...] r. (pobrane w dniu [...] r.) zaś ostatnie świadczenie z [...] r. pobrane zostało w dniu [...] r.

Organ zaznaczył, że K. Z. otrzymała także alimenty na syna od dłużnika alimentacyjnego A. S. – w poszczególnych miesiącach odpowiadających miesiącom okresu świadczeniowego ujętych w zestawieniu przekazanym przez Sąd Okręgowy w tym w [...] r. – [...] zł, w [...] r. – [...] zł, w [...] r. – [...]zł, w [...] r. – [...] zł, w [...] r. – [...] zł, w [...] r. – [...] zł, w [...] r. – [...] zł, w [...] r. – [....] zł, w [..] r. – [...] zł, w [...] r. – [...] zł i w [...] r. – [...] zł. We [...] r. kwota otrzymanych alimentów, zgodnie z oświadczeniem strony złożonym do protokołu z dnia [..] r. wyniosła [...] zł.

Wobec powyższego łączna kwota otrzymanych, od zobowiązanego, alimentów wyniosła [...] zł.

Ponadto organ wskazał, że w myśl art. 2 pkt 7 lit. d ustawy kwota nienależnego świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie może przekroczyć kwoty otrzymanych alimentów od dłużnika. W przypadku, gdy kwota otrzymanego świadczenia alimentacyjnego od dłużnika jest niższa niż kwota wypłaconego świadczenia z funduszu alimentacyjnego, kwota nienależnie pobranego świadczenia odpowiada w swojej wysokości kwocie otrzymanego świadczenia alimentacyjnego od dłużnika.

Przy określeniu kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego należało zsumować wszystkie kwoty otrzymane od dłużnika w okresie od [..] r., co w konsekwencji dało kwotę [...] zł.

Kwestionując powyższą decyzję K. Z. złożyła od niej odwołanie. Podała, że ojciec jej dziecka od 10 lat nie płaci alimentów na rzecz syna, zatem z tego tytułu ma spore zadłużenie. Dlatego, zdaniem odwołującej się, otrzymywane kwoty stanowiły spłatę zaległych alimentów na rzecz jej syna. W związku z faktem prowadzenia egzekucji przez organ zagraniczny, Sąd Okręgowy zobowiązał ją do założenia konta, na które wpływałyby kwoty uzyskane z tytułu wyegzekwowanych od dłużnika alimentów. Odwołująca się oświadczyła, że z udzielonej jej przez sąd informacji wynikało, że w tych okolicznościach zlikwidowanie tego konta oznaczałoby brak współpracy, a w konsekwencji umorzenie postępowania egzekucyjnego przez organ zagraniczny.

Dodatkowo odwołująca się wskazała, że kwota zasądzonych na rzecz jej syna alimentów wynosi [...] zł, a z funduszu uzyskuje jedynie [...] zł, zatem, jej zdaniem otrzymywane kwoty, jeżeli nie na zaległe to powinny być zaliczone na pokrycie brakujących [...] zł.

Rozpoznając powyższe odwołanie, decyzją z dnia [...], wydaną na podstawie art. 2 pkt 7, art. 23 oraz art. 24 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.

W ocenie Kolegium, organ pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że wypłacone K. Z. od [..] r. z funduszu alimentacyjnego kwoty stanowiły świadczenie nienależnie pobrane. Jednocześnie organ wskazał, że w okresie świadczeniowym [...] K. Z. otrzymała alimenty w wysokości [...] zł, zatem organ I instancji ustalił świadczenia nienależnie pobrane w tej wysokości, a nie w wysokości rzeczywiście pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, stanowiących kwotę [...] zł. Powyższe potwierdza, znajdujący się w aktach sprawy załącznik tabelaryczny do pisma Sądu Okręgowego z dnia [...] r., w którym wyszczególniono daty i kwoty wpłat dokonanych tytułem alimentów przez ojca uprawnionego, jak również przeliczenie na złotówki wpłat dokonanych w euro.

Dodatkowo Kolegium zauważyło, że skarżąca była kilkakrotnie pouczona

o obowiązku niezwłocznego powiadomienia organu pierwszej instancji w sytuacji

m.in. zmian mających wpływ na prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zwłaszcza o okoliczności uzyskania dochodu.

Nie zgadzając się z powołaną decyzją K. Z. złożyła na nią skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wnosząc o jej uchylenie.

Opisała w niej swoją trudną sytuację życiową i wskazała, że utrzymuje się wraz

z dwójką dzieci z pomocy społecznej oraz ze świadczeń otrzymywanych z funduszu alimentacyjnego. Aktualnie nie ma środków finansowych na zwrócenie kwoty określonej w zaskarżonej decyzji.

Ponadto skarżąca wyjaśniła, że dłużnik alimentacyjny przez 10 lat nie płacił zasądzonych, w kwocie po [..] zł miesięcznie, na rzecz jej syna alimentów. Od roku natomiast zaczął wpłacać po [...] , czyli [...] zł miesięcznie. Zdaniem skarżącej, skoro z funduszu alimentacyjnego pobierała kwotę [...] zł, to i tak otrzymywała kwotę

o [...] zł niższą niż zasądzone alimenty.

Skarżąca była przekonana, że otrzymywana od dłużnika kwota stanowi spłatę zaległych alimentów i z tego powodu je pobierała. Oświadczyła, że nie miała wiedzy,

że uzyskane kwoty będzie musiała zwrócić.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie oraz podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone

w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny z w a ż y ł, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności organów administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Oznacza to, iż zadaniem sądu administracyjnego jest zbadanie zgodności zaskarżonej decyzji z przepisami zarówno prawa materialnego, jak

i procesowego w odniesieniu do stanu faktycznego istniejącego w dniu wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami

i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną i stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 134 § 1 i art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).

Materialnoprawną podstawę wydanej w sprawie decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów,

a w szczególności art. 23 w zw. z art. 2 pkt 7 tej ustawy. Przepisy ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów były wielokrotnie nowelizowane. W decyzji organu pierwszej instancji (z dnia [...] r.) wskazano na tekst ustawy opublikowany w Dz. U. z 2007 r. Nr 192, poz.1376 z późniejszymi zmianami, natomiast w zaskarżonej decyzji (z dnia 3.01.2013 r.) organ wskazał tekst ustawy opublikowany w Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 z późn. zm.).

Obydwa organy w uzasadnieniach wydanych decyzji zacytowały art.2 pkt 7 lit. d ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 01.01.2012 r.

Zauważyć należy, że w datach wydania decyzji został już ogłoszony tekst jednolity ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r. poz.1228), a w przypadku stosowania przepisów ustawy obowiązującej w dacie orzekania organy, dla ułatwienia stronie ewentualnego dostępu do niej, winny wskazywać ostatnie miejsce publikacji tekstu jednolitego ustawy. Powyższa uwaga sądu nie dotyczy bezpośrednio tej sprawy, lecz ma na celu jedynie zwrócenie uwagi na obowiązek wynikający z art.9 K.p.a.

Uchybieniem, polegającym na istotnym naruszeniu art.6 K.p.a. oraz wymienionych poniżej przepisów, jest natomiast oparcie rozstrzygnięć obu organów na art. 2 pkt 7 lit.d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w brzmieniu obowiązującym od 1.01.2012 r. Z woli ustawodawcy, wyrażonej w art. 3 ustawy z dnia19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 205, poz.1212), sprawy o świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego, do których prawo powstało przed dniem wejścia w życie tej ustawy, tj. przed 1 stycznia 2012 r., podlegają rozpatrzeniu na zasadach i w trybie określonych w przepisach dotychczasowych.

Tak więc, skoro świadczenia na rzecz J. S. przyznane zostały decyzją

z dnia [....] r. (data powstania prawa do nich) należało, w przypadku niniejszej sprawy, stosować przepisy w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2011 r., co uszło uwadze zarówno Burmistrza, jak i Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Rozpoznanie sprawy w oparciu o niewłaściwe przepisy nie mogło pozostać bez wpływu na wynik sprawy.

Należy także zwrócić uwagę, że brzmienie art. 2 pkt 7 lit.d ustawy z dnia

7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów obowiązujące przed 1 stycznia 2012 r. budziło wiele kontrowersji. W większości orzeczeń sądów administracyjnych zaprezentowano wykładnię, tego przepisu oraz art. 23 ww. ustawy, korzystną dla osób pobierających świadczenia z funduszu alimentacyjnego (patrz wyroki: Naczelnego Sądu Administracyjnego I OSK 899/10 (LEX 745365), I OSK 1345/11 (LEX 1113240), Wojewódzkich Sądów Administracyjnych II SA/Gd 276/11, II SA/Sz 326/12 (dostępne w internecie).

Rozpatrując ponownie sprawę organ odwoławczy winien zastosować właściwe przepisy prawa i uwzględnić przedstawioną powyżej ocenę sądu.

W tym stanie rzeczy, Wojewódzki Sąd Administracyjny,

na podstawie art.145 § 1 pkt 1 lit.a i c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję organu

I instancji. Rozstrzygnięcie w pkt II sentencji wyroku zapadło na podstawie art.152

ww. ustawy.