I SA/Gl 329/13

Uzasadnienie

Wraz ze skargą na powyższe postanowienie organu drugiej instancji B.N. złożyła wniosek z dnia 22 stycznia 2013 r. o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Uzasadniając żądanie, podała, że: z nikim nie prowadzi gospodarstwa domowego, w szczególności nie mieszka razem z mężem, z którym ma orzeczoną rozdzielność majątkową; z uwagi na podeszły wiek i słabe zdrowie nie jest w stanie uzyskiwać żadnych innych dochodów poza skromną emeryturą (1628 zł brutto miesięcznie); wszystkie środki przeznacza na "opłacenie rachunków i opłat, wyżywienie oraz koszty leczenia", które następnie (w rubryce 11 druku PPF) wyszczególniła (łącznie wydatki te wynoszą około 1630 zł na miesiąc); poza domem o powierzchni 110 m2, nie posiada żadnego majątku.

Referendarz sądowy wezwał skarżącą do uzupełnienia tych danych poprzez:

1) wykazanie tytułu prawnego do nieruchomości położonej w D., ul. [...] (własność, współwłasność, prawa rzeczowe ograniczone, najem, dzierżawa), nadesłanie zaświadczenia właściwej jednostki samorządu terytorialnego wskazującego na wszystkie osoby zameldowane pod tym adresem, a także złożenie oświadczenia o wzajemnych relacjach tych osób i osób tam mieszkających;

2) udokumentowanie okoliczności podniesionych w rubryce 11 druku PPF, to jest wykazanie za pomocą kopii stosownych dokumentów (rachunków, faktur za: media, w tym gaz, wodę, energię elektryczną; telefon; ubezpieczenie; leczenie; nakazu płatniczego podatku od nieruchomości itp.), jakiego rzędu kwoty obecnie obciążają miesięcznie budżet domowy z tytułu stałych opłat związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego; przedstawienie dowodów zapłaty tych należności (potwierdzeń przelewów, wpłat gotówkowych, innych), a w przypadku występowania zaległości w tym zakresie – również aktualnych zaświadczeń właściwych podmiotów, które potwierdzałyby tę okoliczność; zarazem wykazanie, w jakim zakresie do ponoszenia tych opłat przyczyniają się inne osoby;

3) przedłożenie wyciągów i wykazów ze wszystkich rachunków bankowych, w tym rozliczeniowo-oszczędnościowych, obrazujących operacje dokonane w ich ramach w ciągu ostatnich sześciu miesięcy, oraz dokumentów dotyczących lokat i kont, a w przypadku, gdyby rachunki te były zajęte – przedstawienie stosownych zaświadczeń, wystawionych przez bank i informujących o wysokości zajęć oraz sposobie ich spłaty;

4) udokumentowanie wysokości wszelkich dochodów: wynagrodzeń, honorariów i innych należności oraz świadczeń z okresu ostatnich sześciu miesięcy [w tym zakresie podkreślono, że dokumenty te powinny zawierać adnotacje o sposobie wypłaty środków (przelew bankowy, wypłata gotówką, inne) a dochody z tytułu renty bądź emerytury można wykazać za pomocą "odcinków" potwierdzających wypłatę tych świadczeń];

5) przedłożenie kopii zeznań podatkowych na potrzebę podatku dochodowego od osób fizycznych za 2011 r. i 2012 r., jeśli zostały sporządzone, lub informacji PIT-11, 40.

W wezwaniu tym zaznaczono, że jego punkty 3-5 dotyczą wszystkich osób pozostających, zameldowanych lub zamieszkałych w gospodarstwie domowym. Zawarto też pouczenie, że niezastosowanie się do tego wezwania w zakreślonym terminie (siedmiu dni) i wskazanym zakresie może zostać potraktowane jako brak należytego wykazania przesłanek przyznania prawa pomocy.

Wezwanie to doręczono skarżącej w dniu 5 kwietnia 2013 r. i nie spotkało się ono z żadną jej reakcją.

W dniu 24 kwietnia 2013 r. referendarz sądowy odmówił skarżącej przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W motywach rozstrzygnięcia odnotował, że skarżąca nie nadesłała jakiegokolwiek z licznych dokumentów źródłowych, o jakie ją wzywano. Uniemożliwiło to weryfikację jej oświadczeń, a nawet wzmocniło wątpliwości co do ich wiarygodności, które zwłaszcza w odniesieniu do stanu osobowego zajmowanej przez nią nieruchomości powstały w następstwie analizy akt administracyjnych (na ich podstawie stwierdzono zbieżność adresów skarżącej i jej męża). Postawa skarżącej nie pozwoliła więc na poznanie jej sytuacji, w tym zdolności płatniczych, i w rezultacie – na przychylenie się do zgłoszonego żądania.

Odpis tego orzeczenia w dniu 7 maja 2013 r. doręczono skarżącej, która w dniu 14 maja 2013 r. wniosła od niego sprzeciw datowany na 10 maja 2013 r. Do pisma tego nie załączyła żadnych dokumentów. Oznajmiła w nim, że wspomniana zbieżność adresów jej i jej męża jest wynikiem błędu. Podniosła, iż wielokrotnie już wyjaśniała, że mieszka sama; jej mąż natomiast najmuje mieszkanie w D. przy ul. [...]. Nie jest jej znany stan majątkowy jej męża. Mają oni orzeczoną rozdzielność majątkową, pozostają w separacji faktycznej, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, nie kontaktują się ze sobą, ani nie wspierają finansowo. Dlatego, jak podkreśliła, nie ma możliwości zapłaty wpisu od skargi w tej i innych toczących się jej sprawach.

W tym miejscu odnotować należy, że w każdej z dwudziestu czterech spraw skarżącej o sygn. akt od I SA/Gl 324/13 do I SA/Gl 347/13 kwota należna wskazanym tytułem jest równa 100 zł, a w dwóch pierwszych została ona już uiszczona.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Na wstępie wymaga wyjaśnienia, że w rozpatrywanym przypadku zastosowanie ma art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. - Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), następnie powoływanej jako: p.p.s.a. Przepis ten stanowi, że w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Przedstawienie motywów podjętego rozstrzygnięcia należy z kolei rozpocząć od podkreślenia, że prawo pomocy jest odstępstwem od zasady odpłatności postępowania i z tego powodu jego przyznanie następuje jedynie w wyjątkowej sytuacji, a mianowicie wówczas, kiedy ograniczone możliwości płatnicze strony lub ich brak pozbawiają ją możności skorzystania z przysługującego jej prawa do sądu. Przeszkoda ta oczywiście musi być realna, a do stwierdzenia jej zaistnienia niezbędne jest poznanie sytuacji wnioskodawcy. Domaganie się zwolnienia od kosztów sądowych, czyli prawa pomocy w zakresie częściowym, podlega bowiem uwzględnieniu, gdy wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 w związku z art. 245 § 3 p.p.s.a.). Nie ulega więc wątpliwości, że to na składającym wniosek spoczywa ciężar przekonania oceniającego do zasadności zgłoszonego żądania.

Analiza przedstawionego stanu faktycznego nie daje podstaw do uznania, że zostały spełnione przesłanki przyznania prawa pomocy, a przesądzające znaczenie dla tej kwalifikacji ma właśnie postawa skarżącej, która prezentację własnej sytuacji ograniczyła wszak do złożenia oświadczeń nie popartych żadnymi dowodami. W rezultacie uniemożliwiła poznanie swej rzeczywistej sytuacji, w tym możliwości płatniczych i stanu rodzinnego. Nie wiadomo przecież, w jaki sposób ponosi ona wydatki przewyższające wpływy, ani kto jest zameldowany w domu, w którym mieszka. Kwestia ta jest istotna, ponieważ w przypadku badania przesłanek przyznania prawa pomocy uwzględnienia wymaga całokształt sytuacji wnioskodawcy, na którą wpływ mogą mieć także inne osoby. Bez wątpienia są nimi pozostali członkowie wspólnego gospodarstwa domowego. Jest nią małżonek, i to niezależnie od tego, czy zamieszkuje osobno, oraz jaki ustrój majątkowy ustanowiono w małżeństwie, albowiem okoliczności te pozostają bez wpływu na obowiązek małżonków do wzajemnej pomocy. Wreszcie dostrzeżenia wymaga, że skarżąca miała świadomość mankamentów złożonego wniosku, gdyż do ich usunięcia została wezwana. Nie uczyniła tego jednakże ani wtedy, ani na etapie składania sprzeciwu.

Reasumując, uzasadnienie wniosku o przyznanie prawa pomocy sprowadzające się do przedstawionych wyżej twierdzeń skarżącej uznać należy za niewystarczające do uznania, by nie była ona w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, i dlatego na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. odmówiono uwzględnienia zgłoszonego przez nią żądania.