II FZ 450/13

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 7 marca 2013 r., sygn. akt I SA/Bd 273/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy oddalił wniosek S. S. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 30 maja 2012 r. oddalono wniosek o przyznanie prawa pomocy, wskazując w uzasadnieniu, że skarga w tej sprawie, podobnie jak w 73 innych sprawach wraz zawartym w niej wnioskiem o prawo pomocy, jest przejawem nadużycia prawa do sądu i prawa pomocy.

Na powyższe postanowienie skarżący wniósł zażalenie, które zostało oddalone przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Wobec nieuiszczenia przez skarżącego wpisu od skargi, postanowieniem z dnia 12 listopada 2012 r. Sąd odrzucił skargę.

Po doręczeniu skarżącemu postanowienia o odrzuceniu skargi, skarżący w zbiorczym piśmie odnoszącym się do 17 spraw, złożył kolejny wniosek o prawo pomocy w zakresie całkowitym.

Uzasadniając odmowę przyznania prawa pomocy Sąd pierwszej instancji wskazał na nadużycie prawa dostępu do sądu. Za powyższym stanowiskiem przemawia, w ocenie sądu, zarówno ilość, jak i rodzaj spraw zainicjowanych skargami skarżącego. Postępowania sądowe zainicjowane skargami skarżącego dotyczyły rozstrzygnięć organów o charakterze procesowym, stanowiącym cel sam w sobie. Dotyczą postanowień o stwierdzeniu niedopuszczalności zażaleń w związku z wniesieniem ich nie przez stronę, lecz podmiot trzeci bądź postanowień odmawiających wszczęcia postępowania dotyczącego np. uzupełnienia innego postanowienia o pouczenie, które nie może być zamieszczone tudzież odmowy wszczęcia postępowania o podobnym charakterze. Podmioty w osobach: J. S., S. S. oraz J. spółka z o.o. w likwidacji (której prezesem i udziałowcem jest S. S.) wzajemnie składają wnioski i środki zaskarżenia, sprawiając że niemal każde rozstrzygnięcie jest trzykrotnie zaskarżone. Łącznie wymienione wyżej podmioty zainicjowały ponad 350 spraw w krótkim okresie czasu. Przedstawione okoliczności faktyczne sprawiły, że Sąd pierwszej instancji uznał, iż domaganie się przez skarżącego prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu w tej sprawie, jak i w pozostałych, stanowi nadużycie tego prawa. Ponadto, w ocenie Sądu wniosek skarżącego po raz kolejny inicjujący postępowanie w zakresie przyznania prawa pomocy ma charakter lapidarny, zbiorczy z powołaniem się na całkowity brak źródeł dochodu, co w istocie przeczy doświadczeniu życiowemu.

W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie prawa pomocy, zarzucając naruszenie art. 245 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270, dalej P.p.s.a.) poprzez jego pominięcie i nie zwolnienie od kosztów sądowych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie podlega oddaleniu.

W rozpoznawanej sprawie, ze względu na jej merytoryczne powiązanie z licznymi sprawami skarżącego lub prowadzonej przez niego Spółki rozpoznanymi przez Naczelny Sąd Administracyjny, należy posłużyć się tożsamą argumentacją zawartą w uzasadnieniach postanowień dotyczących ww. podmiotów (zob. np. postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 1 sierpnia 2012 r., II FZ 640/12; z dnia 24 lipca 2012 r., II FZ 519/12; z dnia 25 lipca 2012 r., II FZ 532/12; z dnia 9 lipca 2013 r. II FZ 397/13, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych – orzeczenia.nsa.gov.pl).

Na wstępie zauważyć należy, że zażalenie zostało sformułowane w sposób tak chaotyczny, iż trudno zrekonstruować, jakie zarzuty wobec zaskarżonego postanowienia skarżący kieruje. Już po lekturze pierwszego zdania rysuje się wątpliwość co do zakresu żądania strony; skarżący odnosi się wyłącznie do prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, wskazując zresztą jako naruszony art. 245 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270, dalej P.p.s.a.), dotyczący definicji prawa pomocy w zakresie częściowym. Tymczasem wniosek, a także zaskarżone postanowienie, dotyczyło prawa pomocy w zakresie całkowitym. Podkreślenia wymaga także, że trudno wyobrazić sobie sytuację, w której mogłoby w ogóle dojść do naruszenia tego przepisu. Wynika to z faktu, że ma on charakter definicji, określa jedynie zakres pomocy, jaka w postępowaniu sądowoadministracyjnym może być udzielona stronie. Nie reguluje on natomiast przesłanek przyznania takiej pomocy.

Niezrozumiałym jest także powoływanie się przez skarżącego w uzasadnieniu zażalenia na treść art. 244 § 1 P.p.s.a. oraz art. 245 tej ustawy. Powyższe przepisy nie mają związku z przesłankami przyznania prawa pomocy, które określone zostały w art. 246 P.p.s.a.

Odnosząc się do kwestii sytuacji majątkowej strony zauważyć należy, że Sąd pierwszej instancji nie kwestionował jej oświadczenia majątkowego. Wniosek został oddalony w oparciu o stwierdzenie, że wnosząc do sądu tak dużą ilość skarg w istocie nadużywa prawa do sądu. Z uwagi zaś na fakt, że prawo pomocy stanowi formę realizacji tego prawa, nie może być ono przyznane podmiotowi, który ze swojego prawa czyni nienależyty użytek. Dlatego też Sąd nie odnosił się wcale do sytuacji majątkowej skarżącego. Do tej argumentacji Sądu pierwszej instancji strona w żaden sposób się nie odniosła, a w konsekwencji nie zakwestionowała skutecznie zaskarżonego orzeczenia.

Naczelny Sąd Administracyjny orzekający w niniejszym składzie, podziela argumentację zawartą w zaskarżonym postanowieniu, iż skarżący wnosząc do sądu tak dużą ilość skarg na wszelkie działania administracji, często niepodlegające zaskarżeniu bądź dotyczące innych podmiotów, a także takie, które nie mają żadnego wpływu na jej interes prawny, w istocie nadużywa prawa do sądu. Przyjęcie zaś takiego stanowiska czyni zbędnym odnoszenie się merytorycznie do sytuacji majątkowej strony.

Na marginesie należy wskazać, że wymóg ponoszenia kosztów sądowych zmusza każdą stronę inicjującą postępowanie sądowe do zastanowienia się nad celowością składania nieracjonalnych i bezprzedmiotowych skarg oraz procesowych konsekwencji takich działań w postaci konieczności ponoszenia kosztów prowadzenia postępowań sądowych. Jako niedopuszczalne uznać przy tym należy używanie uprawnień procesowych w celach sprzecznych z ich przeznaczeniem. Jakkolwiek każde prawo podmiotowe, w tym prawo do sądu, przyznane jest w celu ochrony interesów uprawnionego, to jednak powinno być ono wykonywane zgodnie z jego społecznym celem. W konsekwencji zachowanie, które formalnie zgodne jest z literą prawa, lecz stoi w sprzeczności z sensem danej instytucji procesowej, nie może zasługiwać na ochronę (por. Marcin Warchoł, Pojęcie nadużycia prawa w procesie karnym; Prokuratura i prawo, Nr 11/2007). Tak też należy ocenić działania podmiotu, dla którego inicjowanie postępowań sądowych stanowi cel sam w sobie, nie służy zaś rzeczywistej ochronnie naruszonych praw.

Oczywiście podkreślenia wymaga, że ocena działań stron postępowania sądowoadministracyjnego pod tym kątem wymaga każdorazowo wnikliwej analizy, tak by mieć pewność, że ich rzeczywiste prawo do sądu nie doznało żadnego uszczerbku.

Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny oddalił zażalenie na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 P.p.s.a.