II SA/Ol 452/14

Uzasadnienie

Spółka A – reprezentowana przez adwokata - złożyła do tut. Sądu skargę na decyzję Dyrektora Izby Celnej z dnia "[...]" utrzymującą w mocy decyzję Dyrektora Izby Celnej z dnia "[...]" w sprawie cofnięcia zezwolenia udzielonego decyzją Dyrektora Izby Skarbowej z dnia "[...]" w części obejmującej punkt gier na automatach o niskich wygranych, wyszczególniony pod poz. 42 załącznika nr 1 zezwolenia. Jednocześnie skarżąca wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych. W formularzu wniosku PPPr podano, że wysokość kapitału zakładowego Spółki wynosi 1.000.000,00 zł, wartość środków trwałych (według bilansu za ostatni rok) stanowi kwota 1.837.062,10 zł, zaś ostatni rok obrotowy (według bilansu) przyniósł stratę w wysokości 300.486,38 zł. Wskazano, że stan rachunku bankowego Spółki na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku (wniosek datowany na dzień 4 kwietnia 2014r.) wyniósł 20.002,47 zł. W uzasadnieniu wniosku Spółka podniosła, że nie posiada środków na uiszczenie wpisu od skargi, gdyż jej przychody od 2011r. zmalały drastycznie w stosunku do lat 2009 i 2010. Wskazała, że obecnie eksploatuje około 75% mniej automatów niż pod koniec 2009r., co powoduje brak środków na bieżącą działalność. Podwyżka podatku od gier spowodowała ponadto, że wpływające środki przeznaczone są na regulowanie danin publicznoprawnych. Spółka podniosła, że w dacie sporządzania wniosku o prawo pomocy posiadała na rachunku bankowym środki "wyjęte" z automatów do gier o niskich wygranych, lecz przygotowuje się do uiszczenia należności, na które składają się podatek od gier, czynsz najmu za lokale oraz pozostałe wydatki. Łączna wysokość wydatków, do których poniesienia jest zobowiązana, wynosi około 160.000 zł miesięcznie i znacząco przekracza ilość środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Spółka wskazała również, że jej środki trwałe to w większości automaty do gier o niskich wygranych, których w obecnych warunkach nie da się zbyć.

Postanowieniem z dnia 16 maja 2014r. Referendarz sądowy odmówił zwolnienia skarżącej od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wyjaśniono - wskazując na treść art. 246 § 2 pkt 2 w związku z art. 245 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r., poz. 270 ze zm., dalej jako: p.p.s.a.) - że przyznanie prawa pomocy osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej ma charakter uznaniowy, a także, że to na stronie ciąży obowiązek wykazania, że znajduje się w sytuacji uprawniającej ją do otrzymania prawa pomocy. Podano, że pomimo problemów finansowych związanych ze zmniejszeniem w ostatnich latach przychodu, Spółka nadal prowadzi działalność gospodarczą, a z przedłożonego przez nią wniosku nie wynika, aby utraciła płynność finansową. Wskazano, że poniesienie straty w danym roku podatkowym nie musi oznaczać utraty płynności finansowej przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, gdyż strata stanowi różnicę pomiędzy przychodem, a kosztami jego uzyskania i skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania, lecz nie musi wcale świadczyć o złej kondycji materialnej firmy. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych wskazano, że podmiot prowadzący działalność gospodarczą, który nie wykazał, że utracił płynność finansową i nadal funkcjonuje w obrocie gospodarczym, nawet pomimo trudności finansowych powinien partycypować w kosztach postępowania sądowego. Wskazano, że Spółka prowadzi działalność gospodarczą o znacznych rozmiarach (o czym świadczy wysokość wykazanej straty) i powinna zabezpieczyć środki pieniężne również na ponoszenie ewentualnych kosztów spraw sądowych związanych z tą działalnością, które należy postrzegać jako normalne koszty działalności gospodarczej, a nie próbować przerzucić ciężar finansowania działalności w tym zakresie na Skarb Państwa. Podniesiono ponadto, że wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej o charakterze cywilnoprawnym (np. z tytułu najmu), na które powołuje się skarżąca, nie mogą mieć pierwszeństwa zaspokojenia przed zobowiązaniami publicznoprawnymi, a do takich zalicza się koszty sądowe. Podobnie konieczność zapłaty podatku nie może powodować zwolnienia od kosztów sądowych, które również mają charakter publicznoprawny i nie powinny być traktowane jako podlegające zaspokojeniu w ostatniej kolejności.

Od postanowienia Referendarza sądowego skarżąca złożyła sprzeciw, zarzucając naruszenie art. 246 § 2 pkt 1 p.p.s.a., polegające na błędnym przyjęciu, że Spółka posiada środki finansowe pozwalające ponieść koszty postępowania sądowego. W uzasadnieniu sprzeciwu podniesiono, że wysokość kapitału zakładowego (1.000.000,00 zł) jest jedynie wielkością informacyjną, a suma wartości bilansowej środków trwałych (1.837.062,10 zł) nie oznacza, że Spółka dysponuje takim majątkiem. Na kwotę tę składają się przede wszystkim automaty do gier o niskich wygranych, których eksploatacja jest jedynym źródłem dochodu skarżącej. Podniesiono, że jedynym składnikiem majątku skarżącej są środki zgromadzone na rachunku bankowym w wysokości 16.000,00 zł, które nie mogą być w całości przeznaczone na poniesienie kosztów sądowych z uwagi na inne zobowiązania w tym publicznoprawne.

Zarządzeniem z dnia 17 czerwca 2014r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia wniosku w trybie art. 255 p.p.s.a. W odpowiedzi skarżąca Spółka nadesłała kopie postanowień Dyrektora Izby Celnej w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego, historię operacji na rachunku bankowym za okres 1 marca 2014r. do 31 maja 2014r., oświadczenie Prezesa Zarządu Spółki w przedmiocie postępowań egzekucyjnych, rachunek zysków i strat za okres od 1 stycznia do 30 kwietnia 2014r., kopię sprawozdania Zarządu Spółki z działalności za rok 2013, kopię sprawozdania finansowego za okres 1 stycznia 2013r. do 31 grudnia 2013r. wraz z kopią bilansu oraz rachunku zysków i strat za rok 2013, kopię umowy o świadczenie usług prawnych z dnia 1 sierpnia 2010r., oświadczenie Prezesa Zarządu w przedmiocie dopłat wspólników, kopię deklaracji i korekty CIT-8 za 2013r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 260 p.p.s.a. w razie wniesienia sprzeciwu postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc. Zatem wniosek strony skarżącej

o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie do art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym może być przyznane osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, która wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Wskazać przy tym należy, że to do oceny Sądu należy uznanie, czy strona wykazała, że spełnia stosowne przesłanki przyznania prawa pomocy. Powyższe oznacza, że nawet jeżeli zostałaby spełniona przesłanka braku dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania, sąd nie musi przychylić się do żądania strony, a jedynie może przyznać prawo pomocy, jeżeli w oparciu o przepis art. 246 § 2 p.p.s.a. uzna, że zachodzi taka potrzeba w świetle zapewnienia stronie realizacji zasady prawa do sądu (por. postanowienie NSA z dnia 28.03.2012, sygn. akt II GZ 100/12, LEX nr 1145540). Należy przy tym podkreślić, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest obiektywnie niemożliwe. Ponadto, jak wynika z treści art. 246 § 2 p.p.s.a., ciężar udowodnienia przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na wnioskującym o jego przyznanie.

W związku z wnioskiem strony o zwolnienie od kosztów sądowych Sąd zobowiązany jest do zbadania, czy strona wykazała, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Ze złożonego formularza o udzielenie prawa pomocy wynika, że skarżąca spółka prowadzi działalność gospodarczą, m. in. w zakresie gier na automatach o niskich wygranych, a na dzień złożenia wniosku PPPr (4 kwietnia 2014r.) posiadała na rachunku bankowym środki w wysokości 20.002,47 zł. W formularzu Spółka wskazała także, że wysokość kapitału zakładowego skarżącej wynosi 1.000.000 zł, ostatni rok obrotowy zamknięto stratą w wysokości 300.486,38 zł, a wartość środków trwałych wynosiła 1.837.062,10 zł.

W ocenie Sądu przesłanki finansowe i argumenty, które powołuje strona skarżąca odpowiednio we wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz w złożonym sprzeciwie nie uzasadniają uwzględnienia jej wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Skarżąca nie spełnia bowiem ustawowych kryteriów przyznania prawa pomocy, o których mowa w powołanym powyżej art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia kondycja finansowa spółki, która nie pozwala uznać, że nie jest ona w stanie pozyskać środków na opłacenie kosztów sądowych w przedmiotowej sprawie. Biorąc pod uwagę skalę, na jaką prowadzi ona działalność gospodarczą, brak jest podstaw aby przyjąć, że uiszczenie kosztów sądowych w niniejszej sprawie wpłynie w jakikolwiek sposób na jej kondycję finansową, zwłaszcza że wskazywana przez skarżącą kwota 20.002,47 zł, jaką dysponuje obecnie, zdecydowanie przewyższa kwotę wpisu od niniejszej skargi, wynoszącą 500 zł (§ 2 ust. 2 pkt 27 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.), a nawet kwotę wpisu od ewentualnej skargi kasacyjnej, wynoszącą połowę wpisu od skargi (§ 3 powołanego rozporządzenia). Powyższego nie zmienia fakt, że skarżąca jest zobowiązana do uiszczenia kosztów sądowych także w innych sprawach zawisłych przed tut. Sądem.

Dokonując analizy finansowej skarżącej Spółki - na podstawie przedłożonych przez Spółkę dokumentów - nie sposób pominąć znacznego majątku Spółki w postaci środków trwałych o wartości 1.703.968,17 zł (stan wg bilansu na 31 grudnia 2013r.). Twierdzenia wnioskodawczyni, że spieniężenie posiadanego majątku jest obecnie trudne bądź niemożliwe nie oznacza automatycznie po stronie Sądu obowiązku przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Ze złożonych oświadczeń, jak również z przedłożonego przez skarżącą wyciągu z KRS (stan na dzień 13 marca 2014r.), nie wynika, aby majątek ten był obciążony prawami osób trzecich. Wnioskodawczyni posiada zatem majątek o wskazanej wyżej wartości, pozostający do jej dyspozycji. Ponadto jak wynika z bilansu za rok 2013 Spółka posiada - oprócz środków trwałych, którymi jak wskazuje są m.in. automaty do gry - także środki trwałe w budowie o wartości 253 794,75 zł. Spółka ponosi zatem nakłady w postaci inwestycji zwiększających wartość aktywów trwałych. W tej sytuacji nie można zgodzić się z argumentami sprzeciwu, że jedynym składnikiem majątku Spółki, z którego mogłaby ponieść koszty sądowe jest rachunek bankowy. Spółka dysponująca wciąż majątkiem, którego wartość wielokrotnie przewyższa wysokość wpisu, nie mieści się w hipotezie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2004r., FZ 463/04, publ. CBOiS). Ponadto skarżąca prowadzi działalność gospodarczą o dużych rozmiarach. Z przedłożonych dokumentów księgowych wynika bowiem, że przychody netto z prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej w 2013r. wyniosły 8.446.281,30 zł, przy kosztach uzyskania przychodów w kwocie 8.731.520,23 zł, co spowodowało stratę w 2013r. w wysokości 308.832,89 zł. Zauważyć jednakże należy, że do kosztów działalności w tym okresie zaliczono m.in. koszty z tytułu amortyzacji, które wyniosły 234.010,03 zł. Uwzględniając, że amortyzacja jest kosztem niepieniężnym, gdyż nie pociąga za sobą wydatków w danym okresie, należy stwierdzić, iż rzeczywiste koszty, które Spółka poniosła w 2013r. są niższe. Ponadto stwierdzić należy, że wykazana strata była w większości wynikiem bilansowym nadwyżek kosztów nad przychodami, mającym wpływ na rozliczenia podatkowe. Nie oznacza to automatycznie braku rzeczywistych środków finansowych. Tym samym wykazanie straty nie oznacza jeszcze utraty możliwości płatniczych, zwłaszcza, że analiza dokumentów księgowych spółki prowadzi do odmiennych wniosków (por. postanowienie NSA z dnia 9 marca 2011 r., sygn. akt II FZ 43/11, publ. CBOiS). Podobnie w okresie od 1 stycznia 2014r. do 30 kwietnia 2014r. Spółka wykazuje nadwyżkę kosztów (2.831.357,53 zł) nad przychodami (2.734.697,00 zł). Przy czym koszty amortyzacji tym okresie wyniosły 67.066,88 zł. Należy także zauważyć, że na usługi prawne w okresie styczeń – kwiecień 2014r. skarżąca wydatkowała kwotę 59.040,00 zł. Sąd nie neguje prawa, jak również potrzeby skarżącej do ustanowienia dla siebie zastępstwa prawnego oraz bieżącego korzystania z obsługi prawnej. Niemniej jednak niezrozumiałym jest, dlaczego koszty te mają pierwszeństwo przed kosztami należnymi Skarbowi Państwa oraz dlaczego te koszty skarżąca może ponosić, natomiast kosztów postępowania sądowego już nie, argumentując to trudną sytuacją finansową Spółki. Ponadto zauważyć należy, że Spółka ponosi wysokie koszty usług obcych takich jak najem, dzierżawa, usługi serwisowe, konsultacyjne, usługi prawne, które generują koszty. Wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej o charakterze cywilnoprawnym, nie mogą mieć pierwszeństwa zaspokojenia przed zobowiązaniami publicznoprawnymi, a do takich zalicza się koszty sądowe. Ponadto są to zwykłe koszty prowadzenia działalności gospodarczej, a w związku z tym nie można ich uznać za okoliczności nadzwyczajne, przemawiające za zwolnieniem strony od kosztów sądowych. Podobnie powoływanie się na obciążenie strony płatnościami z tytułu podatku - jako na okoliczność uzasadniającą przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych - jest nieskuteczne, gdyż zarówno podatki jak i koszty sądowe stanowią dochód budżetu państwa i przez to są równoważne (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 kwietnia 2008r. II GZ 80/08, treść wyroku dostępna na www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Z oświadczeń zawartych we wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że Spółka wciąż prowadzi działalność gospodarczą na dużą skalę i brak jest informacji, aby utraciła płynność finansową. Z przedłożonego wyciągu z Krajowego Rejestru Sądowego nie wynika również, aby Spółka miała jakiekolwiek zaległości jak również, aby zainicjowała postępowanie upadłościowe czy naprawcze. O stabilnej kondycji finansowej może również świadczyć zapis ze sprawozdania Zarządu Spółki, iż "w ciągu roku kalendarzowego 2013 Spółka terminowo i prawidłowo wywiązywała się z obowiązków podatkowych wobec budżetu Państwa oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także innych obowiązków wynikających z działalności podlegających szczególnemu nadzorowi podatkowemu (...)". Ponadto we "Wprowadzeniu do sprawozdania finansowego" za 2013r. wskazano, iż "na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego nie są znane zdarzenia, które mogłyby zagrażać kontynuowaniu przez jednostkę działalności w okresie najbliższych 12 miesięcy w niezmienionym zakresie". Dlatego też przedsiębiorstwo, które nie wykazało, iż utraciło płynność finansową i nadal funkcjonuje w obrocie gospodarczym, pomimo trudności finansowych, powinno partycypować w kosztach postępowania sądowego. Przedsiębiorstwo prowadząc działalność gospodarczą powinno uwzględnić w jej ramach odpowiednie środki finansowe na pokrycie kosztów postępowań sądowych związanych z jego działalnością (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 kwietnia 2008 r., I OZ 208/08, LEX nr 477191).

Ponadto należy zwrócić uwagę na możliwość pozyskania przez Spółkę

z ograniczoną odpowiedzialnością środków finansowych w szczególny sposób, jakim jest zobowiązanie wspólników do dopłat. Zgodnie z art. 177 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2013r. poz. 1030 ze zm.), umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Dopłaty mogą być ona wykorzystane także na pokrycie kosztów sądowych w sprawach prowadzonych przez spółkę. (por. postanowienie NSA z dnia 6 czerwca 2014r., sygn. akt II FZ 725/14, publ. CBOiS).

W sytuacji zatem, gdy Spółka nie dysponuje środkami pieniężnymi niezbędnymi do opłacenia takich koniecznych wydatków, udziałowcy Spółki mają możliwości prawne wesprzeć finansowo utworzony przez nich podmiot prawa, poprzez dofinansowanie działalności Spółki. Podjęcie takich działań oznaczałoby wyczerpanie wszelkich możliwości zmierzających do pozyskania niezbędnych środków na pokrycie działalności Spółki. Wspólnicy, decyzją których Spółka powstała nie mogą pozostawać bierni w sytuacji trudności finansowych i żądać udzielenia przez państwo bezzwrotnej pomocy finansowej na prowadzenie postępowań sądowych. Jak wynika z oświadczenia Prezesa Zarządu umowa spółki przewiduje możliwość dokonywania dopłat przez wspólników, jednakże wspólnicy nie korzystali dotąd z tej możliwości. Natomiast, jak wynika ze Sprawozdania Zarządu Spółki jedynymi środkami naprawczymi podjętymi przez Zarząd jest zmniejszenie zatrudnienia pracowników.

Reasumując, analiza aktualnej sytuacji finansowej Spółki nie daje podstaw do przyjęcia, że spółka nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów postępowania.

Z powyższych względów, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 260 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji postanowienia.