II FZ 1084/14

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 maja 2014 r., sygn. akt I SA/Wr 2407/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (dalej: "WSA") odmówił "G." sp. z o.o. z siedzibą w N. (obecnie: "G." sp. z o.o. w upadłości układowej z siedzibą w N., dalej: "Spółka") przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji powołał art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przez sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej: "p.p.s.a.").

Ze stanu faktycznego przedstawionego przez WSA wynika, że Spółka wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych. Spółka wyjaśniła, że sytuacja prawna po wejściu z dniem 1 stycznia 2010 r. ustawy o grach hazardowych zmieniła całkowicie warunki prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają na uzyskanie nowych zezwoleń na działalność w zakresie automatów o niskich wygranych, obecnie można ją kontynuować w oparciu o zezwolenia uzyskane przed 1 stycznia 2010 r. Jeśli zaś nie nastąpi zmiana przepisów, działalność Spółki zakończy się najpóźniej w 2015 r. Strona wskazała, że powyższa zmiana przepisów doprowadziła przedsiębiorstwo do zapaści finansowej z powodu poniesienia znacznych nakładów na rozwój działalności i krótkiego trybu wprowadzenia nowelizacji w życie. Natomiast brak w ustawie zapisu o działalności na automatach o niskich wygranych spowodował, że posiadane przez Spółkę automaty, które nabyła w znacznej ilości, stały się bezwartościowe. W rezultacie też jej przychody znacząco zmalały w stosunku do lat 2009 i 2010, a drastyczna podwyżka podatku od gier spowodowała, że środki wpływające do Spółki przeznaczone są na regulowanie danin publicznoprawnych. Strona eksploatuje obecnie 200 automatów, to jest 7% automatów funkcjonujących do 31 grudnia 2009 r. W konsekwencji brak jest środków na bieżącą działalność. Łączna kwota miesięcznych wydatków przekracza znacznie wartość środków na rachunku bankowym. Natomiast środki trwałe to głównie ww. automaty do gier o niskich wygranych, których nie da się zbyć w Polsce ani za granicą. Zgodnie z oświadczeniem o majątku i dochodach, wysokość kapitału zakładowego lub środków finansowych Spółki wynosi 2.500.000 zł, wartość środków trwałych – 4.657.599,66 zł, a wysokość straty za ostatni rok obrotowy (2012) – 888.485,30 zł. Stan kont na dwóch rachunkach bankowych na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku wynosił 0 zł. Oba rachunki są zajęte w postępowaniu zabezpieczającym do wysokości 7.248.730,19 zł. Na wezwanie referendarza sądowego przedłożone zostały liczne dokumenty potwierdzające liczne zobowiązania egzekwowane w postępowaniach egzekucyjnych w administracji i komorniczych oraz wydruk z jednego rachunku bankowego za okres od października do grudnia 2013 r. Na wydruku odnotowane są opłaty za prowadzenie rachunku, wpłaty z NZOZ z tytułu "zapłat" oraz przelewy na rzecz komornika. Ponadto przedłożono sprawozdania finansów za rok 2012, bilans oraz rachunek zysków i strat za 2012 i 2013 r. Wynika z nich, że za 2012 r. przychody netto Spółki wyniosły 148.552.424,18 zł, strata – 1.289.183,82 zł. Fundusz własny wynosi 2.407.011,06 zł, zobowiązania krótkoterminowe 4.344.872,09 zł, a należności krótkoterminowe – 5.523.803,16 zł. W 2013 r. strona odnotowała przychód w kwocie 24.848.946,12 zł i stratę netto 1.310.184,07 zł.

W ocenie WSA, Spółka miała możliwość zgromadzenia środków na opłacenie kosztów swego udziału sprawie, nawet przy założeniu, że ponosi taki koszt w wielu postępowaniach sądowych. Pomimo znacznego obniżenia przychodu Spółki w 2013 r. (w porównaniu z rokiem poprzednim), nadal prowadzi ona działalność na dużą skalę. Z przedłożonych dokumentów wynika, że spółka 2012 r. osiągnęła przychód w wysokości ponad 148.000.000 zł, ponosząc stratę, która nie wyniosła nawet 1% wartości przychodu. Natomiast w 2013 r. przychód Spółki ukształtował się na poziomie ponad 24.000.000 zł, przy czym strona odnotowała stratę o wartości ponad 1.300.000 zł.

Zauważono też, że zestawienie danych wynikających z dokumentacji finansowej za 2013 r. z danymi historii rachunku bankowego wskazuje, iż Spółka prowadzi działalność z pominięciem tego rachunku. Co za tym idzie, okoliczność na którą się powołuje - prowadzenie postępowania egzekucyjnego, w którym zajęty został rachunek bankowy – pozostaje bez znaczenia dla oceny jej możliwości płatniczych.

Sąd zwrócił też uwagę, że postanowieniem z dnia 11 lutego 2014 r. w stosunku do Spółki została ogłoszona upadłość z możliwością zawarcia układu. Zdaniem Sądu, nie oznacza to, że Spółka zostaje automatycznie zwolniona z ponoszenia kosztów sądowych. Spółka nie zaprzestała bowiem prowadzenia działalności gospodarczej.

Spółka wniesionym do Naczelnego Sądu Administracyjnego zażaleniem zaskarżyła w całości powyższe postanowienie, wnosząc o jego zmianę, poprzez przyznanie jej prawa pomocy w zakresie częściowym, względnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozstrzygnięcia. Spółka zarzuciła naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 10 i art. 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U.2012 poz. 1112, dalej: "p.u.i.n.") a to poprzez bezzasadne odmówienie zastosowania wobec skarżącej prawa pomocy w postaci dobrodziejstwa zwolnienia z obowiązku z uiszczenia wpisu od skargi w sytuacji, gdy Strona, znajdując się w stanie upadłości, obiektywnie nie dysponuje kwotą wymaganą od niej do zapłaty wpisów sądowych w wielu sprawach i w żadnym razie kwoty tej nie jest w stanie zgromadzić.

W uzasadnieniu zażalenia Spółka zwróciła uwagę na treść art. 10 i art.11 p.u.i.n., które wskazują przesłanki ogłoszenia upadłości. Spółka podniosła, że na tle postanowienia z dnia 11 lutego 2014 roku jasnym jest, że została postawiona w stan upadłości, albowiem nie była w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań. Ten niepodważalny fakt został jednak, w ocenie Spółki, błędnie oceniony przez Sąd, który zaakcentował w swoim orzeczeniu jedynie okoliczność dalszego prowadzenia działalności przez Spółkę - co jednak wydaje się nieistotne z punktu widzenia regulacji art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zażalenie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 199 p.p.s.a. strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Instytucja prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym, która ma gwarantować możliwość realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, stanowi odstępstwo od zasady ponoszenia kosztów postępowania przez strony. W związku z tym, że w przypadku przyznania prawa pomocy koszty postępowania sądowego pokrywane są z budżetu państwa, korzystanie z tej instytucji powinno mieć miejsce jedynie w wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, gdy wnioskodawca rzeczywiście nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a przez to nie może zrealizować przysługującego mu prawa do sądu.

Zgodnie natomiast z art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, następuje w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Na podstawie art. 252 § 1 p.p.s.a. wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Pod pojęciem stanu majątkowego należy rozumieć nie tylko zasób gotówki znajdujący się w posiadaniu strony, lecz również środki finansowe ulokowane w majątku ruchomym i nieruchomym. Właściwe przedstawienie przez stronę przyczyn uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych oraz dowodów na ich poparcie umożliwia sądowi rozpoznającemu wniosek dokonanie prawidłowej oceny sytuacji majątkowej wnioskodawcy. Strona ma w tym zakresie inicjatywę dowodową, a sąd na podstawie przedstawionych przez stronę dowodów dokonuje oceny, czy wystąpiły przesłanki przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Naczelny Sąd Administracyjny po przeanalizowaniu zarzutów Spółki - art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. oraz art. 10 i art.11 p.u.i.n. - zawartych w zażaleniu uznał je za bezzasadne.

Po pierwsze, Sąd pierwszej instancji dokonał wnikliwej i rzetelnej analizy wniosku o przyznanie prawa pomocy i zawartego w nim oświadczenia o majątku i dochodach, a także dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i doszedł do słusznego przekonania, że Skarżąca nie wykazała w świetle regulacji prawnej zawartej w art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Słusznie Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że pomimo znacznego obniżenia przychodu spółki w 2013 r. (w porównaniu z rokiem poprzednim), nadal prowadzi ona działalność na dużą skalę. Z przedłożonych dokumentów wynika, że spółka 2012 r. osiągnęła przychód w wysokości ponad 148.000.000 zł, ponosząc stratę, która nie wyniosła nawet 1% wartości przychodu. Natomiast w 2013 r. przychód spółki ukształtował się na poziomie ponad 24.000.000 zł, przy czym strona odnotowała stratę o wartości ponad 1.300.000 zł. Sąd zasadnie też uznał, że wykazanie w danym roku podatkowym straty nie musi oznaczać utraty płynności finansowej przez przedsiębiorcę. Wykazana przez Spółkę strata nie świadczy, w ocenie Sądu, jeszcze o braku środków finansowych pozwalających uiścić należne koszty sądowe, gdyż biorąc pod uwagę skalę prowadzonej przez Skarżącą działalności wskazana kwota stanowi zaledwie ułamek procentowy przychodu.

Po drugie, nie można zgodzić się ze twierdzeniem Spółki, że Sąd pierwszej instancji błędnie ocenił okoliczność pozostawania przez Spółkę w upadłości układowej na mocy postanowienia z dnia 11 lutego 2014 roku, a przez to naruszył art. 10 i art.11 p.u.i.n. Sąd słusznie zauważył, że ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu powoduje, że Spółka może dalej prowadzić działalność gospodarczą. Wydane zatem postanowienie o ogłoszeniu upadłości nie zakończyło bytu prawnego Spółki. Podkreślić należy, że postępowanie układowe ma charakter pojednawczy. Sprawdzenie wierzytelności nie ma charakteru dochodzenia roszczeń wierzycieli od dłużnika. Ma ono na celu ustalenie istnienia wierzytelności, które są objęte postępowaniem układowym. Sprawdzone wierzytelności wpisywane są na listę wierzytelności. Od tego momentu wierzyciel otrzymuje prawo uczestniczenia w zgromadzeniu wierzycieli. Otwarcie postępowania układowego nie stanowi przeszkody w prowadzeniu postępowań sądowych na rzecz lub przeciwko dłużnikowi. Istnieje możliwość wszczęcia procesów w sprawach wierzytelności objętych postępowaniem układowym. Dłużnik ma możliwość dojścia z wierzycielami do porozumienia, a przez to kontynuowania swojej działalności, natomiast wierzyciele mają szansę odzyskania własnych należności bez ponoszenia kosztów (zob. A. Jakubiak-Mirończuk, Postępowanie upadłościowe i naprawcze, [w:] "Alternatywne a sądowe rozstrzyganie sporów sądowych", LEX nr 81308).

W związku z powyższym zaskarżone postanowienie jest zgodne z prawem, a wniesione przez Spółkę zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a.