I SA/Bd 632/13

Uzasadnienie

W dniu [...] 2013r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wpłynął na urzędowym formularzu wniosek skarżące spółki o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Uzasadniając przedmiotowy wniosek strona podniosła, że z uwagi na zmianę przepisów regulujących działalność w sektorze gier i zakładów wzajemnych znajduje się w bardzo trudnej sytuacji finansowej. Nowa ustawa spowodowała, że posiadane przez nią automaty stały się rzeczami bez wartości, których w obecnym stanie prawnym obowiązującym w Polsce jak i za granicą nie da się sprzedać.

Z informacji zawartych na urzędowym formularzu PPPr wynika, że

wysokość kapitału zakładowego, majątku lub środków finansowych spółki wynosi [...]zł, wartość środków trwałych wynosi [...] zł. Za ostatni rok obrotowy według bilansu spółka wykazała stratę w wysokości [...] zł. Spółka wskazała, że posiada dwa rachunki bankowe, które zostały zajęte w postępowaniu zabezpieczającym odpowiednio do wysokości [...] zł każdy. Saldo na powyższych rachunkach bankowych wynosi [...] zł.

Zarządzeniem z dnia 02 września 2013r. referendarz sądowy wezwał spółkę do nadesłania dokumentów źródłowych obrazujących jej sytuację finansową i majątkową.

W odpowiedzi strona przedłożyła: wyciągi z dwóch rachunków bankowych, kserokopie deklaracji VAT-7 za okres luty - lipiec 2013 r., kserokopie deklaracji CIT-8 za lata 2011-2012, dokumenty dotyczące prowadzonych wobec spółki postępowań egzekucyjnych i zabezpieczających, sprawozdanie finansowe spółki za 2012 r. oraz sprawozdanie finansowe spółki za okres od 01 stycznia do 31 lipca 2013r.

Mając na uwadze powyższe zważono, co następuje:

Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) – dalej zwana p.p.s.a. - prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 2 p.p.s.a.). Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 p.p.s.a.). Stosownie do art. 246 § 2 pkt 1 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, może być przyznane gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania. Natomiast przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym jest możliwe wówczas, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. (art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.). Instytucja prawa pomocy jest jednak wyjątkiem od ogólnej zasady ustanowionej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Użyte w art. 246 ustawy sformułowanie "gdy osoba wykaże" oznacza, że ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy i w związku z tym, zgodnie z art. 252 § 1 ustawy wniosek strony powinien zawierać oświadczenie obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym

i dochodach. Należy podkreślić, iż udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście obiektywnie niemożliwe. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia

10 stycznia 2005r. sygn. akt FZ 478/04 opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo

od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, czy osób, na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony z obowiązku ich ponoszenia. Wnioskodawca musi zatem wykazać,

iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia poczynienie odstępstwa

od tej generalnej reguły.

W wyniku dokonanej analizy wniosku strony o przyznanie prawa pomocy

w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w niniejszej sprawie, a także zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego orzekający doszedł do przekonania, że przesłanki określone w przepisie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. nie zostały w niniejszej sprawie spełnione.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że skarżąca spółka nie wypełniła prawidłowo wezwania i nie przedłożyła wszystkich dokumentów, o które była wzywana. Otóż spółka oświadczyła, że posiada tylko dwa rachunki bankowe, i w odpowiedzi na zarządzenie z dnia 02 września 2013r. przedłożyła wyciągi z tych rachunków. Tymczasem jak wynika z historii operacji na tych rachunkach spółka posiada jeszcze dwa inne rachunku bankowe, z których dokonuje zasilenia wykazanych rachunków bankowych. Powyższe jest o tyle istotne, że za pośrednictwem wskazanych przez spółkę rachunków bankowych dokonuje ona śladowych operacji finansowych, co rodzi domniemanie, że główne operacje finansowe są dokonywane za pośrednictwem rachunków bankowych, których spółka nie ujawnia. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniach z dnia 25 kwietnia 2008 r., sygn. akt: II OZ 322/08 i z dnia 24 czerwca 2008 r. sygn. akt I GZ 147/08 warunkiem przyznania prawa pomocy jest wykazanie przez wnioskodawcę, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do przyznania mu takiego prawa, co niewątpliwie oznacza, iż ciężar dowodu spoczywa na stronie, która ubiega się o przyznanie prawa pomocy. Uchylając się od przedstawienia wszystkich dokumentów, o które wzywał referendarz sądowy wskazujących na swoją trudną sytuację skarżący powinien liczyć się z tym, że referendarz sądowy nie będzie miał wystarczających podstaw do uznania jego oświadczeń i twierdzeń za uprawdopodobnione, a tym samym za uzasadniające przyznanie prawa pomocy – podobne stanowisko wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 5 czerwca 2008 r. sygn. akt. I FZ 236/08.

Wskazać również należy, że spółka nadal prowadzi działalność gospodarczą osiągając przychody znacznych rozmiarów ([...] zł w 2011r., [...] zł w 2012r. oraz [...] zł za okres styczeń – lipiec 2013r.), które wielokrotnie przewyższające wysokość kosztów sądowych w niniejszej sprawie. Co prawda spółka podniosła, że w 2011r. i 2012r. odnotowała stratę, jednakże w tym miejscu należy zwrócić uwagę na fakt, że strata w rozumieniu przepisów podatkowych, na jaką powołuje się spółka, jest tzw. stratą bilansową, wyliczaną na potrzeby tego podatku, która nie odzwierciedla rzeczywistego rezultatu prowadzonej działalności. W przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, miarodajną dla oceny zdolności płatniczych nie jest kategoria "dochodu" (rozumianego jako nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania), lecz "przychodu". Istnieją bowiem legalne instrumenty podatkowe pozwalające na równoważenie kosztów i przychodów, tak by w końcowym rozliczeniu obciążenie podatkowe zminimalizować lub go całkowicie uniknąć. Ponadto jak wynika z nadesłanych do akt deklaracji VAT – 7 za okres od lutego do lipca 2013. działalność gospodarcza generuje znaczny obrót. Tak więc skarżąca dokonuje czynności gospodarczych, które generują określony zysk. Co potwierdza przedłożony rachunek zysków i strat za okres od stycznia do lipca 2013r. z którego wynika, że spółka odnotowała zysk w kwocie [...] zł.

Ponadto poniesienie straty za ostatni rok obrotowy nie uzasadnia przyznania prawa pomocy, jeśli spółka posiada znaczne środki w kapitale zakładowym, majątku lub środkach finansowych. Spółka posiada kapitał zakładowy w kwocie [...] zł, oraz aktywa trwałe o wartości 4[...] zł (stan na dzień 31 lipca 2013r.), w tym budynki i lokale o wartości [...] zł (stan na dzień 31 lipca 2013r.). Spółka na dzień 31 lipca 2013r. posiadała aktywa obrotowe w wysokości [...] zł, w tym należności krótkoterminowe na kwotę [...] zł.

Podkreślenia również wymaga, że stosując prawo pomocy nie można chronić czy też wzbogacać majątku podmiotów prywatnych, gdyż celem instytucji prawa pomocy jest zapewnienie dostępu do sądu osobom, którym brak środków finansowych ten dostęp uniemożliwia. Zapobiegliwości i przezorności w zakresie zabezpieczenia środków na potrzeby postępowań sądowych należy szczególnie wymagać od osób toczących spory sądowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą (por. postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 października 2008 r., sygn. akt I SA/Po 1433/07, Lex nr 507290 a także postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. akt I FZ 236/08, Lex nr 479142, z dnia 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt I OZ 208/08, Lex nr 477191 i postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 2 lipca 2004 r., sygn. akt I SA/Gd 269/04, Lex nr 220385). Stosownie do art. 252 § 1 p.p.s.a., oceniając wniosek osoby prawnej o przyznanie prawa pomocy, Sąd bierze pod uwagę jedynie dane o jej stanie majątkowym i dochodach (por. M. Grzymisławska-Cybulska, Zakresy podmiotowy i przedmiotowy wniosku o przyznanie prawa pomocy osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym, "Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego" 2007, nr 1, s. 38). Pod pojęciem stanu majątkowego należy zaś rozumieć nie tylko zasób gotówki znajdujący się w posiadaniu strony, lecz również środki finansowe ulokowane w majątku ruchomym i nieruchomym (zob. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 maja 2012 r., sygn. akt II FZ 390/12; postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 marca 2011 r., sygn. akt I OZ 144/11). Z uwagi na powyższe, w niniejszej sprawie szczególnie istotne dla oceny zdolności spółki do ponoszenia obciążeń jest osiąganie przez spółkę przychodów.

W orzecznictwie zwraca się uwagę na fakt, że przedsiębiorstwo, które nie wykazało, że utraciło płynność finansową i nadal funkcjonuje w obrocie gospodarczym, nawet pomimo trudności finansowych powinno partycypować w kosztach postępowania sądowego (por. postanowienie NSA z 1 kwietnia 2008 r. I OZ 208/08).

Ponadto należy wskazać na fakt, że wydatki na spory sądowe są, obok wydatków o charakterze cywilnoprawnym, co do zasady, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jednakże, wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej o charakterze cywilnoprawnym - czyli te, których w przeważającej mierze dotyczą koszty uzyskania przychodów - nie mogą mieć pierwszeństwa zaspokojenia przed zobowiązaniami publicznoprawnymi, a do takich zalicza się koszty sądowe. Podkreślenia wymaga również, że sam fakt, że osoba prawna ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy wykazuje w swojej działalności straty nie stanowi wystarczającej przesłanki jego udzielenia (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 marca 2011 r., sygn. akt II GZ 112/11, postanowienie Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2004 r., sygn. akt I FZ 436/04). Nie można uznawać wszelkich kosztów działalności gospodarczej za priorytetowe wobec kosztów prowadzonego postępowania sądowego (zob. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 listopada 2011 r., I FZ 344/11).

W toku rozpoznania przedmiotowego wniosku wzięto również pod uwagę ilość postępowań sądowych zainicjowanych przez Spółkę przed tutejszym Wydziałem – 66 spraw. Jednakże wykazane nieścisłości (brak wyciągów z wszystkich rachunków bankowych) w powiązaniu z pozostałym materiałem dowodowym nie pozwoliły na uwzględnienie wniosku spółki.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 w związku z art. 258 § 2 pkt 7 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji.