Ustawa określa zasady tworzenia i działania pracowniczych programów emerytalnych, warunki, które powinny spełniać podmioty realizujące programy, oraz warunki uczestnictwa w tych programach.
program - program zakładowy albo program międzyzakładowy;
2)
pracownik – osobę zatrudnioną, w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę, osobę zatrudnioną na podstawie umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego osobę prawną oraz członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych, a jeżeli umowa zakładowa tak stanowi, także:
a) osobę wykonującą pracę nakładczą, o której mowa w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 303rozporządzenie w sprawie stosowania przepisów prawa pracy do osób wykonujących pracę nakładczą § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465), lub
b) osobę fizyczną wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750świadczenie usług - odpowiednie stosowanie przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, 1615, 1890 i 1933) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub
c) członka rady nadzorczej wynagradzanego z tytułu pełnienia tej funkcji;
3)
zakład ubezpieczeń – zakład ubezpieczeń prowadzący działalność, o której mowa w dziale I załącznika do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 656, 614, 825, 1723, 1843 i 1941);
4)
fundusz inwestycyjny – fundusz inwestycyjny otwarty lub specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty w rozumieniu ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2023 r. poz. 681, 825, 1723 i 1941);
5)
towarzystwo emerytalne - pracownicze towarzystwo emerytalne w rozumieniu ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 930, 1672 i 1941);
6)
fundusz emerytalny - pracowniczy fundusz emerytalny w rozumieniu ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
7)
instytucja finansowa - zakład ubezpieczeń, fundusz inwestycyjny lub zarządzający zagraniczny, który zarządza środkami gromadzonymi w programie na podstawie umowy z pracodawcą;
8)
instytucja finansowa prowadząca IKE – instytucję finansową prowadzącą IKE uczestnika w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1792 oraz z 2023 r. poz. 1843 i 1941);
9)
zarządzający - instytucję finansową lub fundusz emerytalny;
10)
konwersja - jednoczesne odkupienie jednostek uczestnictwa w jednym funduszu inwestycyjnym i nabycie jednostek uczestnictwa w innym funduszu inwestycyjnym zarządzanym przez to samo towarzystwo za środki pieniężne uzyskane z odkupienia jednostek uczestnictwa, pod warunkiem że jednostki odkupywane i nabywane są rejestrowane jako stanowiące środki uczestnika odpowiednio ze składki podstawowej lub dodatkowej;
11)
uczestnik - pracownika lub inną osobę, która przystąpiła do programu;
11a)
potencjalny uczestnik – pracownika, który ma prawo do przystąpienia do programu i nie jest jego uczestnikiem;
12)
osoba uprawniona - osobę wskazaną przez uczestnika w deklaracji, która otrzyma środki z programu w przypadku jego śmierci, osobę, o której mowa w art. 832bezskuteczność wskazania uprawnionego § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, oraz spadkobiercę uczestnika;
13)
środki - środki finansowe gromadzone w celu realizacji programu, inwestowane w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, jednostki ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego działającego na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, jednostki rozrachunkowe funduszy emerytalnych albo jednostki wyodrębnione przez zarządzającego zagranicznego - na rachunku uczestnika prowadzonym przez zarządzającego lub środki pieniężne na rachunku uczestnika, prowadzonym na podstawie zakładowej umowy emerytalnej przez zarządzającego;
14)
organ nadzoru - Komisję Nadzoru Finansowego, o której mowa w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 135);
15)
wynagrodzenie - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe uczestnika w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, 1429, 1672 i 1941), bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19roczna podstawa wymiaru składek - zasady, skutek przekroczenia ust. 1 tej ustawy;
16)
rachunek - zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego, rachunek, na który są wpłacane składki do funduszu emerytalnego, lub rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym prowadzony na zasadach określonych w ustawie, a w zakresie nieuregulowanym w ustawie - na zasadach określonych w przepisach właściwych dla tych rejestrów i rachunków;
17)
IKE – indywidualne konto emerytalne w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego;
18)
wypłata - dokonaną przez uczestnika lub osobę uprawnioną wypłatę gotówkową lub realizację przelewu środków zgromadzonych w ramach programu na wskazany przez uczestnika lub tę osobę rachunek bankowy - na warunkach określonych w umowie zakładowej, w przypadku spełnienia warunków określonych w ustawie;
19)
wypłata transferowa – przekazanie środków na warunkach określonych w ustawie do innego programu, na IKE uczestnika albo osoby uprawnionej, z PPK zmarłego uczestnika PPK, lub z IKE uczestnika albo osoby uprawnionej do programu w przypadkach i na warunkach, o których mowa w przepisach o pracowniczych planach kapitałowych i w przepisach o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego;
20)
zwrot - wycofanie środków zgromadzonych w ramach programu w przypadku jego likwidacji, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty bądź wypłaty transferowej;
21)
dyspozycja - polecenie dokonania wypłaty albo wypłaty transferowej składane przez uczestnika zarządzającemu;
22)
NIP – numer identyfikacji podatkowej nadany zgodnie z przepisami o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników;
23)
zagraniczny organ nadzoru - krajowe władze państwa członkowskiego Unii Europejskiej wyznaczone przez to państwo do wykonywania zadań związanych z nadzorowaniem realizacji programu emerytalnego przez pracodawcę mającego siedzibę w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej;
24)
zarządzający zagraniczny - podmiot, niezależnie od jego formy prawnej, mający swoją siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, podlegający nadzorowi organu nadzoru tego państwa, którego przedmiotem działalności jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę uczestnikom programu emerytalnego po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego;
25)
PPK – pracowniczy plan kapitałowy w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 46, 1723 i 1941);
26)
trwały nośnik informacji ‒ instrument pozwalający uczestnikowi na przechowywanie informacji kierowanych osobiście do tego uczestnika w sposób, który umożliwia przyszłe korzystanie z tych informacji, przez okres odpowiedni do ich celów, i który pozwala na niezmienione odtworzenie przechowywanej informacji;
27)
przeniesienie – przekazanie przez dotychczasowego zarządzającego środków zgromadzonych w ramach programu do nowego zarządzającego w związku ze zmianą formy programu lub zarządzającego;
28)
rachunek dodatkowy – rachunek pracodawcy, na który uczestnicy nieotrzymujący wynagrodzenia od pracodawcy mogą przekazać środki pieniężne przeznaczone na finansowanie składek dodatkowych na zasadach określonych w art. 25składka dodatkowa do programu ust. 5a–5c.
2.
Do osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a–c, przepisy ustawy o stosunku pracy i pracodawcy stosuje się odpowiednio.
Prawo do uczestnictwa w programie przysługuje pracownikowi, który jest zatrudniony u danego pracodawcy, nie krócej niż 3 miesiące, chyba że umowa zakładowa stanowi inaczej, z zastrzeżeniem ust. 1c.
1a.
Do programu nie może przystąpić pracownik, który ukończył 70. rok życia.
1b.
Pracownik nie może ponownie przystąpić do tego programu, z którego dokonał wypłaty jednorazowej albo wypłaty pierwszej raty, w przypadku dokonywania wypłaty ratalnej. Ograniczenie określone w zdaniu pierwszym nie dotyczy osób, które dokonały wypłaty jako osoby uprawnione.
1c.
Umowa zakładowa nie może przewidywać dłuższego niż 3 lata stażu pracy u danego pracodawcy, uprawniającego do uczestnictwa w programie.
2.
W dniu złożenia wniosku o zarejestrowanie programu prawo, o którym mowa w ust. 1, musi przysługiwać co najmniej połowie pracowników zatrudnionych u pracodawcy, który tworzy program.
3.
Jeżeli pracodawca zatrudnia więcej niż pięciuset pracowników, prawo, o którym mowa w ust. 1, musi przysługiwać co najmniej jednej trzeciej pracowników zatrudnionych u pracodawcy, który tworzy program.
4.
Prawo do uczestnictwa w programie przysługuje również osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, wspólnikowi spółki cywilnej, jawnej, spółki partnerskiej oraz komandytowo-akcyjnej i komandytowej odpowiadającemu bez ograniczenia, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli te osoby lub spółki prowadzą program dla swoich pracowników.
5.
Przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio do osób, które są uczestnikami na podstawie ust. 4.
6.
Umowa zakładowa nie może przewidywać dla uczestnictwa pracowników w programie żadnych innych warunków poza określonymi ustawą.
Programy mogą być prowadzone w jednej z następujących form:
1)
funduszu emerytalnego;
2)
umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego;
3)
umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym;
4)
zarządzania zagranicznego.
2.
Umowy, o których mowa w ust. 1 pkt 2, mogą być także zawierane przez pracodawcę z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych. W przypadku takiej umowy pracownik ma prawo do zmiany funduszu inwestycyjnego lub podziału środków znajdujących się w tych funduszach inwestycyjnych na warunkach określonych w umowie zakładowej. Konwersja między tymi funduszami nie stanowi wypłaty transferowej.
3.
W przypadku otwarcia likwidacji jednego z funduszy, w którym są lokowane środki uczestnika na warunkach, o których mowa w ust. 2, zarządzający jest obowiązany niezwłocznie powiadomić pracodawcę o otwarciu likwidacji funduszu. Powiadomienie powinno zawierać informację o firmie i siedzibie likwidatora funduszu.
4.
Pracodawca obowiązany jest powiadomić uczestnika o konieczności złożenia w terminie 14 dni oświadczenia woli w przedmiocie zadysponowania środkami pieniężnymi uzyskanymi w związku z likwidacją funduszu.
5.
Uczestnik składa pracodawcy oświadczenie woli, o którym mowa w ust. 4, w terminie 14 dni od dnia powiadomienia, o którym mowa w ust. 4.
6.
Złożone oświadczenie woli, o którym mowa w ust. 4, pracodawca niezwłocznie przekazuje likwidatorowi.
7.
Likwidator obowiązany jest do przekazania środków pieniężnych uczestnika przyznanych w postępowaniu likwidacyjnym na nabycie jednostek uczestnictwa, zgodnie ze złożonym przez uczestnika oświadczeniem woli.
8.
W przypadku niezłożenia przez uczestnika oświadczenia woli, o którym mowa w ust. 4, środki pieniężne przyznane uczestnikowi w postępowaniu likwidacyjnym przekazywane są przez likwidatora, w równych częściach, celem nabycia jednostek uczestnictwa pozostałych funduszy, w których mogą być lokowane środki uczestnika.
9.
Jeżeli program jest prowadzony w formie umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń, o której mowa w ust. 1 pkt 3, umowa ta powinna przewidywać:
1)
niepotrącanie kosztów ochrony ubezpieczeniowej ze środków zgromadzonych w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym w przypadku nieopłacenia składki ubezpieczenia na życie oraz związanego z ryzykiem chorobowym i wypadkowym;
2)
przeznaczanie co najmniej 85 % każdorazowej składki podstawowej na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy oraz co najmniej 1 % składki na pokrycie kosztów ochrony ubezpieczeniowej;
3)
pobieranie z aktywów funduszu, o którym mowa w pkt 2, opłat związanych wyłącznie z pokryciem kosztów, o których mowa w art. 13apokrywanie kosztów i opłat przez instytucję finansową ust. 3, i opłat z tytułu zarządzania funduszem;
4)
otrzymanie przez uczestnika ochrony ubezpieczeniowej w przypadku nieterminowego przekazania składki ubezpieczeniowej przez pracodawcę.
10.
Utrzymanie ochrony ubezpieczeniowej, o której mowa w ust. 9 pkt 4, obowiązuje przez okres co najmniej 45 dni od dnia wymagalności składki. Po tym terminie ochrona ubezpieczeniowa może ulec zawieszeniu pod warunkiem, że zakład ubezpieczeń przed dniem ustania ochrony ubezpieczeniowej przekaże pracodawcy informację o fakcie jej zawieszenia.
11.
Zawieszenie ochrony ubezpieczeniowej, o której mowa w ust. 10, obowiązywać może przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 12.
12.
W przypadku gdy pomiędzy pracodawcą a reprezentacją pracowników zostanie zawarte porozumienie, o którym mowa w art. 38zawieszenie odprowadzania składek podstawowych lub czasowe ograniczenie wysokości naliczanej składki podstawowej, ust. 4, okres zawieszenia ochrony ubezpieczeniowej, o którym mowa w ust. 10, może zostać przedłużony do końca okresu zawieszenia przekazywania składek określonego w tym porozumieniu.
13.
Umowa, o której mowa w ust. 1 pkt 3, może przewidywać ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe, jeżeli jest ona uzupełnieniem ubezpieczenia na życie.
14.
Umowa, o której mowa w ust. 1 pkt 3, nie może przewidywać przeznaczania środków ze składki dodatkowej na koszty ochrony ubezpieczeniowej.
15.
Jeżeli program jest prowadzony w formie zarządzania zagranicznego:
1)
umowa z zarządzającym zagranicznym lub statut funduszu nie może przewidywać pokrycia ze składek ryzyk o charakterze ubezpieczeniowym;
2)
wszystkie dokumenty niezbędne do prowadzenia programu przewidują gromadzenie środków uczestników na zasadach określonych w ustawie i sporządzane są w języku polskim.
16.
Do zarządzającego zagranicznego będącego zakładem ubezpieczeń stosuje się przepisy ust. 9-14.
17.
Do zarządzającego zagranicznego posiadającego osobowość prawną, którego udziałowcem jest pracodawca, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące formy funduszu emerytalnego.
Prowadzenie przez pracodawcę jednocześnie więcej niż jednego programu jest dopuszczalne w przypadku:
1)
nabycia zakładu pracy w całości lub jego zorganizowanej części albo nabycia akcji towarzystwa emerytalnego lub
2)
połączenia pracodawców prowadzących programy.
2.
W przypadkach, o których mowa w ust. 1, w celu zaproponowania gromadzenia środków w jednym programie, w terminie 3 lat od dnia nabycia albo połączenia, pracodawca powinien zmienić umowę zakładową oraz:
1)
wypowiedzieć lub zmienić umowę z instytucją finansową albo
2)
z połączonych towarzystw emerytalnych utworzyć jedno towarzystwo i doprowadzić do przejęcia funduszu emerytalnego przez jedno z towarzystw oraz dokonać likwidacji drugiego lub sprzedać akcje towarzystwa emerytalnego.
3.
Do zmiany umowy zakładowej w przypadkach określonych w ust. 2 stosuje się odpowiednio art. 41obowiązek przedstawienia propozycji zmiany umowy zakładowej,
4.
W przypadkach, o których mowa w ust. 1, nowy pracodawca wchodzi w prawa i obowiązki dotychczasowego pracodawcy wynikające z umowy zakładowej. Przepis ma zastosowanie odpowiednio, jeżeli program jest prowadzony przez jednego z łączących się pracodawców lub przez pracodawcę, którego zakład pracy lub jego zorganizowana część została nabyta.
Zarządzający ewidencjonuje wszystkie wpłacone składki, przyjęte i dokonane wypłaty transferowe, wypłatę oraz inne operacje na rachunku. Przed dokonaniem wypłaty transferowej zarządzający sporządza informację dotyczącą uczestnika, który złożył dyspozycję wypłaty transferowej, w postaci elektronicznej pozwalającej na utrwalenie jej treści na trwałym nośniku informacji. Informację tę zarządzający sporządza również w przypadku złożenia przez uczestnika dyspozycji wypłaty albo przeniesienia.
2.
Informacja, o której mowa w ust. 1, zawiera:
1)
numer wpisu programu do rejestru;
2)
dane identyfikujące uczestnika: pierwsze imię, nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania oraz numer PESEL albo numer paszportu bądź innego dokumentu potwierdzającego tożsamość w przypadku osób nieposiadających obywatelstwa polskiego;
3)
dane identyfikujące pracodawcę: nazwę, numer REGON, NIP, adres siedziby i adres do korespondencji;
4)
dane identyfikujące zarządzającego, który sporządza informację: nazwę, numer REGON, NIP, adres siedziby i adres do korespondencji;
5)
wysokość wpłat w ciągu każdego roku kalendarzowego z podziałem na wpłaty z tytułu składki podstawowej i dodatkowej;
6)
wysokość i daty wypłat transferowych przyjętych przez zarządzającego oraz dane identyfikujące zarządzającego lub nazwę instytucji finansowej prowadzącej IKE, dokonujących tych wypłat transferowych;
7)
wysokość i datę dokonywanej wypłaty transferowej oraz dane identyfikujące zarządzającego lub nazwę instytucji finansowej prowadzącej IKE, do których dokonywana jest wypłata transferowa;
8)
sumę wpłaconych po dniu 31 maja 2004 r. składek podstawowych - w przypadku gdy wypłata transferowa jest dokonywana na IKE;
8a)
aktualną wartość środków pochodzących z wpłat na IKE - w przypadku gdy do programu przyjęto wypłatę transferową z IKE uczestnika;
9)
datę sporządzenia informacji oraz imię, nazwisko, funkcję i podpis osoby odpowiedzialnej za jej sporządzenie.
3.
Informację, o której mowa w ust. 1, zarządzający sporządza dla następnego zarządzającego albo instytucji finansowej prowadzącej IKE oraz dla uczestnika. Zarządzający udostępnia uczestnikowi informację, o której mowa w ust. 1, za pomocą systemu CIE, o którym mowa w art. 2 pkt 14 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o Centralnej Informacji Emerytalnej (Dz. U. poz. 1941), a na jego wniosek sporządza tę informację w postaci papierowej.
4.
Zarządzający w przypadku dokonywania wypłaty transferowej przekazuje wraz z dokonaniem wypłaty transferowej następnemu zarządzającemu albo instytucji finansowej prowadzącej IKE oraz uczestnikowi informację, o której mowa w ust. 1, i informacje uzyskane od wszystkich poprzednich zarządzających oraz od instytucji finansowych prowadzących IKE uczestnika. Na wniosek uczestnika informację, o której mowa w ust. 1, zarządzający sporządza w postaci papierowej.
4a.
Zarządzający w przypadku dokonywania przeniesienia przekazuje wraz z dokonaniem przeniesienia nowemu zarządzającemu oraz uczestnikowi informację, o której mowa w ust. 1, i informacje uzyskane od wszystkich poprzednich zarządzających oraz od instytucji finansowych prowadzących IKE uczestnika.
5.
W przypadku dokonywania wypłaty zarządzający przekazuje uczestnikowi informację, o której mowa w ust. 2 pkt 1-6 i 9, oraz informację o wysokości wypłaty.
6.
Minister właściwy do spraw finansów publicznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, sposób sporządzania informacji, o której mowa w ust. 1, tryb jej przekazywania oraz jej wzór, mając na względzie konieczność zapewnienia sprawnego przekazywania tej informacji.
