• Ustawa o emeryturach i re...
  19.03.2024

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Stan prawny aktualny na dzień: 19.03.2024

Dz.U.2023.0.1251 t.j. - Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Dział III. Renty z tytułu niezdolności do pracy i renta rodzinna

Rozdział 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy

1.
Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:
1)
jest niezdolny do pracy;
2)
ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
3)
niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 okresy składkowe ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3–8 i pkt 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11, 12 i pkt 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15–17 oraz art. 7 okresy nieskładkowe pkt 1–3, pkt 5 lit. a, pkt 6 i 12, oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
4)
nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.
2.
Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Orzeczenia: 26 Porównania: 1
Warunek określony w art. 57 uprawnienia do renty, ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.
Porównania: 1
1.
Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.
2.
Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:
1)
innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;
2)
zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;
3)
zwykłego spożywania posiłków;
4)
odbywania nauki lub studiów.
3.
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy dokonują w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy pracodawcy w stosunku do ubezpieczonych, będących pracownikami, a w stosunku do pozostałych ubezpieczonych podmioty określone w art. 5 podmioty ustalające okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189).
4.
Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady, tryb uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposób jego dokumentowania, wzór karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz termin jej sporządzania, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia jednolitości sposobu informowania o zaistnieniu wypadku.
Porównania: 1
1.
Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 uprawnienia do renty ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:
1)
1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
2)
2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
3)
3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
4)
4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
5)
5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
2.
Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
3.
Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.
4.
Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6 okresy składkowe, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Orzeczenia: 6 Porównania: 1 Przypisy: 1
1.
Osobie, która spełniła warunki określone w art. 57 uprawnienia do renty, przysługuje:
1)
renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;
2)
renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.
2.
Renta okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.
Orzeczenia: 1 Porównania: 1
1.
Osobie spełniającej warunki określone w art. 57 uprawnienia do renty, w stosunku do której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, przysługuje renta szkoleniowa przez okres 6 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
2.
Okres 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 miesięcy.
3.
Przedłużenie prawa do renty, o którym mowa w ust. 2, następuje na podstawie wniosku starosty.
4.
Okres 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, może ulec skróceniu, jeżeli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy:
1)
o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu;
2)
o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.
Porównania: 1
Prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy, z zastrzeżeniem art. 101a ustanie prawa do renty w przypadku przyznania emerytury.
Orzeczenia: 17 Porównania: 1
1.
Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:
1)
24 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 19 wysokość kwoty bazowej, oraz
2)
po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
3)
po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;
4)
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny 60 lat.
1a.
Przy obliczaniu wysokości renty przepisy art. 53 wysokość emerytury ust. 3-5 stosuje się odpowiednio.
2.
Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75 % renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.
3.
Przy obliczaniu renty okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2-4, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
Porównania: 1
1.
Osobie, której przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy uwzględniono okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w art. 10 okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury i renty ust. 1 pkt 1, wysokość tej renty oblicza się z uwzględnieniem liczby lat i miesięcy tych okresów, w wymiarze przyjętym do ustalenia prawa do renty.
2.
Renty, o których mowa w ust. 1, wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych rent podlegają odpowiedniej refundacji:
1)
w części odpowiadającej uwzględnionym okresom pracy w gospodarstwie rolnym - z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;
2)
w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego - z budżetu państwa.
Porównania: 1
1.
Renta szkoleniowa wynosi 75 % podstawy wymiaru renty.
2.
Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.
3.
Renta szkoleniowa nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu działalności, o której mowa w art. 104 osiąganie przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego ust. 1-4, bez względu na wysokość tego przychodu.
Orzeczenia: 1 Porównania: 1

Rozdział 2. Renta rodzinna

1.
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
2.
Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
3.
(uchylony)
Porównania: 1
Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Porównania: 1
1.
Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68 dzieci - przesłanki uzyskania renty rodzinnej-71:
1)
dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2)
przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
3)
małżonek (wdowa i wdowiec);
4)
rodzice.
2.
Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.
Orzeczenia: 2 Interpretacje: 1 Porównania: 1 Przypisy: 1
1.
Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:
1)
do ukończenia 16 lat;
2)
do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3)
bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
2.
Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Orzeczenia: 8 Porównania: 1
Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, o których mowa w art. 67 członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej ust. 1 pkt 2, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone w art. 68 dzieci - przesłanki uzyskania renty rodzinnej, a ponadto:
1)
zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz
2)
nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:
a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo
b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
Porównania: 1
1.
Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:   
1)
w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2)
wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
2.
Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.
3.
Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
(Wyrokiem TK z 13.05.2014 r. sygn. akt SK 61/13 (Dz. U. 2014.683) - art. 70 przesłanki uzyskania renty rodzinnej przez wdowę ust. 3 w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem  lub ugodą sądową, został z dniem 26.05.2014 r uznany za niezgodny  z art. 67 członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej ust. 1 w związku z art. 32 szczególne warunki lub charakter zatrudnienia ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.)
4.
Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:
1)
przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;
2)
w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.
5.
Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do wdowca.
Orzeczenia: 1 Porównania: 1
Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1)
ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania;
2)
spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 przesłanki uzyskania renty rodzinnej przez wdowę ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 przesłanki uzyskania renty rodzinnej przez wdowę ust. 5.
Orzeczenia: 1 Porównania: 1
W razie ustania prawa do renty rodzinnej z powodu ustąpienia niezdolności do pracy stosuje się odpowiednio przepis art. 61 przywrócenie prawa do renty.
Porównania: 1
1.
Renta rodzinna wynosi:
1)
dla jednej osoby uprawnionej - 85 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
2)
dla dwóch osób uprawnionych - 90 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
3)
dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
2.
Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury, z zastrzeżeniem ust. 3 i 3a, lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
2a.
W razie śmierci osoby pobierającej emeryturę częściową lub spełniającej warunki do uzyskania tej emerytury, za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury ustaloną zgodnie z art. 26 wysokość emerytury dla celów obliczenia emerytury częściowej, z zastrzeżeniem ust. 3, w pełnej wysokości.
3.
Jeżeli emerytura zmarłego została obliczona wraz ze zwiększeniami, o których mowa w art. 26a zwiększenie wysokości emerytury lub art. 56 praca w gospodarstwie rolnym ust. 3 i 4, rentę rodzinną oblicza się jako procent świadczenia zmarłego w wysokości pomniejszonej o te zwiększenia, odpowiednio do liczby uprawnionych do renty. Tak obliczoną rentę rodzinną uzupełnia się do wysokości uwzględniającej 50 % zwiększenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
3a.
Podstawę obliczenia emerytury, która przysługiwałaby osobie zmarłej, pomniejsza się o część kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a subkonto w ramach konta ubezpieczonego ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, które zostały wypłacone w ramach podziału środków w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi to subkonto.
3b.
Przepis ust. 3a stosuje się odpowiednio do wypłaty gwarantowanej, o której mowa w art. 25b wskazanie osób do wypłaty gwarantowanej ust. 3.
4.
Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do obliczania renty rodzinnej po osobach mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie przepisów, o których mowa w art. 195 utrata mocy przepisów.
5.
Renty rodzinne wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych rent podlegają odpowiedniej refundacji:
1)
w części odpowiadającej zwiększeniu, o którym mowa w ust. 3 i 4, oraz w części odpowiadającej okresom pracy w gospodarstwie rolnym uwzględnionym w myśl art. 63 osoba pracująca w gospodarstwie rolnym ust. 1 - z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;
2)
w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego - z budżetu państwa.
Porównania: 1
1.
Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, z uwzględnieniem ust. 2-4.
2.
Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.
3.
W razie ujawnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania podziału renty rodzinnej po raz pierwszy lub zmiany warunków dotychczasowego podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych organ rentowy dokonuje podziału świadczenia od miesiąca ujawnienia tych okoliczności. Przepisy art. 129 termin rozpoczęcia wypłacania świadczeń ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
4.
W razie ujawnienia okoliczności powodujących ustanie podziału renty rodzinnej przepis art. 133 wypłata przyznanych lub podwyższonych świadczeń stosuje się odpowiednio.
Orzeczenia: 1 Porównania: 1
Szukaj: Filtry
Ładowanie ...