II SA/Op 256/14

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 24 lipca 2014 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu oddalił skargę T. R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia 28 stycznia 2014 r., nr [...], utrzymującą w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji z dnia 30 września 2013 r., o umorzeniu w całości postępowania w sprawie darów z Unii Europejskiej.

T. R., złożył za pośrednictwem poczty w dniu 29 lipca 2014 r. (data stempla pocztowego), wniosek o doręczenie zapadłego wyroku wraz z uzasadnieniem, a także wniósł o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia adwokata, bądź radcy prawnego. Uzasadniając swoje żądanie wnioskodawca wskazał na złą sytuację finansową, spowodowaną całkowitą jego niezdolnością do pracy i samodzielnej egzystencji, a także niskim dochodem, którego źródłem jest jedynie renta inwalidzka. Rentę tę pobiera m.in. z powodu: [...], [...], wady wzroku oraz choroby [...]. Podniósł, że pobierane świadczenie rentowe nie starcza mu na pokrycie wszystkich niezbędnych wydatków, w tym opłat za media lokalowe, do tego stopnia, że wobec wnioskodawcy orzeczona została eksmisja. W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wnioskodawca podał, że jest osobą samotnie gospodarującą; posiada mieszkanie spółdzielcze lokatorskie o powierzchni 35,70 m²; jedynym źródłem utrzymania wnioskodawcy jest renta inwalidzka z ZUS i dodatek pielęgnacyjny w łącznej wysokości 1.241,37 zł miesięcznie (dochód netto wynosi 628,99 zł). Wnioskodawca nie wskazał żadnych innych źródeł dochodu, ani składników majątkowych będących jego własnością.

Skarżący we wniosku zwrócił się ponadto o "wstrzymanie biegu terminu do czasu ustanowienia pełnomocnika z urzędu," aby ustanowiony pełnomocnik miał czas na sporządzenie i wniesienie skargi.

W piśmie z dnia 28 lipca 2014 r., T. R. podał także, że środki na utrzymanie siebie i mieszkania czerpie wyłącznie ze świadczenia rentowego; koszty miesięcznego utrzymania mieszkania wynoszą: 400 zł – czynsz, 125 zł – opłata za telefon i Internet, – 56,16 zł (co dwa miesiące) - gaz przewodowy, ok. 70 zł, a bywa, że 200 zł - zakup leków (przy czym przez dwa ostatnie miesiące nie wykupione). Stwierdził, że nie posiada wiedzy na jakim etapie znajduje się postępowanie eksmisyjne. Wyjaśnił, że nie odbiera środków z pomocy społecznej ponieważ zaczął być szantażowany, że: "kiedy się odwołam to ich wypłata będzie wstrzymana, jaka to groźba była realizowana, co może potwierdzać fakt, iż osoby dysponujące moim pełnomocnictwem nie były w stanie tych środków pobierać, gdzie OPS Nysa tłumaczył, iż pełnomocnictwo może być respektowane pod warunkiem, że zostało ono sporządzone w obecności co najmniej pracownika socjalnego ewentualnie notarialnie w obecności pracownika wskazanego przez Gminę Nysa, i to bez względu na okoliczność, czy to pełnomocnictwo zostało wystawione dla pracownika z OPS Nysa lub współmałżonka". Dodał, że z danych z czerwca 2014 r. uzyskanych od organów pomocy społecznej wynika, że są to środki w wysokości ok. 3.185,03 zł i zebrane zostały na skutek nie odbierania przez skarżącego świadczeń w okresie ok. 4-5 lat, a składają się na nie zasiłki celowe, specjalne celowe, równowartość ciepłych posiłków w miesiącu.

Na skutek zarządzenia referendarza sądowego z dnia 12 sierpnia 2014 r. do akt sprawy dołączono kserokopię zaświadczenia z dnia 28 lipca 2014 r., złożonego przez skarżącego w sprawie o sygn. akt II SA/Op 218/14, a wydanego przez zakład ubezpieczeń społecznych, z którego wynika, że T. R. w miesiącu lipcu 2014 r. otrzymał świadczenie z tytułu niezdolności do pracy (od dnia 29 sierpnia 1988 r. na stałe) w wysokości 1.036,61 zł brutto, dodatek pielęgnacyjny (na stałe) w wysokości 206,76 zł, z czego potrącane są alimenty bieżące w wysokości 459,27 zł, zaliczka na podatek – 60 zł, 93,11 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne; świadczenie netto wyniosło: 628,99 zł.

Działając na podstawie art. 258 § 2 pkt 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.) – zwanej dalej w skrócie: "P.p.s.a." zważono, co następuje:

Zgodnie z art. 239 pkt 1 lit. a P.p.s.a., strona skarżąca działanie lub bezczynność organu w sprawach z zakresu pomocy i opieki społecznej nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Skoro T. R., z mocy samej ustawy P.p.s.a., jako strona skarżąca decyzję dotyczącą zasiłku celowego, została zwolniona z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, to postępowanie z jej wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych jest bezprzedmiotowe. Stąd referendarz ograniczył się jedynie do rozpoznania wniosku w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

Stosownie do art. 245 P.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, a także w zakresie częściowym, obejmującym m.in. tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Skarżący jak wyżej wykazano, został z mocy samej ustawy P.p.s.a. zwolniony od kosztów sądowych, zatem jego wniosek o udzielenie prawa pomocy należało rozpatrzyć jako wniosek w zakresie częściowym, obejmujący wyłącznie ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Stosownie więc do art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., powinien wykazać, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Natomiast rozpoznający wniosek sąd (referendarz sądowy) zobowiązany jest wskazać z jakich względów uznał, że żądanie strony jest, bądź nie jest zasadne. Z jednej strony uwzględnia więc wysokość kosztów postępowania, jakie strona musi ponieść, a z drugiej jej sytuację finansową, na którą składają się przede wszystkim uzyskiwane przez stronę dochody i posiadany majątek.

Przywołane regulacje są przejawem intencji ustawodawcy, który tworząc instytucję prawa pomocy miał na celu umożliwienie dochodzenia słusznych praw przed sądem, osobom o bardzo niskich dochodach lub całkowicie tych dochodów pozbawionych, które z uwagi na swą sytuację materialną nie są w stanie pokryć kosztów związanych z postępowaniem sądowym.

Rozpoznający wniosek decydując o udzieleniu (bądź odmowie) stronie prawa pomocy zobowiązany jest więc przede wszystkim kierować się przesłankami z art. 246 § 1 P.p.s.a., a więc brakiem jakichkolwiek środków na pokrycie kosztów sądowych, ale również odnośnie wniosku o przyznanie pełnomocnika procesowego z urzędu, powinien uwzględnić procesową konieczność jego powołania. W tym aspekcie sąd (referendarz sądowy) bierze pod uwagę, w szczególności aktualne stadium postępowania, dotychczasowy sposób postępowania strony przed sądem, konieczność posiadania szczególnych uprawnień przy wykonywaniu czynności procesowych (por. postanowienie z dnia 8 kwietnia 2013 r., sygn. akt I FZ 70/13, CBOiIS).

Uwzględniając powyższe wywody, referendarz oceniając złożony wniosek zważył, że źródłem dochodu skarżącego jest renta inwalidzka i dodatek pielęgnacyjny, które kształtują się na poziomie 1.241,37 zł miesięcznie. Jest to dochód o charakterze stałym, uzyskiwany co miesiąc. Z renty skarżący ma potrącane alimenty w wysokości 459,27 zł. Posiada także zaległości czynszowe, które kształtują się na poziomie ok. 40.000 zł. Mając na względzie okoliczność, że skarżący zwrócił się o przyznanie pełnomocnika z urzędu w celu kwestionowania zapadłego w sprawie wyroku oddalającego jego skargę, a dla skutecznego wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku, musi być spełniony wymóg sporządzenia jej przez adwokata lub radcę prawnego, czyli tzw. przymus adwokacko-radcowski, referendarz postanowił o ustanowieniu skarżącemu adwokata z urzędu. Wysokość wykazywanego dochodu nie daje natomiast podstaw do zgromadzenia środków na opłacenie profesjonalnego pełnomocnika w celu sporządzenia skargi kasacyjnej, którego pomoc, o czym była mowa wyżej, jest niezbędna w sprawie z uwagi na przymus adwokacko-radcowski. Aby nie hamować więc skarżącemu możliwości kwestionowania zapadłego w sprawie orzeczenia, referendarz uznał o konieczności przyznania T. R. pomocy w tak określonej formie.

Odnosząc się do prośby o: "wstrzymanie biegu terminu do czasu ustanowienia pełnomocnika z urzędu", zawartej w uzasadnieniu formularza, wskazać należy, że złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy wszczyna postępowanie incydentalne, o charakterze pomocniczym (wpadkowym), mające na celu wydanie orzeczenia co do udzielenia, bądź odmowy udzielenia stronie pomocy od Skarbu Państwa, w dochodzeniu swoich praw przed sądem. Rozstrzygnięcie wydane w wyniku rozpoznania tego wniosku co podnoszono wyżej, zapada po rozpatrzeniu przesłanek materialnych, określonych w przywoływanym art. 246 § 1 pkt 1 i 2 P.p.s.a., na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie, w tym na podstawie informacji zawartych w formularzu wniosku i jego uzasadnieniu. Sąd (referendarz sądowy) rozpoznając tego typu wniosek, jest zobowiązany natomiast ograniczyć się merytorycznie do zakresu wniosku, nie wykraczając poza ramy przedmiotowe tego postępowania incydentalnego i rozpoznawać kwestie przynależne do innego typu postępowania wpadkowego lub do postępowania głównego (por. postanowienie NSA z dnia 9 grudnia 2010 r., sygn. akt II FZ 636/10, CBOiISA). Referendarz uznał więc, że prośba o: "wstrzymanie biegu terminu" wyrażona w formularzu wniosku, nie wpływa na rozstrzygnięcie w zakresie prawa pomocy, albowiem nie wnosi nowych okoliczności do sprawy, mających wpływ na ocenę sytuacji materialnej wnioskodawcy. Jedynymi przesłankami warunkującymi przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, bądź całkowitym są natomiast przesłanki materialne, określone w art. 246 § 1 pkt 1 i 2 P.p.s.a., co do których referendarz sądowy wypowiedział się już w niniejszym postanowieniu.

Mając na względzie powyższe referendarz sądowy, działając na zasadzie art. 258 § 2 pkt 7 P.p.s.a., uznał o konieczności ustanowienia adwokata dla skarżącego i orzekł jak w sentencji.