IV SA/Wr 603/13

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. decyzją z dnia[...] r. nr [...] wydaną, po rozpatrzeniu odwołania S. K. (dalej: skarżąca) od, wydanej z upoważnienia Starosty Powiatu [...], decyzji Dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w T. z dnia [...] r, nr [...] o umieszczeniu skarżącej na stałe w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych w O. Ś., przy ul. [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kodeksu postępowania administracyjnego, utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu tej decyzji Kolegium wskazało, że prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w O. III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 16 grudnia 2011 r. (sygn. [...]), wydanym na wniosek Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, umieszczono skarżącą w domu pomocy społecznej.

Decyzją z dnia [...] r., nr [...], wydaną z upoważnienia Wójta Gminy D. przez Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w tej miejscowości, skierowano skarżącą do Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych w O. Ś. W uzasadnieniu organ ten powołał się na prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 16 grudnia 2011 r. (sygn. akt [...]). Decyzja ta jest ostateczna.

Pismem z dnia [...] r. nr [...], Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie zawiadomił Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w D. o umieszczeniu skarżącej na liście oczekujących na zamieszkanie w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych. Wskazał, że przewidywany czas oczekiwania na miejsce wynosi około 3-5 miesięcy, przy czym czas ten może ulec wydłużeniu lub skróceniu. Pismo to zostało przesłane do wiadomości skarżącej.

Wspomnianą decyzją Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie orzekł o umieszczeniu skarżącej na stałe w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych we wspomnianej miejscowości. W jej uzasadnieniu podał, że skarżąca została skierowana do Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych powyższą decyzją z dnia [..] r. W chwili obecnej znajduje się na pierwszym miejscu na liście osób oczekujących na zamieszkanie i Dom Pomocy Społecznej posiada aktualnie wolne miejsce.

Skarżąca w odwołaniu od decyzji z dnia [...] r. o umieszczeniu jej w Domu Pomocy Społecznej stwierdziła, że nie wie, na jakiej podstawie została umieszczona w Domu Pomocy Społecznej. Podała, że jest osobą dobrze i samodzielnie funkcjonującą w codziennym życiu.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpoznaniu tego odwołania wskazało, że zasady i warunki umieszczania osób w domu pomocy społecznej regulują przepisy ustawy o pomocy społecznej z dnia 21 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 182; dalej ustawa o pomocy społecznej). Zgodnie z art. 54 ust. 1 tej ustawy, osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.

Po zapoznaniu się z dowodami zebranymi w sprawie, Kolegium stwierdziło, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Zgodnie z art. 38 tej ustawy, osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ustawowego przyjęta do domu pomocy społecznej. Jeżeli taka osoba lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na przyjęcie jej do domu pomocy społecznej, a brak opieki zagraża życiu tej osoby, organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania tej osoby z wnioskiem o przyjęcie do domu pomocy społecznej bez jej zgody. Zapewnienie realizacji postanowienia sądowego o przyjęciu do domu pomocy społecznej, należy do starosty powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby (art. 40 ust. 1). Stosownie natomiast do art. 54 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej w przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej są obowiązane do zawiadomienia o tym właściwego sądu.

W aktach sprawy znajduje się prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 16 grudnia 2011 r., wydane na wniosek Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, o umieszczeniu skarżącej w domu pomocy społecznej, bez jej zgody. Organ pierwszej instancji (starosta powiatu) miał zatem obowiązek wykonać prawomocne orzeczenie Sądu i wydać decyzję o umieszczeniu skarżącej w Domu Pomocy Społecznej. Wydanie zaskarżonej decyzji było konsekwencją podjętego przez Sąd postanowienia i brak jest podstaw, aby decyzję tę kwestionować.

Kolegium w decyzji tej poinformowało, że w myśl art. 41 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, osoba przyjęta do domu pomocy społecznej w trybie art. 39 tej ustawy, jej przedstawiciel ustawowy, małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo oraz osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę - mogą występować do sądu opiekuńczego o zmianę orzeczenia o przyjęciu do domu pomocy społecznej. Z takim wnioskiem może także wystąpić kierownik domu pomocy społecznej, jeżeli uzna, że zmieniły się okoliczności uzasadniające orzeczenie o przyjęciu tej osoby do domu pomocy społecznej bez jej zgody.

Biorąc powyższe pod uwagę, Kolegium utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Skarżąca wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu skargę na decyzję Kolegium w przedmiocie umieszczenia jej w domu pomocy społecznej. Opisała w niej historię swojej rodziny oraz przedstawiła aktualną sytuację życiową. Wskazała, że zarzuty kierowane przeciwko niej przez pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej są wyolbrzymione. Podała, że umieszczenie jej w domu pomocy społecznej uniemożliwi cieszenie się własnym domem, na który ciężko pracowała całe życie.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie podtrzymując swoje stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji oraz przedstawioną w niej argumentację.

Wskazało, że nie czyni ona zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, nie zawiera określenia naruszenia prawa lub interesu prawnego. Skarżąca nie wskazała zarzutów pod adresem zaskarżonej decyzji, choć decyzja zawiera stosowne pouczenie o takim wymogu.

Ponownie podkreśliło, że w sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego powołane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, tj. art. 38, art. 39, art 40.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy jeżeli, osoba o której mowa w art. 38 lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na przyjęcie jej do domu pomocy społecznej, a brak opieki zagraża życiu tej osoby, organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania tej osoby z wnioskiem o przyjęcie do domu pomocy społecznej bez jej zgody. Realizacja postanowienia sądu o przyjęciu do domu pomocy społecznej należy do starosty powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby (art. 40 ust. 1).

Prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 16 grudnia 2011 r., wydanym na wniosek Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, orzeczono o umieszczeniu skarżącej w domu pomocy społecznej. Organ pierwszej instancji (starosta powiatu) miał obowiązek wykonać prawomocne orzeczenie Sądu i wydać decyzję o umieszczeniu skarżącej w domu pomocy społecznej. Wydanie zaskarżonej decyzji było konsekwencją podjętego przez Sąd Rejonowy postanowienia.

Kolegium wskazało, że w zaskarżonej decyzji poinformowało skarżącą, że w myśl art. 41 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, osoba przyjęta do domu pomocy społecznej, w trybie art. 39 tej ustawy, jej przedstawiciel ustawowy, małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo oraz osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę - mogą występować do sądu opiekuńczego o zmianę orzeczenia o przyjęciu do domu pomocy społecznej. Z takim wnioskiem może także wystąpić kierownik domu pomocy społecznej, jeżeli uzna, że zmieniły się okoliczności uzasadniające orzeczenie o przyjęciu tej osoby do domu pomocy społecznej bez jej zgody.

Na rozprawie w dniu 5 lutego 2014 r. pełnomocnik z urzędu podtrzymał skargę oraz wniósł o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Podniósł również, że w treści decyzji organu I instancji powołano przepisy nieobowiązującego rozporządzenia wykonawczego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zważył, co następuje:

Skarga jest niezasadna.

W świetle przepisów art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) sąd administracyjny sprawuje w zakresie swojej właściwości kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Z przepisu art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm, dalej: p.p.s.a.) wynika, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Kontrola ta obejmuje m. in. skargi na decyzje administracyjne (art. 3 § 2 pkt 1 p.p.s.a.).

Przedmiotem niniejszej skargi jest decyzja Kolegium w sprawie umieszczenia skarżącej na stałe w domu pomocy społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych.

W rozpoznawanej sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 54 ust. 1 tej ustawy osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby, niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.

Stosownie do art. 54 ust. 4 powołanej ustawy w przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej mają obowiązek zawiadomić właściwy sąd opiekuńczy, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela lub opiekuna – prokuratora.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy prawomocnym postanowieniem z dnia 16 grudnia 2011 r., sygn. akt [...], umieścił skarżącą w domu pomocy społecznej.

Postanowienie to zostało wydane po rozpoznaniu wniosku Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej.

Przy wydaniu tego postanowienia to na sądzie opiekuńczym (sądzie rejonowym) spoczywa obowiązek wyjaśnienia i dokonania oceny, czy osoba mająca być umieszczona w domu pomocy społecznej spełnia ustawowe kryteria do umieszczenia jej w tym domu nawet wbrew jej woli.

Orzeczenie sądu opiekuńczego zastępuje brak zgody na umieszczenie osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego w domu pomocy społecznej (wyrok NSA w z dnia 7 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 1077/12, LEX nr 1366409).

Podjęcie przez Sąd Rejonowy wskazanego wyżej postanowienia z dnia 16 grudnia 2011 r. oznacza, że to sąd opiekuńczy dokonał ustalenia, że skarżąca spełnia przesłanki uzasadniające umieszczenie w domu pomocy społecznej.

Powyższe prawomocne postanowienie jest wiążące nie tylko dla wydających decyzje organów, ale także dla innych sądów. Zgodnie, bowiem z art. 365 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Dz. U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.) orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Zatem ani sąd administracyjny, ani organy administracji publicznej nie posiadają uprawnień do dokonywania oceny (kwestionowania) prawidłowości zapadłych w postępowaniu przed sądem cywilnym orzeczeń sądowych.

Organy administracji, wydając w tym przedmiocie decyzje o skierowaniu a następnie umieszczeniu w placówce osoby wskazanej w postanowieniu, są jedynie wykonawcami wiążącego je prawomocnego orzeczenia sądowego. (por. m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 grudnia 2012 roku w spr. I OSK 1077/12 oraz wyroki Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: w Gdańsku z dnia 21 grudnia 2010 roku w spr. II SA/Gd 676/10, w Krakowie z dnia 20 kwietnia 2011 roku w spr. II SA/Kr 1143/10, w Białymstoku z dnia z dnia 5 lutego 2012 roku w spr. II SA/Bk 853/12 ).

W tej sytuacji, wobec wydania przez sąd powszechny orzeczenia o potrzebie przyjęcia skarżącej – bez jej zgody – do domu pomocy społecznej, rola organu pierwszej instancji ogranicza się wyłącznie do wykonania orzeczenia sądu opiekuńczego poprzez wydanie w pierwszej kolejności decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej, a następnie decyzji o umieszczeniu w domu pomocy społecznej.

Taką decyzją o charakterze wykonawczym była decyzja Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, wydana z upoważnienia Wójta Gminy, z dnia [...] r. o skierowaniu skarżącej do Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle somatycznie chorych we wskazanej wyżej miejscowości. Decyzja ta ma walor ostateczności, ponieważ skarżąca nie wniosła od niej odwołania.

Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej decyzję o skierowaniu osoby do domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu kierowania jej do domu pomocy społecznej.

Kolejną decyzją o charakterze wykonawczym była decyzja- działającego z upoważnienia starosty - Dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie z dnia [...] r. o umieszczeniu na stałe skarżącej w domu pomocy społecznej, od której skarżąca wniosła odwołanie i która została utrzymana w mocy przez Kolegium zaskarżoną do Sądu decyzją tego organu z dnia z [..] r. W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że dom pomocy społecznej, do którego została skierowana skarżąca decyzją z dnia [...] r. posiada wolne miejsce, zaś skarżąca znajduje się na pierwszym miejscu na liście osób oczekujących, co uzasadnia umieszczenie jej w tym domu.

Stosownie do art. 59 ust. 2 tej ustawy, decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego dom pomocy społecznej.

W świetle powyższego skoro prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego o umieszczeniu skarżącej w domu pomocy społecznej pozostaje w obrocie prawnym i jest wiążące dla organów administracji obu instancji orzekających w niniejszej sprawie oraz dla Sądu, to przyjąć należy, że zaskarżona do Sądu decyzja miała na celu wykonanie tego prawomocnego orzeczenia.

Prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego ma charakter wiążący, dlatego przez czas istnienia tego orzeczenia w obrocie prawnym skarżąca pozostawać będzie stale w ośrodku pomocy społecznej, co oznacza że jej pobyt tam będzie miał charakter stały. Świadczy o tym również treść przepisu art. 54 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, który jako przesłankę umieszczenia osoby w ośrodku pomocy społecznej wymienia potrzebę całodobowej opieki.

Jedynie w przypadku uchylenia przez Sąd Rodzinny postanowienia z dnia 16 grudnia 2011 r. ustanie obowiązek stałego pobytu skarżącej w ośrodku pomocy społecznej.

W tej sytuacji bezzasadne są argumenty podniesione w skardze dotyczące sytuacji życiowej skarżącej i niemożliwości zamieszkania we własnym domu.

O skierowaniu do odpowiedniego typu domu pomocy społecznej nie orzeka bowiem sąd opiekuńczy w postanowieniu o umieszczeniu w domu pomocy społecznej.

Po otrzymaniu orzeczenia sądu opiekuńczego, organ pomocy społecznej wydaje zatem decyzję o skierowaniu osoby do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu dostosowanego do rodzaju schorzeń.

Natomiast decyzja o umieszczeniu w domu pomocy społecznej ma na celu wykonanie decyzji o skierowaniu do tego domu.

Organ orzekający o umieszczeniu w domu pomocy społecznej jest więc związany decyzją o skierowaniu do określonego typu domu pomocy społecznej, wymienionego w art. 56 ustawy o pomocy społecznej.

Odnośnie zarzutu pełnomocnika z urzędu dotyczącego zastosowania przez organ I instancji w decyzji o umieszczeniu w domu pomocy społecznej przepisów nieobowiązującego rozporządzenia wskazać należy, że w decyzji tej powołano przepis § 8 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. z 2005 r. nr 217, poz. 1837). Przepis ten określał w ust. 1 i ust. 2 dokumenty wymagane do kierowania do domu pomocy społecznej, a w ust. 3 stanowił, że w przypadku gdy do domu kieruje się osobę na podstawie orzeczenia sąd, wydanie decyzji o skierowaniu do domu nie wymaga przedłożenia dokumentów, o których mowa w ust. 1 i 2 (w tym wniosku o skierowanie, rodzinnego wywiadu środowiskowego), przy czym dokumenty te powinny zostać skompletowane w terminie nieprzekraczającym trzech miesięcy od dnia wydania decyzji o skierowaniu do domu. Rozporządzenie to utraciło moc z dniem 2 lipca 2012 r.

Wspomniany wyżej przepis § 8 rozporządzenia dotyczył dokumentów wymaganych przy podejmowaniu przez organy pomocy społecznej decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej, której skarżąca nie kwestionowała, a więc powołanie tego przepisu w odrębnej decyzji o umieszczeniu w tym domu pozostaje bez wpływy na ocenę prawidłowości zaskarżonych do Sądu decyzji organów I i II instancji w przedmiocie umieszczenia w domu społecznej.

Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie przepisu art. 151 p.p.s.a., oddalił skargę.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznanego pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia za zastępstwo prawne przyznane na zasadzie prawa pomocy znajduje oparcie w art. 250 p.p.s.a. oraz § 18 ust. 1 pkt 1 lit "c" w związku z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).