I SA/Bd 41/14

Uzasadnienie

W dniu 22 stycznia 2014 r. wpłynął do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata i doradcy podatkowego.

Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, sporządzonym na urzędowym formularzu PPF wynika, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz żoną, trzema córkami oraz wnuczką, którego miesięczny dochód stanowi kwota [...] zł brutto. Jako majątek strona wskazała dom o pow. [...] m², oraz samochód [...].

Zarządzeniem z dnia 24 stycznia 2014r. referendarz sądowy wezwał skarżącego do nadesłania dokumentów oraz oświadczeń obrazujących jego sytuację finansową i majątkową.

W odpowiedzi skarżący oświadczył, że nie posiada oszczędności. Samochody [...] o wartości [...]zł oraz [...]o wartości [...] podlegają egzekucji. Miesięczne wydatki związane z utrzymaniem domu skarżący określił na kwotę [...] zł (rata za dom [...] zł, woda [...] zł, śmieci [...] zł, prąd [...] zł).Żona skarżącego z tytułu umowy o prace uzyskuje wynagrodzenie w kwocie [...] zł netto. Przedłożono deklarację roczną o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy PIT-4R za lata 2011-2012, deklaracje VAT-7K za 2011r. i 2012r., wyciąg z rachunku bankowego za listopad 2013r. oraz styczeń 2014r., zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego, zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego, zawiadomienie o wszczęciu egzekucji, postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, wezwanie do zapłaty należności.

Mając na uwadze powyższe zważono, co następuje:

Stosownie do art. 246 § 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002r. - Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012r. poz. 270 ze zm.) dalej zwana "p.p.s.a." - przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Instytucja prawa pomocy jest jednak wyjątkiem od ogólnej zasady ustanowionej wart. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ciężar wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy, o których mowa wart. 246 § 1 p.p.s.a. spoczywa na stronie składającej wniosek o jego przyznanie. Oznacza to, że powinna ona poczynić wszelkie kroki mające na celu uprawdopodobnienie tych okoliczności.

W razie jednak, gdyby treść oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku

i dochodach, obligatoryjnie składanego wraz z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy (art. 252 § 1 p.p.s.a.) nie zawierała danych wystarczających do oceny, bądź

też nasuwała by wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony i jej zdolności płatniczych, referendarz sądowy zgodnie z 'art. 255 p.p.s.a. zobligowany jest do przeprowadzenia uzupełniającego postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia tych okoliczności poprzez wezwanie strony do złożenia konkretnie określonych dokumentów i oświadczeń i dopiero w oparciu o taki materiał dowodowy wydaje rozstrzygnięcie w przedmiocie prawa pomocy.

Niezastosowanie się przez stronę do wezwania referendarza sądowego wystosowanego w trybie wyznaczonym przez art. 255 p.p.s.a. ma ten skutek,

że referendarz sądowy nie może skorzystać ze wszystkich koniecznych do rozstrzygnięcia wniosku oświadczeń bądź dokumentów źródłowych. Ich brak powoduje, że materiał dowodowy w dalszym ciągu jest niekompletny, a zatem niewystarczający do sprawdzenia, czy twierdzenie strony o niemożności poniesienia kosztów postępowania znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Konsekwencją procesową takiego stwierdzenia może być nieuwzględnienie wniosku w jego pełnym zakresie, a nawet odmowa przyznania prawa pomocy (zob. J. P. Tamo, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz. Wydanie 3, Warszawa 2008, str. 613-614

i powołane tam orzecznictwo).

W przedmiotowej sprawie, oświadczenia zawarte we wniosku skarżącego złożone na urzędowym formularzu PPF, były niewystarczające do oceny czy strona nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Dlatego też niezbędne okazało się wezwanie strony skarżącej do nadesłania dokumentów i złożenia oświadczeń pozwalających na lepszą ocenę jego sytuacji majątkowej. Wezwano skarżącego m.in. do złożenia odpisów zeznań podatkowych za ostatnie dwa lata kalendarzowe (w tym małżonka oraz osób pozostających ze skarżącym we wspólnym gospodarstwie domowym) oraz do nadesłania wyciągów z rachunków bankowych skarżącego oraz osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.

Tymczasem skarżący w ogóle nie przedłożył swoich zeznań podatkowych za ostatnie dwa lata kalendarzowe oraz osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Nie przedłożył rachunków bankowych osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Nie przedłożył dokumentów związanych z prowadzoną przez skarżącego działalnością gospodarczą za ostatnie sześć miesięcy (przedłożone dokumenty dotyczą lat 2011-2012).

Mając, zatem na uwadze, iż wezwanie nie zostało przez skarżącego prawidłowo wykonane, uznać należy, że nie wykazał on, iż ustawowa przesłanka przyznania tego prawa w odniesieniu do jego osoby wystąpiła. W tym stanie rzeczy nastąpił brak możliwości porównania wysokości obciążeń finansowych, z jakimi wnioskodawca powinien się liczyć w postępowaniu sądowym z jego rzeczywistymi możliwościami płatniczymi.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniach z dnia

25 kwietnia 2008r., sygn. akt: II OZ 322/08 i z dnia 24 czerwca 2008r. sygn. akt

I GZ 147/08 warunkiem przyznania prawa pomocy jest wykazanie przez wnioskodawcę, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do przyznania mu takiego prawa,

co niewątpliwie oznacza, iż ciężar dowodu spoczywa na stronie, która ubiega się

o przyznanie prawa pomocy. Uchylając się od przedstawienia wszystkich dokumentów, o które wzywał referendarz sądowy wskazujących na swoją trudną sytuację skarżąca powinna liczyć się z tym, że referendarz sądowy nie będzie miał wystarczających podstaw do uznania Jej oświadczeń twierdzeń za uprawdopodobnione, a tym samym za uzasadniające przyznanie prawa pomocy podobne stanowisko wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 5 czerwca 2008 r. sygn. akt. I FZ 236/08.

Ponadto wskazać należy, że oświadczenia skarżącego w ocenie orzekającego są niespójne. Otóż wnioskodawca wskazuje, że miesięczne wydatki związane z utrzymaniem domu wynoszą [...] zł (rata za dom [...] zł, woda [...] zł, śmieci [...] zł, prąd [...] zł). W powyższej kwocie nie zostały ujęte wydatki, które bez wątpienia skarżący ponosi jak żywność, ubrania czy środki czystości. Jednocześnie skarżący oświadcza, że dochód gospodarstwa domowego wynosi [...] zł. Skarżący jednocześnie nie wyjaśnił skąd bierze środki na systematyczne pokrywanie nadwyżki wydatków nad uzyskiwanymi dochodami. Powyższe powoduje, że oświadczenie o stanie majątkowym i dochodach złożone przez skarżącego budzi wątpliwości, co do jego faktycznej sytuacji finansowej i możliwości płatniczych. Niemożliwa jest bowiem sytuacja, w której wydatki przewyższają dochody, a wnioskodawca nie wykazuje innych źródeł ich finansowania. Odnosząc się do podnoszonej przez stronę okoliczności spłacania kredytu za dom wskazać należy, że w orzecznictwie wielokrotnie wyjaśniano, że przedkładanie należności o charakterze prywatnoprawnym nad publicznoprawnymi nie może skutkować przerzuceniem ciężaru finansowania postępowań sądowoadministracyjnych strony na Skarb Państwa (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 czerwca 2013 r., sygn. akt I FZ 224/13, orzeczenia.nsa. gov.pl).

Na marginesie należy dodać, że na obecnym etapie postępowania sądowego udział fachowego pełnomocnika nie jest niezbędny, gdyż sąd rozpoznaje sprawę w jej granicach niezależnie od zawartych w skardze wniosków i zarzutów oraz powołanej podstawy prawnej (art. 134 § 1 p.p.s.a.). Ponadto, stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego Sąd ma obowiązek udzielania potrzebnych wskazówek, co do czynności procesowych i pouczeń o skutkach prawnych tych czynności oraz skutkach zaniedbań (art. 6 p.p.s.a.). Uzupełnieniem tej regulacji jest przewidziany w art. 140 § 1 p.p.s.a. obowiązek Sądu pouczania stron działających bez adwokata lub radcy prawnego o terminie i trybie zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Nie można pominąć tego, że wyłożenie kosztów przez skarżącą jest tylko czasowe, bowiem w przypadku uwzględnienia jej żądania przez Sąd będzie jej przysługiwało prawo domagania się zwrotu kosztów postępowania.

Z tych powodów na podstawie art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. w związku z art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.