II SA/Ke 1127/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 3 października 2013 r. nr [...] Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych utrzymał w mocy decyzję własną z dnia 10 września 2013 r. nr [...] o pozbawieniu H. K. uprawnień kombatanckich.

Jak wynika z akt sprawy opisaną wyżej decyzją z dnia 10 września 2013 r. organ pozbawił H. K. uprawnień kombatanckich przyznanych przez ZBoWiD z tytułu walki zbrojnej o utrwalane władzy ludowej w okresie od 5.11.1946r. do 31.12.1947r. podczas służby w Korpusie Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Rozpatrując wniosek H. K. o ponowne rozpatrzenie sprawy organ wyjaśnił, że Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) był specjalną formacją wojskową powołaną w 1945 roku do walki z podziemiem niepodległościowym oraz zbrojnymi organizacjami ukraińskimi i niemieckimi, a także do zapewnienia porządku publicznego. Do 1954 roku podlegał Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego (MBP). W wyroku z dnia 7 maja 1992 r. (sygn. II UZP 7/91) Sąd Najwyższy stwierdził, że KBW wchodził w skład aparatu bezpieczeństwa publicznego. Powołując się na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyroki w sprawach V SA 1663/98, V SA 423/00) organ wskazał, że utrata uprawnień kombatanckich na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, następuje niezależnie od tego, z jakiego tytułu zostały one przyznane, i niezależnie od tego czy oddział, w którym służyła strona walczył także z bandami o charakterze kryminalnym lub oddziałami UPA.

Zdaniem organu, H. K. wykonywał zadania operacyjne związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Z zaświadczenia WKU w Starachowicach z dnia 29.09.1980r. wynika, że pełnił służbę w Ludowym Wojsku Polskim, w tym w jednostkach wojskowych, które prowadziły walki z "reakcyjnym" podziemiem od 5.11.1946r. do 31.12.1947r. Na podstawie informacji z IPN z dnia 16.05.2013r. ustalono, że 8 Pułk KBW mp. Łódź, w okresie pełnienia w nim służby przez stronę, tj. w latach 1946-1948, brał udział w walkach zbrojnych z wieloma organizacjami niepodległościowego podziemia takimi jak: Narodowe Siły Zbrojne, Armia Krajowa, Konspiracyjne Wojsko Polskie, oraz z ugrupowaniami "Rudego", "Mściwego", "Śmiałego", "Młota", "Ognia". Sam H. K. w deklaracji członkowskiej ZBoWiD i w załączonym życiorysie wskazał, że brał czynny udział w walkach z "bandami", w tym "bandą Murata".

Organ przyjął, że użyty w art. 21 ust 2 pkt 4 lit. c ustawy o kombatantach (...) zwrot "zadania śledcze i operacyjne" należy zgodnie z poglądami wyrażonymi w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, interpretować rozdzielnie (np. wyrok NSA w sprawie OSK 1126/04). Zatem wykonywanie zadań tylko operacyjnych (lub tylko śledczych) upoważnia organ do zastosowania tego przepisu i pozbawienia (odmowy przyznania, odmowy przywrócenia) uprawnień kombatanckich. Zgodnie zaś ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego, zawartym w wyroku z dnia 15 lutego 1994 r., sygn. K 15/93, sama współpraca z organami represji nastawionymi na zwalczanie polskich ruchów niepodległościowych, niezależnie od stosunku prawnego leżącego u podstaw pracy lub współpracy, musi być oceniona negatywnie, bez względu na stanowisko i charakter zatrudnienia. Zaistnienie podstaw do zastosowania art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy o kombatantach uniemożliwia więc zachowanie (uzyskanie) uprawnień kombatanckich z jakiegokolwiek tytułu.

Ponadto organ stwierdził, że w stosunku do strony nie było prowadzone postępowanie weryfikacyjne zakończone decyzją przyznającą uprawnienia kombatanckie. Istniejący dokument w postaci "Protokółu z przeglądu akt administracyjnych" z dnia 25.09.1997r., na podstawie którego wydane zostało zaświadczenie o uprawnieniach kombatanckich, nie jest decyzją administracyjną. Nie wskazuje bowiem podstawy prawnej rozstrzygnięcia, a jedynie utrwala określoną czynność. Tym samym stanowi "nieakt" administracyjny, tj. czynność mającą jedynie pozory aktu administracyjnego. Nie może on być uchylony ani zmieniony, nie można też stwierdzić jego nieważności, nie wywołuje też żadnych skutków prawnych.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach H. K. wnosił o "cofnięcie" decyzji Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Skarżący wyjaśnił, że w dniu 5.11.1046r. został wcielony do 8. Pułku KBW, w dniu 17.04.1947r. został ranny w walce z bandami UPA koło Jarosławia, a następnie przebywał w szpitalach. W roku 1958 otrzymał uprawnienia kombatanckie. Akcentując swój podeszły wiek (86 lat), brak rodziny i zły stan zdrowia wskazywał, że odebranie dodatku kombatanckiego skazuje go na głodową emeryturę.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga nie jest zasadna, albowiem zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada prawu.

Zgodnie z art. 3 § 1 oraz art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r, poz. 270 ze zm.), zwanej dalej p.p.s.a., wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, co oznacza, że w zakresie dokonywanej kontroli sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania w sposób, który miał lub mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sądowa kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest przy tym w granicach sprawy, a sąd nie jest związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Dokonując tak rozumianej oceny zaskarżonego rozstrzygnięcia, Wojewódzki Sąd Administracyjny nie dopatrzył się w nim naruszeń prawa skutkujących koniecznością jego uchylenia lub stwierdzenia nieważności (art. 145 § 1 i 2 p.p.s.a.).

Zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzją utrzymano w mocy decyzję pozbawiającą skarżącego uprawnień kombatanckich w oparciu o przepis art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a w zw. z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2012 r. poz. 400), nazywanej dalej: "ustawa o kombatantach". Stosownie do treści art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a, pozbawia się uprawnień kombatanckich osoby wymienione w art. 21 ust. 2 w pkt 1, 3 i 4, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 3. Decyzję o pozbawieniu uprawnień kombatanckich podejmuje Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (art. 25 ust. 4) z urzędu lub na wniosek stowarzyszeń kombatanckich albo Ministrów Sprawiedliwości, Obrony Narodowej lub ministra właściwego do spraw wewnętrznych, a także w wyniku weryfikacji (art. 25 ust. 5 ustawy o kombatantach). Z kolei zgodnie z art. 21 ust 2 pkt 4 lit. c uprawnienia kombatanckie nie przysługują osobie, która w latach 1944-1956 była zatrudniona, pełniła służbę lub funkcję w aparacie bezpieczeństwa publicznego poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa lub Informacji Wojskowej, jeżeli podczas i w związku z tą działalnością wykonywała zadania śledcze i operacyjne związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.

W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntował się pogląd, zgodnie z którym użyty spójnik "i" w zwrocie "zadania śledcze i operacyjne", zamieszczony w przepisie art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy o kombatantach, nie ma funkcji koniunkcyjnej, lecz ma znaczenie enumeratywne, tj. wyliczające. Tym samym trzeba uznać, że można pozbawić uprawnień kombatanckich osobę spoza struktur Urzędu Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa lub Informacji Wojskowej, która wykonywała podczas i w związku z tą służbą zarówno zadania operacyjne i śledcze, jak też wykonywała tylko zadania śledcze lub jedynie zadania operacyjne zwalczając organizacje niepodległościowe lub osoby działające na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej (por. wyroki NSA z dnia 10 lutego 2005 r. sygn. OSK 1126/04, z dnia 13 maja 2009 r. sygn. akt II OSK 1083/08, z dnia 1 września 2010 r., sygn. II OSK 1832/09). Sąd nie podziela tym samym odosobnionych przeciwnych poglądów, iż użycie przez ustawodawcę w art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c powołanej ustawy spójnika "i" (koniunkcja) przemawia za przyjęciem stanowiska, iż pozbawienie danej osoby uprawnień kombatanckich na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a w zw. z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c tej ustawy, wymaga wykazania, że osoba wykonywała zarówno zadania śledcze, jak i operacyjne (por. wyrok NSA z dnia 1 grudnia 2008 r. sygn. akt II OSK 1502/07).

Za prawidłowe należy uznać ustalenia organu dokonane na podstawie informacji zawartych w zaświadczeniu WKU w Starachowicach z dnia 29.09.1980r. ( k. 3 akt adm.), że H. K. w latach 1946-1948 pełnił służbę w Ludowym Wojsku Polskim, w tym w jednostce wojskowej, która prowadziła walki z "reakcyjnym" podziemiem w okresach od 5.11.1946r. do 4.06.1948r. Ponadto we własnoręcznie sporządzonym przez skarżącego życiorysie (k. 2 akt adm.) oraz deklaracji członkowskiej (k. 4 akt adm.) wskazywał na fakt powołania go w 1946r. do odbycia służby wojskowej w 8. Pułku KBW, w którym brał udział w walkach z "bandami", m.in., bandą "Murata". Nie budzi zatem wątpliwości okoliczność, że sam skarżący potwierdził, że nie tylko odbywał służbę w KBW, ale też, że brał czynny udział w zwalczaniu organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto, jak wynika z informacji z Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 16.05.2013r. 8. Pułk KWN mp. Łódź, w okresie, w którym służył w nim skarżący, brał udział w walkach z Armią Krajową, Narodowymi Siłami Zbrojnymi, Ukraińską Armią Powstańczą (UPA), Zrzeszeniem "Wolność i Niezawisłość", Konspiracyjnym Wojskiem Polskim, grupami zbrojnymi określanymi jako "bandy o charakterze rabunkowym" oraz innymi ugrupowaniami z podaniem pseudonimów ich dowódców.

Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest zaliczany do aparatu bezpieczeństwa publicznego poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego. Była to specjalna formacja wojskowa powołana w 1945r. do walki z niepodległościowym podziemiem oraz zbrojnymi organizacjami ukraińskimi i niemieckimi i do zapewnienia porządku wewnętrznego ( Encyklopedia popularna PWN, Wydanie Świat Książki, Warszawa 1997r., tom 5, s.57). Pojęcie "aparatu bezpieczeństwa publicznego" określił Sąd Najwyższy w uchwale Składu 7 z dnia 7 maja 1992r. sygn. akt II UZP 7/91 OSNCAP-US nr 10/1992, poz. 174, stwierdzając, że pojęcie to oznacza wszystkie jednostki organizacyjne Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, które z formalnoprawnego punktu widzenia były określane jako służby bezpieczeństwa publicznego.

Sąd orzekający w niniejszym składzie podziela stanowisko zaprezentowane w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 lutego 2006 r., sygn. II OSK 536/05, w którym stwierdzono, że służba w aparacie bezpieczeństwa publicznego poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa lub Informacji Wojskowej - wykonywanie podczas i w związku z tą działalnością zadań operacyjnych i śledczych związanych bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi również podstawę do wydania decyzji o pozbawieniu uprawnień kombatanckich, niezależnie z jakiego tytułu uprawnienia te zostały przyznane. Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego był wojskowo-policyjną formacją zbrojną Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, powstałą w 1945 r. do walki z niepodległościowym podziemiem polskim oraz zbrojnymi organizacjami ukraińskimi i niemieckimi.

W orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalił się też pogląd, zgodnie z którym fakt udziału w walkach z podziemiem niepodległościowym, nawet jeżeli nie był w pełni dobrowolny i mający miejsce w ramach służby wojskowej w KBW, powoduje utratę uprawnień kombatanckich uzyskanych z tytułu utrwalania władzy ludowej, dlatego też, tym osobom nie przysługują uprawnienia kombatanckie z żadnych tytułów (por. wyroki NSA: z dnia 29 stycznia 2008 r. sygn. II OSK 1948/06, z dnia 11 marca 2008 r. sygn. II OSK 199/07).

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że organ administracji prawidłowo stwierdził wystąpienie przesłanki do orzeczenia o pozbawieniu H. K. uprawnień kombatanckich, które uzyskał na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach. Ustawa powyższa nie uznaje za działalność kombatancką lub z nią równorzędną pełnienia służby lub funkcji w aparacie bezpieczeństwa publicznego poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa lub Informacji Wojskowej, jeżeli podczas i w związku z tą działalnością osoba wykonywała zadania śledcze i operacyjne związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Stąd też w świetle art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c oraz art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a powołanej ustawy wystąpiły przesłanki do pozbawienia skarżącego uprawnień kombatanckich. Co prawda, art. 25 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że osoby, które uzyskały uprawnienia kombatanckie na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują te uprawnienia, z zastrzeżeniem ust. 2, jednak właśnie na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a zachodziły podstawy do pozbawienia uprawnień osób, o których mowa w art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c tej ustawy. O obligatoryjnym charakterze tego unormowania świadczy zwrot "pozbawia się".

Dodatkowo wyjaśnić należy, że na treść rozstrzygnięcia w sprawie pozbawienia uprawnień kombatanckich nie ma wpływu aktualny wiek skarżącego, jego stan zdrowia i sytuacja materialna. Świadczenia przysługujące kombatantom mają bowiem przede wszystkim charakter rekompensacyjny za trud poniesiony w związku z walką o suwerenność i niepodległość Polski oraz za krzywdy doznane ze strony władz III Rzeszy Niemieckiej, władz Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz komunistycznego aparatu represji.

W tym stanie rzeczy, ponieważ zawarte w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest okoliczności, które z urzędu należałoby wziąć pod rozwagę, Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 151 p.p.s.a.