III SA/Kr 143/14
Postanowienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie
2014-02-21Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Grzegorz Karcz /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Referendarz Sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Grzegorz Karcz po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2014 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku G. P. o ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi G. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 28 października 2013 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego postanawia: oddalić wniosek.
Uzasadnienie
Skarżący w złożonym na urzędowym formularzu "PPF" wniosku o przyznanie prawa pomocy domagał się ustanowienia adwokata.
Objaśniając swoją sytuację rodzinną podał, brak osób z którymi pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym.
Określając swój majątek wskazał, że należy do niego piętro w starej kamienicy o powierzchni 100 m2, z którego czynsz zajął komornik na poczet długu alimentacyjnego.
Swoje stałe miesięczne dochody oszacował na kwotę 529 zł zasiłku stałego z MOPS.
Uzasadniając swoje starania zaakcentował, że ma 60 lat, przyznano mu umiarkowany stopień niepełnosprawności na stałe i z tego tytułu otrzymał zasiłek stały w wysokości 529 zł. Podał, że mieszka w hotelu robotniczym i z tego tytułu ponosi miesięczne wydatki w wysokości 620 zł. Prócz tego około 100 zł na lekarstwa. Z uwagi na choroby przewlekłe leczy się u kilku specjalistów. Wyjaśnił, że mimo iż jest właścicielem piętra w starej kamienicy w L, to jednak z uwagi na posiadane zadłużenie alimentacyjne w wysokości ok. 140 tyś. zł komornik zajął czynsz.
Z urzędu stwierdza się, że aktualnie skarżący złożył 6 (sześć) a łącznie na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy 29 (dwadzieścia dziewięć) skarg. Po wniesieniu skarg do sądu w każdej ze spraw skarżący wniósł o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie na jego rzecz wskazanych przez siebie adwokatów.
Mając na uwadze powyższe zważyć należało co następuje:
Przepis art. 245 ppsa przewiduje możliwość przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa) polega na zwolnieniu tylko z opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Następuje to w sytuacji, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania (obejmujących wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika) bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
W realiach niniejszej sprawy skarżący złożył oświadczenie z którego wynika, że osiąga znikomy dochód a przy tym nie dysponuje żadnymi oszczędnościami ani przedmiotami wartościowymi. Należy do niego co prawda piętro w starej kamienicy w L o powierzchni 100 m2 ale okoliczność, ta sama w sobie zdaniem orzekającego nie zmienia sytuacji materialnej skarżącego diametralnie na korzyść. Nie można bowiem tracić z pola widzenia tej części wyjaśnień skarżącego gdzie podaje, że czynsz z najmu nieruchomości został zajęty przez komornika na spłatę alimentów a dług jaki skarżący ma z tego tytułu sięga obecnie kwoty 130 tyś. zł. W konsekwencji skarżącego można więc postrzegać jako osobę niezamożną w potocznym tego słowa znaczeniu.
Wskazując na powyższe zauważyć jednak trzeba, że choć co do zasady konstrukcja prawna prawa pomocy w zakresie częściowym uniemożliwia dokonywanie oceny zasadności udziału pełnomocnika z urzędu w sprawie (mimo że koszty takiego udziału ponosi Skarb Państwa), to jednak bardzo szeroki dostęp do prawa pomocy w procedurze sądowo administracyjnej pozwala na ocenę sposobu realizacji przez skarżących przysługujących im publicznych prawa podmiotowych w świetle konstrukcji czy to nadużycia prawa do sądu czy też nadużycia uprawnienia do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej przez adwokata lub radcy prawnego z urzędu.
Jeśli chodzi o kwestię nadużycia prawa do sądu to w opracowanej ostatnio przez Biuro Orzecznictwa NSA informacji rocznej o działalności sądów administracyjnych za rok 2012 znalazła się wypowiedź, że prawo pomocy stanowiące formę realizacji prawa do sądu, nie może być przyznane podmiotowi, który ze swojego prawa czyni nienależyty użytek. Niedopuszczalne jest bowiem używanie uprawnień procesowych do celów innych od tych, które odpowiadają ich przeznaczeniu. W konsekwencji zachowanie, które jest formalnie zgodne z literą prawa lecz sprzeciwia się jej sensowi nie może zasługiwać na ochronę. Tak zaś należy oceniać np. działania podmiotu, który inicjuje szereg postępowań sądowych nie w celu ochrony swoich realnych praw, ale dla którego inicjowanie tychże postępowań jest celem samym w sobie (rozdział 15.5 str. 236).
Gdy natomiast chodzi o nadużycie przez stronę uprawnienia do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej przez adwokata lub radcy prawnego z urzędu, to zacząć należy od tego, że przyznanie stronie adwokata lub radcy prawnego z urzędu stanowi aspekt instytucji prawa procesowego – tzw. "prawa pomocy", czyli pomocy udzielanej przez państwo osobom które nie są w stanie bez uszczerbku dla swego koniecznego utrzymania opłacić wynagrodzenia kwalifikowanego pełnomocnika. Skorzystanie przez stronę z tego uprawnienia jak już była o tym mowa następuje przez złożenie stosownego wniosku, który oprócz żądania przyznania pomocy prawnej musi zawierać pisemne oświadczenie złożone na urzędowym druku, obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Szkopuł w tym, że w ustawie prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zasadzie nie ma instrumentów służących zapobieganiu nadużywania omawianego uprawnienia. Istnieje co prawa przepis art. 247 ppsa zgodnie z którym prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi. Dotychczasowa praktyka pokazuje jednak, że stosowanie przepisu art. 247 ppsa napotyka na duże trudności. W przeważającej większości przypadków oczywista bezzasadność skargi nie mogła być bowiem powodem do przekazania takiego wniosku sądowi gdy tylko przesłanki materialne umożlwiające przyznanie prawa pomocy zostały spełnione. W ustawie prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma też przepisu analogicznego do art. 117 §5 kpc. Wskazując na tę ostatnią okoliczność zastanowić się jednak trzeba czy jest to niezamierzona luka w prawie czy też świadomy zabieg legislacyjny ustawodawcy. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że w przeciwieństwie do procesu cywilnego, gdzie rządzi zasada kontradyktoryjności, w postępowaniu sądowo administracyjnym skarga wnoszona do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie jest dla Sądu wiążąca i w swojej istocie stanowi tylko informację o sprawie. Tym też należy tłumaczyć brak przymusu adwokacko-radcowskiego w postepowaniu przed sądem administracyjnym w pierwszej instancji. Przymus ten pojawia się dopiero na etapie sporządzenia i wnoszenia skargi kasacyjnej. Zważywszy zaś na to, że sąd administracyjny nie jest związany zamieszczonymi w skardze zarzutami, wnioskami i jej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.) a jednocześnie nie występuje przymus adwokacko - radcowski, to brak jest wystarczających argumentów do twierdzenia, że w sytuacji gdy nie wynika to z właściwości osobistych strony (np. wiek, głuchota, ślepota, ułomność ruchowa) lub złożonej sytuacji rodzinnej (np. opieka nad członkiem rodziny z uwagi na jego niepełnosprawność) złożenia przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu już na etapie postepowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym można postrzegać przez pryzmat nadużycia tego publicznego prawa podmiotowego. Przyjęcie takiej optyki nie ma to przy tym nic wspólnego z dokonywaniem jakiejkolwiek oceny zasadności skargi do czego uprawniony jest wyłącznie Sąd.
Przeniesienie poczynionych uwag na grunt niniejszej sprawy nakazuje zatem rozważyć czy skarżący wnioskując o taką pomoc nie nadużył swego prawa. W ocenie orzekającego tak właśnie jest. Z jednej strony trudno bowiem nie dostrzegać, że niekorzystne dla strony decyzje organów administracji wykreowało zachowanie skarżącego w postępowaniu administracyjnym, który mimo wezwań do podjęcia negocjacji w przedmiocie zawarcia odpowiedniego kontraktu socjalnego tych nie podjął z uwagi na swoje subiektywne przeświadczenia). Z drugiej zaś strony skarżący jest zdolny do osobistego stawiennictwa w sądzie. Skarżący co prawda powołuje się na umiarkowany stopień niepełnosprawności lecz nie można tracić z pola widzenia, że odnosi się on jedynie do możliwości podejmowania przez skarżącego pracy w warunkach pracy chronionej (vide: k. 7082 akt admin.). W konsekwencji realizacja subiektywnej potrzeby skarżącego do skorzystania z kwalifikowanego pełnomocnika opłacanego przez Skarb Państwa już na etapie postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym nie może być bezwzględnie zrealizowana w niniejszej sprawie.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 246 §1 pkt. 2 ppsa w związku z art. 245 ppsa.
Nietezowane
Artykuły przypisane do orzeczenia
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.
Skład sądu
Grzegorz Karcz /przewodniczący sprawozdawca/Sentencja
Referendarz Sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie – Grzegorz Karcz po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2014 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku G. P. o ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi G. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 28 października 2013 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego postanawia: oddalić wniosek.
Uzasadnienie
Skarżący w złożonym na urzędowym formularzu "PPF" wniosku o przyznanie prawa pomocy domagał się ustanowienia adwokata.
Objaśniając swoją sytuację rodzinną podał, brak osób z którymi pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym.
Określając swój majątek wskazał, że należy do niego piętro w starej kamienicy o powierzchni 100 m2, z którego czynsz zajął komornik na poczet długu alimentacyjnego.
Swoje stałe miesięczne dochody oszacował na kwotę 529 zł zasiłku stałego z MOPS.
Uzasadniając swoje starania zaakcentował, że ma 60 lat, przyznano mu umiarkowany stopień niepełnosprawności na stałe i z tego tytułu otrzymał zasiłek stały w wysokości 529 zł. Podał, że mieszka w hotelu robotniczym i z tego tytułu ponosi miesięczne wydatki w wysokości 620 zł. Prócz tego około 100 zł na lekarstwa. Z uwagi na choroby przewlekłe leczy się u kilku specjalistów. Wyjaśnił, że mimo iż jest właścicielem piętra w starej kamienicy w L, to jednak z uwagi na posiadane zadłużenie alimentacyjne w wysokości ok. 140 tyś. zł komornik zajął czynsz.
Z urzędu stwierdza się, że aktualnie skarżący złożył 6 (sześć) a łącznie na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy 29 (dwadzieścia dziewięć) skarg. Po wniesieniu skarg do sądu w każdej ze spraw skarżący wniósł o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie na jego rzecz wskazanych przez siebie adwokatów.
Mając na uwadze powyższe zważyć należało co następuje:
Przepis art. 245 ppsa przewiduje możliwość przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym (art. 246 §1 pkt. 2 ppsa) polega na zwolnieniu tylko z opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Następuje to w sytuacji, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania (obejmujących wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika) bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
W realiach niniejszej sprawy skarżący złożył oświadczenie z którego wynika, że osiąga znikomy dochód a przy tym nie dysponuje żadnymi oszczędnościami ani przedmiotami wartościowymi. Należy do niego co prawda piętro w starej kamienicy w L o powierzchni 100 m2 ale okoliczność, ta sama w sobie zdaniem orzekającego nie zmienia sytuacji materialnej skarżącego diametralnie na korzyść. Nie można bowiem tracić z pola widzenia tej części wyjaśnień skarżącego gdzie podaje, że czynsz z najmu nieruchomości został zajęty przez komornika na spłatę alimentów a dług jaki skarżący ma z tego tytułu sięga obecnie kwoty 130 tyś. zł. W konsekwencji skarżącego można więc postrzegać jako osobę niezamożną w potocznym tego słowa znaczeniu.
Wskazując na powyższe zauważyć jednak trzeba, że choć co do zasady konstrukcja prawna prawa pomocy w zakresie częściowym uniemożliwia dokonywanie oceny zasadności udziału pełnomocnika z urzędu w sprawie (mimo że koszty takiego udziału ponosi Skarb Państwa), to jednak bardzo szeroki dostęp do prawa pomocy w procedurze sądowo administracyjnej pozwala na ocenę sposobu realizacji przez skarżących przysługujących im publicznych prawa podmiotowych w świetle konstrukcji czy to nadużycia prawa do sądu czy też nadużycia uprawnienia do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej przez adwokata lub radcy prawnego z urzędu.
Jeśli chodzi o kwestię nadużycia prawa do sądu to w opracowanej ostatnio przez Biuro Orzecznictwa NSA informacji rocznej o działalności sądów administracyjnych za rok 2012 znalazła się wypowiedź, że prawo pomocy stanowiące formę realizacji prawa do sądu, nie może być przyznane podmiotowi, który ze swojego prawa czyni nienależyty użytek. Niedopuszczalne jest bowiem używanie uprawnień procesowych do celów innych od tych, które odpowiadają ich przeznaczeniu. W konsekwencji zachowanie, które jest formalnie zgodne z literą prawa lecz sprzeciwia się jej sensowi nie może zasługiwać na ochronę. Tak zaś należy oceniać np. działania podmiotu, który inicjuje szereg postępowań sądowych nie w celu ochrony swoich realnych praw, ale dla którego inicjowanie tychże postępowań jest celem samym w sobie (rozdział 15.5 str. 236).
Gdy natomiast chodzi o nadużycie przez stronę uprawnienia do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej przez adwokata lub radcy prawnego z urzędu, to zacząć należy od tego, że przyznanie stronie adwokata lub radcy prawnego z urzędu stanowi aspekt instytucji prawa procesowego – tzw. "prawa pomocy", czyli pomocy udzielanej przez państwo osobom które nie są w stanie bez uszczerbku dla swego koniecznego utrzymania opłacić wynagrodzenia kwalifikowanego pełnomocnika. Skorzystanie przez stronę z tego uprawnienia jak już była o tym mowa następuje przez złożenie stosownego wniosku, który oprócz żądania przyznania pomocy prawnej musi zawierać pisemne oświadczenie złożone na urzędowym druku, obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Szkopuł w tym, że w ustawie prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zasadzie nie ma instrumentów służących zapobieganiu nadużywania omawianego uprawnienia. Istnieje co prawa przepis art. 247 ppsa zgodnie z którym prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi. Dotychczasowa praktyka pokazuje jednak, że stosowanie przepisu art. 247 ppsa napotyka na duże trudności. W przeważającej większości przypadków oczywista bezzasadność skargi nie mogła być bowiem powodem do przekazania takiego wniosku sądowi gdy tylko przesłanki materialne umożlwiające przyznanie prawa pomocy zostały spełnione. W ustawie prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi nie ma też przepisu analogicznego do art. 117 §5 kpc. Wskazując na tę ostatnią okoliczność zastanowić się jednak trzeba czy jest to niezamierzona luka w prawie czy też świadomy zabieg legislacyjny ustawodawcy. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że w przeciwieństwie do procesu cywilnego, gdzie rządzi zasada kontradyktoryjności, w postępowaniu sądowo administracyjnym skarga wnoszona do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie jest dla Sądu wiążąca i w swojej istocie stanowi tylko informację o sprawie. Tym też należy tłumaczyć brak przymusu adwokacko-radcowskiego w postepowaniu przed sądem administracyjnym w pierwszej instancji. Przymus ten pojawia się dopiero na etapie sporządzenia i wnoszenia skargi kasacyjnej. Zważywszy zaś na to, że sąd administracyjny nie jest związany zamieszczonymi w skardze zarzutami, wnioskami i jej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.) a jednocześnie nie występuje przymus adwokacko - radcowski, to brak jest wystarczających argumentów do twierdzenia, że w sytuacji gdy nie wynika to z właściwości osobistych strony (np. wiek, głuchota, ślepota, ułomność ruchowa) lub złożonej sytuacji rodzinnej (np. opieka nad członkiem rodziny z uwagi na jego niepełnosprawność) złożenia przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu już na etapie postepowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym można postrzegać przez pryzmat nadużycia tego publicznego prawa podmiotowego. Przyjęcie takiej optyki nie ma to przy tym nic wspólnego z dokonywaniem jakiejkolwiek oceny zasadności skargi do czego uprawniony jest wyłącznie Sąd.
Przeniesienie poczynionych uwag na grunt niniejszej sprawy nakazuje zatem rozważyć czy skarżący wnioskując o taką pomoc nie nadużył swego prawa. W ocenie orzekającego tak właśnie jest. Z jednej strony trudno bowiem nie dostrzegać, że niekorzystne dla strony decyzje organów administracji wykreowało zachowanie skarżącego w postępowaniu administracyjnym, który mimo wezwań do podjęcia negocjacji w przedmiocie zawarcia odpowiedniego kontraktu socjalnego tych nie podjął z uwagi na swoje subiektywne przeświadczenia). Z drugiej zaś strony skarżący jest zdolny do osobistego stawiennictwa w sądzie. Skarżący co prawda powołuje się na umiarkowany stopień niepełnosprawności lecz nie można tracić z pola widzenia, że odnosi się on jedynie do możliwości podejmowania przez skarżącego pracy w warunkach pracy chronionej (vide: k. 7082 akt admin.). W konsekwencji realizacja subiektywnej potrzeby skarżącego do skorzystania z kwalifikowanego pełnomocnika opłacanego przez Skarb Państwa już na etapie postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym nie może być bezwzględnie zrealizowana w niniejszej sprawie.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 246 §1 pkt. 2 ppsa w związku z art. 245 ppsa.
