I OSK 2456/13

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2013 r. o sygn. akt II SAB/Wa 170/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi B. B. na przewlekłe prowadzanie postępowania przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w sprawie rozpatrzenia wniosku z dnia [...] października 2012 r. o udostępnienie informacji publicznej, zobowiązał Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do rozpatrzenia wniosku skarżącego z dnia [...] października 2012 r. o udostępnienie informacji publicznej w terminie 14 dni od daty doręczenia prawomocnego wyroku wraz z aktami sprawy, jak też stwierdził, że przewlekłość nie miała miejsca z rażącym naruszeniem prawa. Ponadto WSA zasądził od Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego na rzecz skarżącego B. B. kwotę 223,80 zł, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższe orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym:

B. B., pismem z dnia [...] października 2012 r., złożył wniosek do Prezesa Sądu Najwyższego o podanie:

– nazwy miejscowości siedziby Sądu Rejonowego i sygnatury akt sprawy;

– nazwy miejscowości siedziby Sądu Okręgowego i sygnatury akt sprawy, od której orzeczenia wniesiono skargę kasacyjną rozpoznaną przez Sąd Najwyższy w dniu 14 października 2009 r. – V CSK 118/09;

– nazwy miejscowości siedziby Sądu Rejonowego i sygnatury akt sprawy;

– nazwy miejscowości siedziby Sądu Okręgowego i sygnatury akt sprawy, od której postanowienia wniesiono kasację rozpatrzoną w dniu 14 września 2004 r. III CK 458/03.

W uzasadnieniu wniosku ww. podał, iż dane te są niezbędne do wystąpienia ze stosowną prośbą do prezesów tych sądów powszechnych w celu wglądu do akt sądowych, nadto wskazał, że anonimizacja w tym zakresie jest nieuzasadniona i pozbawiona podstaw prawnych.

W piśmie z dnia [...] października 2012 r. organ podał, iż orzeczenia Sądu Najwyższego o podanych sygnaturach zostały udostępnione w trybie wnioskowym. Wskazał, że wszelkie przetwarzanie danych udostępnionych w serwisie internetowym Sądu Najwyższego powinno uwzględniać uregulowania zarządzenia Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego nr [...] z dnia [...] lutego 2012 r. w sprawie ponownego wykorzystania informacji publicznej udostępnionej przez Sąd Najwyższy, Trybunał Stanu lub przez podmioty działające na ich zlecenie, a zwłaszcza § 8, zgodnie z którym Sąd Najwyższy lub Trybunał Stanu nie jest zobowiązany do opracowywania, a w szczególności przetworzenia informacji publicznej w celu jej ponownego wykorzystania oraz dostarczenia z nich wyciągów, jeżeli spowoduje to konieczność podjęcia nieproporcjonalnych działań przekraczających proste czynności, w tym zwłaszcza wtedy, gdy określone informacje w momencie rozpoznawania danego wniosku są dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej lub na stronie internetowej Sądu Najwyższego, albo też znajdują się co najmniej w jednym ze zbiorów urzędowych orzeczeń SN tym samym nie mogą stać się przedmiotem własnego opracowania wnioskodawcy. Wskazał ponadto, że przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie przewidują trybu uzupełnienia pierwotnego wniosku o udostępnienie informacji publicznej, który już został pozytywnie załatwiony.

W piśmie z dnia [...] grudnia 2012 r. organ wyjaśnił, iż ewentualne udostępnienie tych brakujących danych innemu podmiotowi, niż uczestnik tych postępowań, może nastąpić nie w trybie przepisów o dostępie do informacji publicznej, lecz w trybie art. 525 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym od [...] lipca 2010 r. Przepis ten stanowi, że akta sprawy prowadzonej w trybie postępowania nieprocesowego, dostępne są dla uczestników postępowania oraz za zezwoleniem przewodniczącego dla każdego, kto potrzebę przejrzenia akt dostatecznie usprawiedliwi.

Organ podkreślił, że zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, informacje publiczne mogą być udostępniane, także w trybie i na zasadach innych niż wskazane w ustawie, o ile owe inne rozwiązania zostaną określone w przepisach ustaw szczególnych, takim właśnie przepisem jest art. 525 k.p.c.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, na przewlekłe postępowanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, złożył B.B..

W uzasadnieniu skargi B.B. podkreślił, że od Sądu Najwyższego nie oczekiwał udostępnienia akt sądowych, ale realizację wniosku z dnia [...] października 2012 r. Podkreślił ponadto, że wnioskowana przez niego informacja jest informacją prostą, a nie złożoną.

W odpowiedzi na skargę Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł o jej oddalenie wskazując, że skarżący otrzymał wyczerpujące wyjaśnienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wydając wskazane na wstępie orzeczenie, wyjaśnił, że nie ulega wątpliwości, iż Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest podmiotem zobowiązanym na gruncie ustawy o dostępie do informacji publicznej do udostępnienia informacji, mających charakter informacji publicznej będącej w jego posiadaniu (art. 4 ust. 3 ustawy). Dodał również, że dysponent informacji publicznej jest zobowiązany do jej udostępnienia tylko wtedy, gdy informacja nie została wcześniej udostępniona wnioskodawcy (nie ma także innego trybu dostępu do niej – art. 1 ust. 2 ustawy) i nie funkcjonuje w obiegu publicznym. Wskazał nadto, że żądana przez B. B. informacja stanowi informację publiczną.

Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej udostępnienie informacji na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni, z wyjątkiem sytuacji określonej w art. 13 ust. 2 i art. 15 ust. 2 ustawy. Udostępnienie informacji publicznej jest czynnością materialnotechniczną. Organ może odmówić udzielenia informacji publicznej z uwagi na ochronę informacji niejawnych lub innych tajemnic ustawowo chronionych. Jednak jeżeli odmawia, to ma tego dokonać w procesowej formie decyzji administracyjnej.

Bezczynność organu na gruncie ustawy o dostępie do informacji publicznej polega na tym, że organ zobowiązany do podjęcia czynności materialnotechnicznej w przedmiocie informacji publicznej takiej czynności nie podejmuje. Innymi słowy, jak wskazał WSA, z bezczynnością organu w zakresie dostępu do informacji publicznej mamy do czynienia wówczas, gdy organ "milczy" wobec wniosku strony o udzielenie takiej informacji.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w tego typu sprawach, jak niniejsza, wnioskodawca domaga się udzielenia informacji, czyli działania zgodnego z wnioskiem, a nie odmowy. Przedstawienie informacji zupełnie innej niż ta, na którą oczekuje, lub też informacji wymijającej, może powodować jego wątpliwości, co to tego, czy organ nie narusza przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej (czyli pozostaje w bezczynności).

Zgodnie z art. 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej, organ może ograniczyć dostęp do żądanych informacji np. ze względu na prywatność osoby fizycznej, ewentualnie z innych powodów, o których stanowi ustawa, co w praktyce może oznaczać udostępnienie treści dokumentu odpowiednio zanonimizowanego. Organ może również odmówić udzielenia informacji publicznej z uwagi na ochronę informacji niejawnych lub innych tajemnic ustawowo chronionych. Jeżeli jednak odmawia, to – jak podkreślił WSA – ma tego dokonać w procesowej formie decyzji administracyjnej.

Konkludując, sąd pierwszej instancji stwierdził, że organ w sprawie niniejszej nie udzielił informacji zgodnie z wnioskiem, gdyż wniosek dotyczył udzielenia informacji polegającej na wskazaniu miejscowości siedziby sądu oraz sygnatury akt ani nie załatwił jej w inny sposób przewidziany przez przepisy prawa.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Wnosząc o uchylenie wyroku w całości, zarzucił mu "naruszenie:

1) art. 3 § 1, art. 58 § 1 pkt 1, art. 141 § 4, art. 149 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej oznaczanej skrótem: p.p.s.a.) w związku z art. 21 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198 ze zm., dalej oznaczanej skrótem: u.d.i.p.) w związku z art. 1 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 16 ust. 1 i ust. 2 u.d.i.p., a także w związku z art. 2 § 1 i § 3 k.p.c. oraz art. 525 k.p.c., w stopniu rzutującym na wynik sprawy (w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy) w związku z brakiem wykazania istnienia ewentualnej właściwości sądów administracyjnych w rozpoznaniu skargi danego rodzaju, w tym wypadku w sposób nawiązujący do treści art. 21 u.d.i.p., przy jednoczesnym poczynieniu rzeczywistych, a zarazem pozbawionych uzasadnienia ustaleń, że:

a) art. 525 k.p.c. stał się przepisem zbędnym w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej z dniem 1 stycznia 2002 r., a więc z dniem wejścia w życie obowiązującej ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, w zakresie obejmującym dostęp do orzeczeń sądowych jako dokumentów urzędowych w rozumieniu art. 6 ust. 2 u.d.i.p., w związku z art. 4 ust. 1 tej ustawy, albowiem dostęp do takich orzeczeń przestał być regulowany przepisami procedur sądowych oraz dotyczącymi ustroju sądownictwa, i – obecnie – stanowi przedmiot unormowania zawartego w ww. ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej,

b) art. 525 k.p.c. nie jest ani przepisem ustawy szczególnej w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.i.p., ani przepisem tego rodzaju ustawy, o której mowa w art. 61 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

c) sąd administracyjny, na żądanie osoby trzeciej, niebędącej ani uczestnikiem postępowania przed Sądem Najwyższym w sprawie rozpoznanej w trybie nieprocesowego postępowania cywilnego, ani przedstawicielem takiego uczestnika, może nakazać Sądowi Najwyższemu – Pierwszemu Prezesowi tego Sądu – podjęcie z urzędu działań określonych dotychczas w art. 525 k.p.c. w odniesieniu do danych zawartych w aktach tego Sądu, których fragmentem są jego orzeczenia, co najmniej w takiej ich części, jaką stanowią nazwy sądów niższych instancji, a także oznaczenia orzeczeń takich sądów, które orzekały w określonej, materialnie lub procesowo rzecz ujmując, sprawie, zanim stała się ona w całości lub w części przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego przyjmującej kształt orzeczenia tego Sądu,

d) dostęp osób trzecich, niebędących ani uczestnikami postępowań sądowych, ani ich przedstawicielami, do pełnych wersji orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych z zastosowaniem przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, nie jest regulowany art. 525 k.p.c., lecz przepisami ww. ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej oraz, jeżeli chodzi o zasady postępowania z wnioskami osób trzecich o udostępnianie danych z akt Sądu Najwyższego stanowiących fragmenty orzeczeń tego Sądu, takimi przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego jak art. 12 oraz art. 35 i nast. tego Kodeksu, mimo braku wyraźnego odesłania do tych ostatnich uregulowań w art. 16 ust. 1 i ust. 2 u.d.i.p., a zarazem mimo zawężającej, a zarazem ścisłej interpretacji tych ostatnich przepisów, zawartej w szczególności w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 września 2012 r. o sygnaturach I OSK 903/12 oraz I OSK 916/12, dostępnych między innymi w CBOSA pod adresem http://orzeczenia.nsa.gov.pl, a zwłaszcza przy jednoczesnym istnieniu odrębnych uregulowań w zakresie terminów załatwiania spraw w art. 13–15 u.d.i.p. oraz zawartej w pierwszym z tych przepisów zasady rozpoznawania wniosków składanych w trybie art. 10 u.d.i.p. bez zbędnej zwłoki,

e) z mocy art. 1 ust. 1, art. 4 ust. 1 oraz art. 6 ust. 2 u.d.i.p. na Sądzie Najwyższym, a tym samym i na każdym innymi sądzie wyższej instancji funkcjonującym w Rzeczypospolitej Polskiej, ciąży obowiązek udostępniania "każdemu" w rozumieniu art. 2 ust. 1 u.d.i.p., jeżeli nie całych, to z pewnością tych części orzeczeń sądowych, które zawierają szczegółowe informacje o sądach i sygnaturach akt tych sądów, które wcześniej orzekały w danej sprawie, a więc zanim trafiła ona do sądu wyższej instancji,

f) istniejące regulacje prawne w zakresie publicznego dostępu do orzeczeń sądowych, w tym orzeczeń Sądu Najwyższego oraz orzeczeń sądów administracyjnych obu instancji, wskazujące na niezbędność anonimizacji takich orzeczeń przed ich publicznym udostępnieniem, w tym w ramach zbiorów urzędowych takich orzeczeń, podlegają wiążącej ocenie sądów administracyjnych, a zarazem, że taka ocena wyklucza możliwość anonimizacji owych orzeczeń w zakresie danych dotyczących oznaczeń sądów niższych instancji oraz akt tych sądów, które orzekały w określonej, materialnie lub procesowo rzecz ujmując, tej samej sprawie,

g) właściwość sądów administracyjnych regulowana jest wyłącznie treścią art. 3 § 2 p.p.s.a., a nie – również – przepisami innych ustaw w sytuacji, gdy do tych innych "szczególnych" ustaw wyraźnie się odsyła w art. 3 § 3 p.p.s.a., a przykładem takiej właśnie ustawy wydaje się być między innymi – w świetle art. 21 u.d.i.p. – regulacja zawarta w tym ostatnim akcie normatywnym, a więc również, niejako w konsekwencji, że działający w strukturze Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego Referat do Spraw Dostępu do Informacji Publicznej po otrzymaniu wniosków B. B.o udostępnienie mu określonych orzeczeń SN, w tym przedmiotowego wniosku z dnia [...] października 2012 r., zobowiązany był udostępnić zainteresowanemu żądane orzeczenia w zakresie szerszym niż określony w zarządzeniu Nr 11/2012 Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2012 r. w sprawie anonimizacji i udostępniania orzeczeń Sądu Najwyższego oraz informacji o sprawach sądowych w Sądzie Najwyższym, a więc i w załącznikach do tego zarządzenia, (wskazywane zarządzenie Pierwszego Prezesa SN w formie zeskanowanej w załączeniu), a zarazem, że powinien to uczynić z pominięciem uregulowań zawartych, w tym wypadku, w art. 525 k.p.c.,

2) art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 149 § 1 zdanie 1 i zdanie 2 p.p.s.a. w związku z art. 13–15 u.d.i.p., w związku z art. 21 tej ustawy, w stopniu rzutującym na wynik sprawy (w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy), w związku:

a) z uchyleniem się od oceny bliżej nieznanych działań lub zaniechań Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (tu: osób działających z jego upoważnienia) jako mogących, zdaniem WSA w Warszawie, świadczyć o ewentualnej przewlekłości postępowania w rozpoznaniu określonego wniosku B. B. z [...] października 2012 r. przez pryzmat uregulowań zawartych w art. 13-15 u.d.i.p.,

b) z brakiem przedstawienia wskazań co do dalszego postępowania przed Sądem Najwyższym – Pierwszym Prezesem tego Sądu w rozpoznaniu określonego wniosku B. B. z [...] października 2012 r., a w szczególności wobec braku wskazania na akty lub określenia czynności, jakie powinny zostać, O nie zostały podjęte przez Sąd Najwyższy – Pierwszego Prezesa tego Sądu w ramach rozpoznania tego wniosku do dnia wyrokowania w niniejszej sprawie przez WSA w Warszawie przy jednoczesnym braku wykazania, dlaczego dotychczas udzielone skarżącemu w imieniu Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego pisemne wyjaśnienia co do szczególnego, w rozumieniu art. 1 ust. 2 u.d.i.p., trybu postępowania, w jakim może próbować uzyskać poszukiwane przez siebie informacje publiczne, nie stanowią właściwego – co do formy lub sposobu – odniesienia się do jego wniosku z dnia [...] października 2012 r. w świetle istniejących uregulowań w zakresie dostępu do informacji publicznej, a także powszechnie dostępnego orzecznictwa na tle tych uregulowań, w tym tej jego części, jaką stanowią ww. wyroki NSA z 11 września 2012 r., a także wobec braku choćby symbolicznego wyjaśnienia przesłanek rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 3 danego wyroku, a więc w przedmiocie kosztów postępowania."

Z powyższych względów skarżący kasacyjnie wniósł uchylenie wyroku WSA i albo o odrzucenie skargi, albo o przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują przesłanki nieważności określone w art. 183 § 2 p.p.s.a., zatem Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Stosownie do art. 174 pkt. 1 i 2 p.p.s.a., skarga kasacyjna może być oparta na następujących podstawach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, a także na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Na wstępie należy wskazać, że zarzuty dotyczące naruszenia przepisów k.p.a. nie mogły być uznane za skuteczne, gdyż nie zostały powiązane z odpowiednimi przepisami regulującymi postępowanie przed sądem pierwszej instancji, który to sąd nie prowadzi postępowania w oparciu o przepisy k.p.a.

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, a zawarte w niej zarzuty uznać należy za nieusprawiedliwione. Dotyczy to zwłaszcza zarzutów związanych z art. 525 k.p.c. Przepis ten dotyczy udostępniania akt postępowania toczącego się przed sądem cywilnym i nie mógł zostać naruszony, bowiem w rozpoznawanej sprawie w ogóle nie znajdował zastosowania. Wnioskodawca nie żądał dostępu do akt spraw, które były przedmiotem rozpoznania przed Sądem Najwyższym. Żądał natomiast oznaczenia sądu powszechnego rozpoznającego sprawę (przez podanie jego nazwy, siedziby) oraz sygnatur, którymi oznaczono akta spraw. Wszystkie te elementy są elementami dokumentu urzędowego, o którym mowa w art. 6 ust. 2 u.d.i.p. i który podlega udostępnieniu zarówno co do treści jak i postaci – zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a/ u.d.i.p. Skoro "każdy" może mieć dostęp do treści postaci dokumentu urzędowego, to samo dotyczy jego elementów składowych. Tak więc żądana informacja jest informacją publiczną, a nie są to akta spraw sądowych, wobec czego art. 525 k.p.a. nie mógł znaleźć zastosowania również jako przepis szczególny, o którym mowa w art. 1 ust. 2 u.d.i.p.

Niezasadne są również zarzuty dotyczące naruszenia art. 141 § 4 w zw. z art. 149 § 1 p.p.s.a. Organ niewątpliwie pozostawał w bezczynności nie załatwiając wniosku. Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, że adresat wniosku jeżeli uzna, że żądana informacja podlega ochronie w oparciu o art. 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej winien wydać decyzję odmawiającą jej udostępnienia. Jeżeli zatem, zdaniem adresata wniosku, nazwa i siedziba sądu oraz sygn. akt sprawy są danymi osobowymi – w rozumieniu ustawy o ochronie danych osobowych, które w sposób pośredni mogą spowodować identyfikację konkretnej osoby fizycznej, należało wydać decyzję w oparciu o art. 16 ust. 1 u.d.i.p.

Zarzuty skargi kasacyjnej należało w tej sytuacji uznać za nieusprawiedliwione, co mając na uwadze na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.