I SA/Po 377/14

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia [...] oddalił skargę WK na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...], Nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące od września 2006 r. do maja 2007 r., lipiec, październik i listopad 2007 r., od stycznia do czerwca, sierpień, wrzesień, listopad i grudzień 2008 r. oraz od stycznia do kwietnia 2009 r.

Skarżący WK złożył sporządzony na urzędowym formularzu w dniu [...] wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. W uzasadnieniu wniosku podał, że jego obecna sytuacja majątkowa nie pozwala mu na wniesienie opłaty od skargi kasacyjnej ani też na opłacenie honorarium adwokata z wyboru, którego wysokość przy tak wysokiej wartości przedmiotu sporu pozostaje zupełnie poza jego możliwościami finansowymi. Wnioskodawca wskazał, że jego sytuacja osobista i majątkowa jest bardzo trudna. Skarżący wyjaśnił, że atmosfera zbudowana wokół firmy, którą prowadzi, spowodowała utratę szeregu klientów i doprowadziła właściwie do bankructwa. Wobec konieczności spłaty zobowiązań utracił niemal cały majątek, w tym również dom mieszkalny. W międzyczasie doszło także do rozwiązania małżeństwa przez rozwód i stał się osobą samotną. Skarżący podał, że ma dorosłe dzieci, które w miarę możliwości od czasu do czasu wspomagają go, jednak nie są w stanie wziąć go całkowicie pod opiekę i utrzymywać. Wnioskodawca wyjaśnił, że aby w jakikolwiek sposób utrzymać się z miesiąca na miesiąc i zapewnić sobie podstawowe potrzeby w zakresie jedzenia prowadzi nadal działalność gospodarczą, na której się zna, t.j. działalność poligraficzną, pracuje sam, nikogo nie zatrudnia, wykonuje od czasu do czasu niewielkie zlecenia, z których uzyskuje niewielkie dochody, które w całości pożytkuje na swoje potrzeby bytowe. Skarżący oświadczył, że ma zaległości wobec ZUS i Urzędu Skarbowego. Podał, że poza działką o pow. [...] m2, którą posiada we współwłasności z byłą żoną i która obciążona jest hipoteką, nie ma żadnych oszczędności, nie uzyskuje żadnych dodatkowych dochodów ani świadczeń, nie prowadzi z nikim wspólnego gospodarstwa domowego, nie ma też nikogo na swoim utrzymaniu. Skarżący wyjaśnił, że z uzyskiwanych dochodów, które przeznacza na swoje utrzymanie, nie jest w stanie wygospodarować żadnych kwot na pokrycie kosztów postępowania. Skarżący oświadczył, że nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z innymi osobami, nie posiada domu, mieszkania, nieruchomości rolnej, oszczędności, papierów wartościowych i przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro, posiada [...] udziału w nieruchomości o pow. ok. [...] m2, na której ustanowiono hipotekę. Wnioskodawca z działalności gospodarczej uzyskuje dochód w wysokości ok. [...] zł. Do wniosku załączył kserokopie: deklaracji VAT-7 za miesiące [...], zeznania rocznego podatkowego za [...], z którego wynika, że dochód skarżącego wyniósł [...], zestawień rocznych z książki przychodów i rozchodów za [...].

W piśmie procesowym z dnia [...] skarżący oświadczył, że nie posiada żadnych rachunków bankowych. Do pisma załączył kserokopię zeznania rocznego podatkowego za [...], oraz wydruk z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.

Na wezwanie z dnia [...] do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący w odpowiedzi z dnia [...] oświadczył, że koszty jego miesięcznego utrzymania wynoszą ok. [...]. Wnioskodawca wyjaśnił, że obecnie nie zamieszkuje pod adresem zameldowania, jednak nadal odbiera pocztę kierowaną pod ten adres korzystając z uprzejmości obecnego właściciela, który zakupił lokal kilka lat temu od niego i jego rodzeństwa. Skarżący podał, że pomieszkuje u przyjaciół i znajomych korzystając z ich uprzejmości i pomocy. Wobec tego nie ponosi żadnych stałych wydatków na czynsz oraz media ani telefon stacjonarny, a jedynie w miarę posiadanych możliwości finansowych dokłada się do opłat za media w nieznacznych kwotach od ok. [...] do [...] miesięcznie. Wnioskodawca podał, że nie kupuje lekarstw, posiada telefon komórkowy, który doładowuje w kwotach od [...] do [...] miesięcznie, na środki czystości i kosmetyki wydaje ok. [...] miesięcznie, na wyżywienie od [...] do [...]. Wnioskodawca oświadczył, że nie posiada i nie użytkuje żadnych pojazdów mechanicznych podlegających obowiązkowi rejestracji. Nie posiada również żadnych udziałów w spółkach z o.o., ani w innych spółkach. Poza deklarowanymi we wniosku o przyznanie prawa pomocy dochodach z działalności gospodarczej nie uzyskuje żadnych innych dochodów, nie korzysta też z pomocy opieki społecznej. Skarżący podał, że nie posiada środków trwałych. Wyjaśnił, że wobec niego toczy się szereg postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym, w których to postępowaniach egzekwowano od niego łącznie należności główne wynoszące ok. [...]. W tych postępowaniach zlicytowano należącą do niego i jego byłej żony nieruchomość zabudowaną domem mieszkalnym, ale środki uzyskane z tej licytacji nie zostały jeszcze rozliczone przez Sąd i nie sporządzono planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Skarżący oświadczył, że nie posiada rachunków bankowych ani żadnych wierzytelności. Wyjaśnił, że nie otrzymuje pomocy finansowej od dzieci, a jedynie zdarza się, że wspomagają go rzeczowo, np. w postaci posiłku itp.

W świetle art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako "P.p.s.a.") zasadą jest, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Wyjątkiem od tej zasady jest instytucja prawa pomocy i zgodnie z art. 245 § 1 P.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (por. art. 245 § 2 i § 3 P.p.s.a.). Art. 246 § 1 P.p.s.a. stanowi, że przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje :

1) w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania;

2) w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Zauważyć należy, że instytucja prawa pomocy wiąże się ściśle z realizacją jednego z podstawowych standardów państwa prawnego, jakim jest prawo do sądu. Stanowi ona wyjątek od ogólnej zasady ponoszenia przez stronę kosztów postępowania i zapewnia osobie znajdującej się w ciężkich warunkach materialnych możność obrony swoich praw przed sądem, mimo braku środków finansowych potrzebnych do poniesienia należnych kosztów sądowych. Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu sądowym jest formą dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe.

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że skarżący nie jest zobowiązany do uiszczenia kosztów sądowych. Zgodnie bowiem z art. 239 pkt 4 P.p.s.a. nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych strona, której przyznane zostało prawo do pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym (prawo pomocy), w zakresie określonym w prawomocnym postanowieniu o przyznaniu tego prawa. Z akt sądowych wynika, że Wojewódzki Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia [...] (k. [...] akt sądowych) przyznał skarżącemu prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...], nr [...]. Skarżący nie wniósł na to postanowienie sprzeciwu, również prawo pomocy nie zostało cofnięte przez Sąd. Wobec powyższego stwierdzić należy, że skarżący na obecnym etapie postępowania nie ma już obowiązku uiszczania kosztów sądowych i wobec tego wniosek w tym zakresie podlega oddaleniu.

W tym miejscu wyjaśnić należy, że skoro skarżący jest już zwolniony od kosztów sądowych i wnosi o ustanowienie adwokata, wniosek jego należy rozpoznać jako wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.

W ocenie referendarza sądowego skarżący wykazał, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania i dlatego zasadnym jest również ustanowienie dla niego adwokata. Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą, z której, jak oświadczył, uzyskuje miesięczny dochód w wysokości ok. [...]. Uzyskiwany przez skarżącego dochód w całości przeznaczany jest na miesięczne utrzymanie, zatem wnioskodawca z uzyskiwanych środków nie jest w stanie poczynić jakichkolwiek oszczędności na opłacenie honorarium pełnomocnika procesowego z wyboru. Skarżący nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z innymi osobami, nie posiada domu, pomieszkuje u przyjaciół i znajomych, czasami korzysta z pomocy rzeczowej, którą otrzymuje od dorosłych dzieci. Wnioskodawca nie posiada domu. Dom, który był jego i jego byłej żony własnością został sprzedany na licytacji. Skarżący nie posiada oszczędności, papierów wartościowych, przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro, pojazdów mechanicznych podlegających obowiązkowi rejestracji, udziałów w spółkach z o.o. Posiada [...] udziału w nieruchomości, która obciążona jest hipoteką. Skarżący zatem nie posiada również żadnego majątku, który mógłby stanowić źródło finansowania tych kosztów.

Wobec powyższego na podstawie art. 239 pkt 4, art. 245 § 1 i § 2, art. 246 § 1 pkt 1 w zw. z art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 P.p.s.a., postanowiono jak w sentencji.