II SA/Ol 142/14

Uzasadnienie

M.M. w skardze na decyzję o braku podstaw do stwierdzenia u niego choroby zawodowej zwrócił się o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata (k. 2-3 akt). Stwierdził, iż jest to podyktowane niewystarczającymi środkami finansowymi na utrzymanie rodziny. Prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z żoną. Mają na utrzymaniu uczącą się córkę. Mieszka z żoną w budynku jednorodzinnym o powierzchni 120 m2. Jego renta chorobowa po potrąceniu zajęcia komorniczego wynosi 545 zł netto. Oprócz renty pobiera zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł. Żona otrzymuje emeryturę w wysokości 780 zł. Miesięczne wydatki na opał wynoszą 500 zł, gaz - 25 zł, telefon - 89 zł, energię elektryczną - 120 zł, podatek od nieruchomości 70 zł, wodę - 55 zł, leki - 30 zł, wyżywienie córki - 300 zł. Na wyżywienie dwóch osób pozostaje 374 zł. Dodatkowym źródłem wyżywienia jest zbiór warzyw i owoców z własnego ogrodu i owoców leśnych. Inwalidztwo uniemożliwia mu podjęcie pracy.

Według oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, zawartego

w złożonym następnie w przepisanej formie wniosku o przyznanie prawa pomocy

(k. 16-17), skarżący prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z żoną (62 l.) i córką

(22 l.). Wraz z żoną jest właścicielem domu o powierzchni 120 m2. Jest właścicielem działek budowlanych o powierzchni 3000 m2 w ½ części. Dochód rodziny składa się

z renty (896 zł) i zasiłku pielęgnacyjnego (153 zł) skarżącego oraz emerytury jego żony (762,73 zł netto).

Jak wynika z załączonej do skargi kopii decyzji o waloryzacji renty, świadczenie to jest zmniejszone z powodu egzekucji sądowej i jest wypłacane w kwocie 545,35 zł

(k. 6). Załączone zostały również kopie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (k. 4)

i decyzji o przyznaniu zasiłku pielęgnacyjnego (k. 5).

Skarżący został zobowiązany do przedłożenia w terminie 7 dni (k. 19): (1) kopii aktu nabycia każdej z działek budowlanych; (2) wyciągów z rachunków bankowych posiadanych przez członków gospodarstwa domowego - za ostatnie dwa miesiące;

(3) kopii dowodów ostatnich wypłat świadczeń składających się na dochód rodziny oraz (4) kopii dowodów uiszczenia ostatnich należności za opał, gaz, telefon, energię elektryczną i wodę.

W złożonym w odpowiedzi na wezwanie piśmie z 14 marca 2014 r. (k. 22-23) skarżący oświadczył, iż "od dziesięciu lat jest(-) w separacji z (...) żoną (...),

z którą posiada(-) rozdzielność majątkową. Mieszka(-ją) pod jednym dachem, prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego jest spowodowane tym, że

z otrzymywanych świadczeń rentowych i emerytalnych żadna ze stron nie byłaby

w stanie samodzielnie egzystować" (w zał. kopia umowy o wyłączenie wspólności ustawowej - k. 24).

Zamiast kopii aktu nabycia każdej z działek budowlanych (pkt 1 wezwania) przedstawione zostało oświadczenie następującej treści: "Aktem notarialnym Repertorium A Nr "[...]" dnia 28.10.1992 roku, "[...]" zamieszkały w "[...]" i M.M. zam. "[...]", nabyli nieruchomość zabudowaną budynkami przemysłowymi na działkach "[...]", "[...]" i "[...]", położonych "[...]". Nieruchomość została nabyta na cele prowadzenia działalności gospodarczej. Akt notarialny został sporządzony niezgodnie z obowiązującym prawem, w wyniku tego prowadzenie działalności gospodarczej na nabytej nieruchomości stało się nie możliwe. Nie możliwości - sprzedaży nieruchomości doprowadziło do jej licytacji w roku 1997 i obecnie w dniu "[...]" marca 2014 roku. Działki "[...]", "[...]" i "[...]" są obciążone wadami prawnymi - nie posiadają dojazdu. Sprzedaż tej nieruchomości w drodze licytacji i uzyskanie z tego tytułu należności nie pokryje poniesionych strat - nakładów finansowych na dostosowanie nieruchomości do prowadzenia działalności gospodarczej. Wojewoda "[...]" w styczniu 2010 roku nie doprowadził do możliwości przywrócenia ładu urbanistycznego - spowodowania w drodze administracyjnej - wytyczenia ulicy do działek o nr "[...]", "[...]", "[...]" i "[...]"" (w zał. kopie obwieszczenia o licytacji oraz wypisów z rejestru gruntów z opisami i mapami - k. 25-28).

Skarżący oświadczył (pkt 2 wezwania), iż "nie ma(-) dostępu do konta i wyciągów (...) żony (...), z którą prowadz(-i) wspólne gospodarstwo domowe", a jego "konto bankowe w "[...]" jest w likwidacji - zostanie zlikwidowane po opłaceniu należności za prowadzenie rachunku bankowego", "od trzech lat nie korzysta(-) z tego konta- o numerze rachunku "[...]".

Wskazał (pkt 3 wezwania), iż jego renta jest pobierana za pośrednictwem poczty (w zał. kopia przekazu pocztowego - k. 29). Przedkładając kopię decyzji o waloryzacji emerytury (k. 30) nadmienił, iż "żona wnosi do wspólnego gospodarstwa domowego dochód z świadczenia emerytalnego - innych świadczeń (...) nie pobiera."

Dostarczone zostały kopie faktur za dostawę energii elektrycznej (k. 31-32) oraz (pkt 4 wezwania) dowodów uiszczenia należności za: gaz (k. 33), telefon (k. 34-35), telewizję (k. 36-37), wywóz śmieci (k. 38-39) wodę i ścieki (k. 40-41), leki (k. 42) i węgiel (k. 43-44). W piśmie przewodnim skarżący nadmienił, iż w ciągu stycznia i lutego br. węgiel był kupowany czterokrotnie w ilościach 150 kg. Paragony zakupu nie zostały jednak zachowane.

Załączono również kopię odpisu księgi wieczystej działki użytkowanej wieczyście przez skarżącego i jego żonę, na której posadowiony jest dom stanowiący ich własność

(k. 45), a także kopię dowodu zapłaty za odnowienie domeny internetowej (k. 46).

W tym stanie rzeczy stwierdzono, co następuje:

Ponieważ z mocy art. 239 pkt 1 lit. c ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270

z późniejszymi zmianami; w skrócie: p.p.s.a.), strona skarżąca działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach dotyczących chorób zawodowych nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, zakres rozpatrzenia przedmiotowego wniosku ogranicza się do kwestii ustanowienia adwokata.

Zgodnie z art. 262 p.p.s.a., do stron korzystających z ustawowego zwolnienia od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych odpowiednie zastosowanie mają przepisy

o przyznaniu prawa pomocy, w zakresie dotyczącym zastępstwa prawnego na zasadach prawa pomocy.

Jak wynika z odpowiedniego zastosowania art. 245 § 3 i art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika dla osoby fizycznej następuje, gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść związanego z tym kosztu, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Ciężar dowodu istnienia takiej okoliczności spoczywa zatem na wnioskodawcy. Winien on więc należycie uzasadnić i uprawdopodobnić okoliczności, które przekonują

o zasadności poczynienia na jego rzecz wyjątku od zasady samodzielnego ponoszenia kosztów postępowania sądowego (art. 199 p.p.s.a.). W tym celu, w myśl art. 252 p.p.s.a., żądanie zgłasza się na odpowiednim formularzu, w którego rubryki wpisuje się szczegółowe informacje o stanie rodzinnym i majątkowym. Jedynym instrumentem pozwalającym na ich weryfikację jest unormowanie zawarte w art. 255 p.p.s.a. Zgodnie

z tym przepisem, jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, istnieje możliwość skierowania do wnioskodawcy wezwania o dostarczenie dodatkowego oświadczenia, czy przedłożenia dokumentów źródłowych.

Czynności określone w art. 255 p.p.s.a. podejmowane są po to, aby umożliwić stronie należyte uzasadnienie i udokumentowanie wniosku o przyznanie prawa pomocy.

W konsekwencji - podmiot wezwany do uzupełnienia oświadczenia winien z należytą starannością wypełnić treść sądowego wezwania. W interesie strony leży bowiem przedstawienie informacji służących uzyskaniu prawa pomocy. Niedostarczenie żądanych przez sąd danych, przedstawienie ich w sposób niekompletny, mało czytelny powoduje, iż oświadczenie wnioskodawcy pozostaje niepełne, niewystarczające do wydania pozytywnego dla strony rozstrzygnięcia. Tym samym, w takiej sytuacji sąd uprawniony jest do sformułowania oceny, iż wniosek o przyznanie prawa pomocy jest nieuzasadniony, a co za tym idzie - instytucja ta nie zostanie wobec skarżącego zastosowana (z postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 lutego

2012 r., sygn. akt II GZ 51/12, orzeczenia.nsa.gov.pl).

Mimo uprzedzenia o negatywnych skutkach niezastosowania się do wezwania, skarżący nie przedstawił (nie licząc kopii aktu nabycia każdej z działek budowlanych

i dowodu uiszczenia ostatniej należności za energię elektryczną) wyciągów

z rachunków bankowych posiadanych przez każdego z członków gospodarstwa domowego z osobna (w przypadku jego córki wynika to z potwierdzeń wykonania operacji bankowych - k. 34-39).

Wymóg ich przedłożenia był bezwarunkowy, stąd skarżący nie mógł się od niego uchylić wyjaśnieniem, iż nie korzysta ze swojego konta.

Nieuprawnione było również zasłanianie się brakiem dostępu do wyciągów

z rachunku żony ze względu na pozostawanie w rozdzielności majątkowej.

Z art. 23 ustawy z 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U.

z 2012 r., poz. 788 ze zm.) wynika, iż małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy oraz do współdziałania dla dobra rodziny. W orzecznictwie ugruntowany został pogląd, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim oceny aktualnego stanu majątkowego i możliwości płatniczych wnioskodawcy dokonuje się również

z uwzględnieniem sytuacji majątkowej współmałżonka. Badanie tych okoliczności jest przy tym niezależne od tego, jaki ustrój majątkowy istnieje pomiędzy małżonkami. Mają oni bowiem względem siebie obowiązek pomocy, obejmujący swym zakresem także prowadzenie procesów sądowych i pokrywania związanych z tym kosztów, którego to obowiązku nie niweczy zniesienie między małżonkami wspólności ustawowej

(z postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 października 2013 r., sygn. akt I FZ 426/13, orzeczenia.nsa.gov.pl).

Potwierdzenie wyłączenia małżeńskiej wspólności ustawowej stosownym dokumentem należy przeciwstawić nieudokumentowaniu twierdzenia o pozostawaniu

w separacji. Jeśli zaś nie jest to separacja formalna, ustanawiana w drodze postanowienia sądu, lecz tylko faktyczna, to nie pociąga to za sobą żadnych skutków prawnych.

Na marginesie godzi się wyjaśnić skarżącemu, iż nie powinien obawiać się, że bez udziału adwokata jego prawa mogą być nienależycie chronione. Reprezentowanie strony przez profesjonalnego pełnomocnika w postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym nie warunkuje realizacji prawa do sprawiedliwego procesu. Wynika to z tego, iż sąd ten nie jest związany granicami skargi (art. 134 p.p.s.a.), co oznacza, że dokonuje całościowej oceny legalności postępowania administracyjnego. Jest ponadto obowiązany udzielać stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań (art. 6 p.p.s.a.). Nie jest przy tym wymagane stawiennictwo stron na rozprawie. W razie ich nieobecności przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia sprawozdawca przedstawia ich wnioski, twierdzenia i dowody znajdujące się w aktach sprawy (art. 108 p.p.s.a.).

Postanowienie wydane zostało w oparciu o art. 258 § 2 pkt 7 p.p.s.a., powierzający referendarzowi sądowemu wydawanie na posiedzeniu niejawnym postanowień co do przyznania lub odmowy przyznania prawa pomocy.