I SA/Bd 1075/13

Uzasadnienie

W dniu 03 marca 2014 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wpłynął na urzędowym formularzu wniosek skarżącej spółki o przyznanie prawa pomocy

w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Uzasadniając przedmiotowy wniosek strona podniosła, że nie posada środków na poniesienie kosztów wpisu od skargi. Dodała, że niniejsze postępowanie jest jednym z wielu, jakie prowadzone są w jej sprawach, zatem jej obciążenie nie ogranicza się do sumy wpisu w niniejszej sprawie, lecz do sumy wpisów we wszystkich toczących się postępowaniach w całym kraju, których jest kilkaset.

Z informacji zawartych na urzędowym formularzu PPPr wynika, że wysokość kapitału zakładowego, majątku lub środków finansowych spółki wynosi [...] zł, wartość środków trwałych wynosi [...] zł. Za ostatni rok obrotowy według bilansu spółka wykazała zysk w wysokości [...] zł. Spółka wskazała, że posiada rachunek bankowy, którego stan na koniec lutego 2014 r. wynosił [...] zł. Dodała, że posiada w swoim majątku automaty o niskich wygranych które ze względu na przewidziane w ustawie o grach hazardowych i realizowane przez organy celne stopniowe eliminowanie z rynku działalności podmiotów urządzających tego rodzaju gry, nie przedstawiają obecnie realnej wartości.

W wykonaniu zarządzenia z dnia 05 marca 2014 r. spółka przesłała dokumenty obrazujące jej sytuację finansową. Postanowieniem z dnia 26 marca 2014 r. referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy.

Od powyższego postanowienia spółka złożyła sprzeciw. Podniosła, że należy uwzględniać fakt, iż jej działalność ze swej istoty wymaga posiadania zasobów obrotowych, które tylko pozornie wydają się znaczne. W praktyce bowiem skarżąca musi mieć możliwość, by bieżąco regulować zobowiązania względem wynajmujących lokale na punkty gier, wypłacać wygrane graczom, opłacać serwis i obsługę urządzeń,

a także uiszczać podatek od gier niezależnie od tego, czy działalność przynosi pozytywny wynik finansowy.

Dodała, że błędne jest wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia znacznej bilansowej wartości aktywów, w tym środków trwałych, bowiem wartość bilansowa aktywów odzwierciedla jedynie ich wartość księgową (a nie rzeczywistą),

a obecna wartość rynkowa automatów o niskich wygranych jest taka, jak materiałów wtórnych, które można z nich uzyskać po demontażu. Ponadto, zbycie środków trwałych w celu pozyskania środków na setki postępowań sądowoadministracyjnych oznaczałoby brak możliwości dalszego prowadzenia działalności, a zatem jest

w praktyce nieracjonalne.

Spółka podniosła, że postępowanie stanowi próbę ochrony przed nie dającą się przewidzieć (przed uchwaleniem ustawy o grach hazardowych) agresywną polityką państwa względem przedsiębiorców branży hazardowej. Skarżąca jak i inne podmioty podejmowały działalność rynku automatów o niskich wygranych w czasie, kiedy obowiązywała ustawa o grach i zakładach wzajemnych cechująca się względną stabilnością regulacji. Rozpoczęte przedsięwzięcia były zaplanowane na okres 6 lat, oczywiście z uwzględnieniem możliwego do przewidzenia ryzyka ekonomicznego

i prawnego. Przedsiębiorcy rynku gier nie zakładali jednak, że z powodów politycznych (tzw. afera hazardowa) w drugiej połowie 2009 r. ustawodawca i władze wykonawcze podejmą szereg działań wymierzonych w branżę hazardową, w tym zostanie uchwalona ustawa o grach hazardowych, której celem przewodnim tak na etapie uchwalenia jak

i realizacji będzie wyeliminowanie z rynku określonej grupy przedsiębiorców.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako p.p.s.a.), w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie referendarza sądowego, przeciwko któremu środek ten został wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie do treści art. 246 § 2 p.p.s.a. osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane:

1) w zakresie całkowitym – gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania;

2) w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Przepis art. 246 p.p.s.a. stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w art. 199 p.p.s.a., w myśl której strony ponoszą koszty postępowania, związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Pomoc ta ma służyć najuboższym, jej celem jest zapobieganie sytuacjom, w których rzeczywisty brak wystarczających środków finansowych uniemożliwiłby stronie skorzystanie z jej prawa do weryfikacji legalności orzeczenia organu administracji publicznej przez niezawisły sąd, ewentualnie do wniesienia środka zaskarżenia od orzeczenia sądu administracyjnego pierwszej instancji. Ciężar dowodu co do wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa każdorazowo na podmiocie występującym z takim żądaniem, co jednoznacznie wynika z treści cytowanego powyżej art. 246 § 2 p.p.s.a.

W orzecznictwie przyjmuje się, że strona wnioskująca o przyznanie prawa pomocy musi wykazać, iż mimo poczynienia wszelkich możliwych oszczędności i ograniczenia wydatków do niezbędnych, nie może zgromadzić środków na poniesienie chociaż części kosztów postępowania (postanowienie z dnia 12 marca 2009 r., sygn. akt II FZ 80/09, LEX nr 550323).

Osoba prawna obowiązana jest wykazać nie tylko, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne środki, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków (por. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2008, s. 589, postanowienie NSA z dnia 24 czerwca 2008 r., l GZ 147/08, LEX nr 479137). Zapobiegliwości i przezorności w zakresie zdobycia środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym należy przy tym szczególnie wymagać od osób (w tym osób prawnych) toczących spory sądowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, która ze swej istoty wiąże się z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów, także sądowych (postanowienie NSA z dnia 9 lipca 2008 r., l FZ 265/08, LEX nr 494324).

Nie można również tracić z pola widzenia faktu, że opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji RP, dlatego też mogą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danego podmiotu na współobywateli.

W ocenie Sądu wniosek skarżącej spółki o przyznanie prawa pomocy

w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych nie zawiera usprawiedliwionych podstaw uzasadniających przyznanie tego prawa.

Odnosząc się do podniesionych we wniosku argumentów o braku zasobów obrotowych oraz aktywów, zauważyć należy, że spółka posiada kapitał zakładowy

w kwocie [...] zł oraz aktywa trwałe o wartości [...] zł, a także za poprzedni rok obrotowy osiągnęła zysk w wysokości [...] zł. Zatem nie sposób przyjąć argumentacji skarżącej, iż najważniejszym majątkiem w spółce są automaty do gier, które obecnie zalegają w magazynach, albowiem nie ma na nie jakiegokolwiek popytu.

Zwolnienie od kosztów sądowych dopuszczalne jest wówczas, gdy z porównania sytuacji majątkowej strony z wysokością obciążających ją kosztów wynikałoby, że pokrycie kosztów sądowych z majątku strony jest niemożliwe, a jednocześnie strona nie posiada możliwości zgromadzenia środków niezbędnych na sfinansowanie kosztów sądowych. Tymczasem mimo wskazywanych trudności wnioskodawczyni wykazała zysk, nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, nie wszczęła postępowania upadłościowego czy naprawczego.

Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem skarżącej, że obroty spółki mają wyłącznie tak duża skalę tylko w ujęciu księgowym. Wskazywane przez nią koszty w postaci: podatku od gier, koszty związane bezpośrednio z eksploatacją urządzeń do gier, bieżąca obsługa administracyjna, stanowią normalne koszty działalności gospodarczej. Podkreślenia wymaga przy tym, że fakt poniesienia kosztu wiąże się

z wcześniejszym uzyskaniem środków na jego pokrycie. Skoro spółka ponosi wielomilionowe koszty, nie sposób przyjąć, że wskazane przez nią przychody są jedynie przychodami księgowymi. W sprzeciwie strona wyraźnie wskazuje, że ponosi opłaty związane z jej zobowiązaniami. Sąd nie znajduj podstaw, by uznać je za mające pierwszeństwo przed kosztami sądowymi.

Sąd rozpatrując złożony wniosek o przyznanie prawa pomocy wziął pod uwagę także koszty sądowe, jakie strona jest obowiązana ponieść uwzględniając wszystkie toczące się lub oczekujące na rozpoznanie sprawy zawisłe przed tutejszym sądem oraz konieczność poniesienia kosztów sądowych w sprawach zawisłych przed innymi Wojewódzkimi Sądami Administracyjnymi.

Biorąc pod uwagę powyższe jak również fakt, że wysokość wpisu w niniejszej sprawie wynosi [...] zł, uznano, że sytuacja finansowa spółki nie uzasadnia przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Spółka posiada bowiem wciąż majątek, który pozwala uiścić należne koszty sądowe. Tym samym nie spełnia przesłanek przewidzianych w art. 246 § 2 p.p.s.a.

Z tych względów na podstawie art. 254 § 1 i art. 260 p.p.s.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji postanowienia.