II SA/Wa 1878/13

Uzasadnienie

28 października 2013 r. wpłynął do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie formularz wniosku A. S. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Ze złożonego formularza wynika, że skarżący pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym wraz z żoną – M. oraz pełnoletnimi dziećmi – S. i H., a na dochód rodziny składa się wyłącznie jego wynagrodzenie za pracę w wysokości 3.789,36 zł brutto – około 2.800 zł netto miesięcznie.

Skarżący podał, że posiada nieruchomość rolną o powierzchni 3,5 ha, a żona – dom o wielkości 250 m2.

Powyższy wniosek uzupełnił pismem z 30 stycznia 2014 r., do którego załączył oświadczenie, że osoby pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym nie uzyskują żadnych dochodów finansowych. Skarżący oświadczył również, że "nie otrzymuje żadnych dochodów z nieruchomości, gdyż takowych nie posiada".

Postanowieniem z 19 lutego 2014 r. referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Od powyższego postanowienia wnioskodawca wniósł w ustawowym terminie sprzeciw, w którym podał, że w związku z poważnymi problemami zdrowotnymi przebywał w szpitalu, a obecnie jest poddawany skomplikowanej terapii kilkoma antybiotykami. Wskazał, że leczenie jest bardzo kosztowne. Podniósł również, że w związku z pobytem w szpitalu nie otrzymuje pełnej kwoty pensji. Ponadto podał, że z jego pensji część środków pieniężnych została zajęta przez komornika w związku z prowadzonym postepowaniem egzekucyjnym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Na wstępie Sąd wyjaśnia, iż w związku ze skutecznym wniesieniem sprzeciwu, postanowienie z 19 lutego 2014 r., zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. dalej jako "P.p.s.a."), traci moc, co oznacza, iż sprawa jest ponownie rozpoznawana od początku.

Następnie należy zauważyć, że prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, mającą na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego.

Instytucja przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, którego domaga się skarżący, zgodnie z art. 246 § 1 P.p.s.a. przysługuje osobie fizycznej, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Przez uszczerbek utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny należy rozumieć dopiero takie zachwianie sytuacji bytowej wnioskodawcy, iż nie byłby on w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 marca 2005 r., sygn. akt: II FZ 137/05, niepub.).

Podkreślić należy, że instytucja przyznania prawa pomocy ma charakter wyjątkowy i jest stosowana tylko w przypadkach osób charakteryzujących się ubóstwem (przykładowo do takich osób można zaliczyć bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia). Jednocześnie należy podkreślić, że ubiegający się o taką pomoc powinni poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania. Koszty sądowe należy traktować jako wydatki bieżące w budżecie rodziny, które winny być zaspokajane na równi z innymi podstawowymi wydatkami.

Z powyższego wynika, że strona ma prawo do ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych, ale po spełnieniu przesłanek wskazanych w przepisie art. 246 § 1 P.p.s.a. Z przepisu tego wynika, że ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów spoczywa na wnioskującym o przyznanie prawa pomocy.

W niniejszej sprawie zasadność wniosku skarżącego rozpatrzono w dwóch aspektach, tj. z jednej strony uwzględniono wysokość obciążeń finansowych, jakie będzie on zobowiązany ponieść w postępowaniu, z drugiej zaś strony jego możliwości finansowe.

Z nadesłanego wniosku i okoliczności sprawy wynika, że skarżący i jego rodzina mają stały miesięczny dochód w wysokości ponad 2700 zł. Należy zauważyć, że Sąd nie posiada informacji o niezbędnych kosztach utrzymania skarżącego i jego rodziny, gdyż, pomimo wezwania, skarżący takiej informacji nie podał. We wniesionym sprzeciwie skarżący wskazał na trudną sytuację w jakiej się znalazł, lecz również nie podał jakie poniósł koszty w związku z pobytem w szpitalu i późniejszym leczeniem. W związku z powyższym Sąd rozpatrując wniosek, w oparciu o posiadane dokumenty, stwierdził, że wnioskodawca jest w stanie samodzielnie ponosić w całości koszty sądowe bez spowodowania uszczerbku w koniecznym utrzymaniu dla siebie i rodziny.

Należy bowiem zauważyć, zgodnie z poglądem Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażonym w uzasadnieniu postanowienia z 19 listopada 2004 r. sygn. akt FZ 463/04 (niepubl.), że podmiot dysponujący wciąż majątkiem, którego wartość wielokrotnie przewyższa wysokość wpisu, nie spełnia przesłanek udzielenia mu prawa pomocy zawartych w art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.

Nie bez znaczenia jest również fakt, że skarżący 29 sierpnia 2013 r. uiścił wpis w niniejszej sprawie. Powyższa okoliczność oznacza, że skarżący, pomimo trudnej sytuacji w jakiej się obecnie znajduje, był w stanie wygospodarować niezbędne środki finansowe.

Ponadto należy wskazać, że na obecnym etapie postępowania nie ma żadnych opłat ani wydatków, do których uiszczenia byłby zobowiązany skarżący. Potrzeba uiszczenia kosztów sądowych może się ewentualnie pojawić na dalszym etapie postępowania. Zgodnie zaś z art. 165 P.p.s.a. postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane lub zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne. Jeśli zatem w toku postępowania sądowego zmieni się sytuacja majątkowa skarżącego, to może on wystąpić z kolejnym wnioskiem o przyznanie prawa pomocy.

Zaznaczyć należy, że z uwagi na wyjątkowy charakter instytucji przyznania prawa pomocy powinno być ono stosowane tylko w przypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, a mianowicie wtedy gdy strona istotnie nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a zdobycie środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym było i jest dla niej obiektywnie niemożliwe. Jeżeli natomiast strona ma jakiekolwiek środki majątkowe, a w szczególności posiada stały miesięczny dochód, to powinna partycypować w kosztach postępowania sądowego.

Mając powyższe na względzie Sąd stwierdził, że sytuacja materialna skarżącego nie uzasadnia przychylenia się do wniosku i przyznania prawa pomocy we wnioskowanym w zakresie tj. zwolnienia od kosztów sądowych.

Z powyższych względów, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 w związku z art. 260 P.p.s.a. orzeczono jak w sentencji postanowienia.