I SA/Bd 136/14

Uzasadnienie

W dniu 27 lutego 2014r. wpłynął do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wniosek skarżącej o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym tj. o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego.

Strona w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, sporządzonym na urzędowym formularzu PPF podała, że wraz z mężem oraz dwójką dzieci prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, którego miesięczny dochód stanowi kwota [...] zł brutto. Miesięczne koszty związane z utrzymaniem domu stanowiącego własność córek strona określiła na kwotę ok. [...] zł. Koszty związane z utrzymaniem starszej córki strona określiła na kwotę [...] zł miesięcznie, natomiast młodszej na kwotę [...] zł. Jako majątek nieruchomy strona wskazała nieruchomości rolne o pow. 7,9 ha oraz 1,34 ha obciążone hipoteką przymusową przez Dyrektora Izby Celnej w T. na poczet zaległości podatkowych. Wnioskodawczyni wskazała również, że posiada 400 udziałów w D. sp. z o.o. o wartości [...] zł, które obecnie są zajęte w całości przez Dyrektora Izby Celnej w T.. Wyjaśniła, że Spółka prowadzi działalność od 14 grudnia 2010r. i ten rok zakończyła stratą. W roku 2011 uchwałą wspólników zysk został przeznaczony na kapitał zapasowy, natomiast rok 2012 zakończył się stratą, w związku z czym nie dokonano podziału zysków. Skarżąca oświadczyła również, że ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie pracować obecnie w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odpowiedzi na zarządzenie referendarza sądowego wydanego w sprawie I SA/Bd 1184/13 skarżąca przedłożyła zeznania podatkowe swoje oraz męża za lata 2011-2012 z których wynika, że za powyższe okresy osiągnęli dochód w kwotach [...] zł oraz [...] zł. Oświadczyła, że nie posiada oszczędności oraz pojazdów mechanicznych. Jedynym źródłem utrzymania są wynagrodzenia za pracę. Ponadto strona przedłożyła: wyciąg z rachunku bankowego; zaświadczenia o zarobkach z których wynika, że obecnie otrzymuje wynagrodzenie w kwocie [...] zł brutto, natomiast je mąż w kwocie [...] zł brutto; zeznania podatkowe spółki w której jest udziałowcem (CIT-8) za lata 2011-2012; kartę informacyjną z leczenia szpitalnego; zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego udział w spółce; dokumenty potwierdzające okoliczność obciążenia nieruchomości hipoteką.

Postanowieniem z dnia 7 marca 2014r. Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy zwolnił skarżącą od kosztów sądowych oraz odmówił przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie.

W złożonym sprzeciwie skarżąca wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym. Podała, że w dniu 21 stycznia 2014r. z powodu braku środków finansowych wypowiedziała pełnomocnictwo pełnomocnikowi, który złożył skargi w jej imieniu. Strona chce jednak żeby przed Sądem ze względu na zawiłość sprawy oraz fakt, że sama nie posiada wykształcenia prawniczego bronił jej interesów profesjonalista. W zakresie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu wskazała radcę prawnego R. S., który był autorem skarg do sądu. Podniosła ponadto, że choruje na kręgosłup i nie będzie mogła aktywnie uczestniczyć w postępowaniu, w tym nie będzie mogła złożyć ewentualnych skarg kasacyjnych. Skarżąca wskazała również, że przed organem toczy się 130 postępowań w jej sprawach. Wymaga to nie tylko wiedzy merytorycznej ale znajomości stanu faktycznego każdej sprawy, dlatego pragnie by jej sprawy prowadził dotychczasowy pełnomocnik.

Należy stwierdzić, że na etapie rozpoznania niniejszego wniosku w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Bydgoszczy zarejestrowano 41 skarg skarżącej, wszystkie dotyczą decyzji w przedmiocie podatku akcyzowego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu.

Mając na uwadze powyższe Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu

przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012r. poz. 270, dalej ustawa p.p.s.a.) w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, postanowienie, przeciwko, któremu został wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd.

Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy p.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 2). Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków, lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3). Stosownie do art. 246 § 1 pkt 1 ustawy p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Natomiast przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym jest możliwe wówczas, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 ). Instytucja prawa pomocy jest jednak wyjątkiem od ogólnej zasady ustanowionej w art. 199 ustawy p.p.s.a., zgodnie z którą strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ciężar wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy, o których mowa w art. 246 § 1 ustawy p.p.s.a. spoczywa na stronie składającej wniosek o jego przyznanie.

W wyniku dokonanej analizy sytuacji finansowej i majątkowej skarżącej Sąd stanął na stanowisku, że wykazała ona, iż na chwilę obecną nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wpływ na taką ocenę miało ustalenie, że aktualnie dochód na jednego członka rodziny w gospodarstwie domowym skarżącej wynosi [...] zł. Ponadto z przedłożonych dokumentów wynika, że majątek nieruchomy skarżącej jest obciążony hipoteka przymusową. Również udziały wnioskodawczyni w spółce zostały zajęte przez Dyrektora Izby Celnej w T. w związku z toczącymi się postępowaniami podatkowymi.

Rozstrzygając o zwolnieniu skarżącej od kosztów sądowych w 90% i oddalając wniosek w pozostałym zakresie, Sąd wziął pod uwagę, że jakkolwiek skarżąca podnosi, że nie prowadzi działalności gospodarczej, lecz jest zatrudniona jako pracownik, to zauważyć należy, że jej pracodawcą pozostaje Spółka, której jest udziałowcem. Skarżąca jest udziałowcem dwóch prężnie działających spółek, które generują spore przychody, co niewątpliwie stwarza możliwość partycypowania w kosztach sądowych sprawy powiązanej z działalnością gospodarczą. Podkreślenia wymaga, że strona od wielu lat w różnych formach prawnych uczestniczy w obrocie gospodarczym w zakresie handlu pojazdami samochodowymi. Obecnie posiada 2/5 udziałów w D. Sp. z o.o. w K. K., w której zatrudniona jest jako Prezes Zarządu. Jednocześnie spółka ta jest wspólnikiem w C. D. Sp. z o.o. spółka komandytowa w K. K.. Komandytariuszem w tej spółce jest drugi udziałowiec Spółki D., obie spółki mają siedzibę pod tym samym adresem. Mąż skarżącej, R. R., jest zatrudniony w charakterze mechanika samochodowego w Spółce C. D.. Na podstawie powszechnie dostępnych danych uzyskanych z sieci Internet ustalono, że spółki te w chwili obecnej oferują do sprzedaży kilkadziesiąt samochodów o średniej cenie kilkudziesięciu tysięcy złotych każdy.

Ze złożonego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) CIT-8 D. Sp. z o.o. w K. K. za 2011r. wynika, że spółka ta osiągnęła [...] zł przychodu i [...] zł dochodu. Z zeznania ww. spółki za rok 2012 wynika, że w tym roku firma poniosła stratę w wysokości [...] zł, jakkolwiek przychód utrzymany został na dotychczasowym i wyniósł [...] zł. Okoliczności te świadczą, że spółki, w których skarżąca jest udziałowcem prowadzą prężną działalność o wysokich obrotach. W tej sytuacji Sąd uznał, że skarżąca z tytułu posiadania statusu zarówno udziałowca, jak i prezesa zarządu jest w stanie wygospodarować środki na opłacenie kosztów sądowych w tej sprawie w kwocie ok. [...] zł. Twierdzeniu skarżącej o wyjątkowo złej sytuacji finansowej nie potwierdza w pełni analiza operacji na jej koncie bankowym. Jak wynika z wyciągu skarżąca dokonuje regularnych przelewów z tytułu wierzytelności osób trzecich (np. opłata za TV w imieniu J. D.). Jakkolwiek nie są to kwoty znaczne ale regularne, co dowodzi, że takie możliwości posiada. Także majątek nieruchomy skarżącej w postaci gruntów rolnych o powierzchni łącznej ok.9 ha stwarza możliwości zarobkowe w korzystania z niego w oparciu o umowy cywilnoprawne na ich użytkowanie lub co najmniej w zakresie pozyskania dopłat rolniczych. Takiej oceny nie zmienia okoliczność, że nieruchomość jest obciążona hipoteką. Zdaniem Sądu kwota ok. [...] zł tytułem wpisu mieści się w zakresie możliwości finansowej skarżącej, także przy uwzględnieniu że obowiązek taki odnosi się do 41 spraw zawisłych przed tutejszym sądem.

Odmawiając przyznania skarżącej prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu, w osobie wskazanego przez stronę radcy prawnego, R. S., Sąd uwzględniał regulację zawartą w art. 246 § 1 pkt 1 ustawy p.p.s.a. zgodnie z którym przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, jednocześnie przyznanie pełnomocnika procesowego z urzędu powinno uwzględnić procesową konieczność jego powołania. W tym kontekście Sąd winien uwzględnić w szczególności aktualne stadium postępowania, dotychczasowy sposób postępowania strony przed sądem, konieczność posiadania szczególnych uprawnień przy wykonywaniu czynności procesowych (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 marca 2010r., syg. akt II FZ 62/10 dostępne na stronie www.orzeczeniansa.gov.pl ). Ponadto, jak wynika z obszernego orzecznictwa w tym przedmiocie, ustanowienie stronie w toku postępowania przed sądem administracyjnym pierwszej instancji pełnomocnika z urzędu powinno mieć charakter wyjątkowy, bowiem sąd ten obowiązany jest czuwać nad tym by stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego udzielać potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań (art. 6 ustawy p.p.s.a.).

Podkreślenia wymaga, w kontekście argumentacji skarżącej, o braku u niej odpowiedniej wiedzy prawniczej, że skarga dla sądu ma wyłącznie walor sygnalizacji o wadliwości decyzji. Sąd natomiast z urzędu zobowiązany jest do uwzględnienia wszelkich naruszeń prawa, jakie stwierdzi badając daną sprawę. Sąd także ocenia, czy organy administracyjne zastosowały wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i zarzutów podniesionych w skardze (art. 134 ustawy p.p.s.a.). Wskazane uregulowania gwarantują, że niezależnie od błędnie lub nieudolnie formułowanych przez skarżącą zarzutów, czy braku jej zaangażowania w postępowanie, akt będący przedmiotem zaskarżenia zostanie wszechstronnie przez sąd zbadany pod względem jego zgodności z prawem (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 stycznia 2011r., syg. akt I OZ 987/10, z dnia 30 sierpnia 2011r., sygn. akt I FZ 227/11 dostępne j.w.). Bez znaczenia w tym kontekście jest również obszerność materiału dowodowego, bowiem sąd ma obowiązek zapoznania się z całością akt sprawy. Wskazać należy, że skarżąca w przedmiotowej sprawie wykonuje terminowo i sprawnie polecenia sądu, co wydaje się korespondować z okolicznością, że jako Prezes zarządu Spółki w istocie zajmuje się kierowaniem działalnością osoby pranej. Podkreślenia wymaga fakt, że jakkolwiek skarżąca wniosła 41 skarg na decyzje organu, to problem prawny we wszystkich sprawach jest tożsamy i dotyczy klasyfikacji samochodów nabytych wewnątrzwspólnotowo w kontekście obowiązku podatkowego w akcyzie.

Zwolnienie od kosztów sądowych w 90% pozwala, zdaniem Sądu, skarżącej wygospodarować środki na pokrycie kosztów udziału pełnomocnika w sprawie, uwzględniając podobny stan wszystkich spraw. Okoliczności te powodują, że zdaniem Sądu nie ma obecnie podstaw do angażowania publicznych środków na pokrycie kosztów pomocy prawnej związanej z działalnością gospodarczą, która w innej formie prawnej jest kontynuowana przez skarżącą.

Z tych powodów na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 ustawy p.p.s.a w związku z art. 260 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.