• IV SA/Po 1150/13 - Wyrok ...
  29.03.2024

IV SA/Po 1150/13

Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu
2014-05-15

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Anna Jarosz
Donata Starosta /sprawozdawca/
Ewa Kręcichwost-Durchowska /przewodniczący/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska Sędziowie WSA Donata Starosta (spr.) WSA Anna Jarosz Protokolant st.sekr.sąd. Justyna Hołyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2014 r. sprawy ze skargi B. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] września 2013 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Burmistrza [...] z dnia [...] lipca 2013 r. nr [...].

Uzasadnienie

Dnia [...] czerwca 2013 r. do Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] wypłynął wniosek B. O. (dalej: "Wnioskodawczyni" lub "Skarżąca"), z tej samej daty, o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad synem, N. O.

Decyzją z [...] lipca 2013 r. nr [...] Burmistrz [...] – wskazując jako podstawę prawną art. 17, art. 24 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.; obecnie: Dz. U. z 2013 r. poz. 1456; dalej jako "u.ś.r.") – odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia. W uzasadnieniu organ I instancji napisał, że syn Wnioskodawczyni legitymuje się orzeczeniem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w [...] z dnia [...] września 2008 r. zaliczającym do osób niepełnosprawnych, łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Wnioskodawczyni wraz z mężem, A. O., figurują w ewidencji podatków i opłat lokalnych jako właściciele gospodarstwa rolnego, o powierzchni [...] ha fizycznych ([...] ha przeliczeniowych). Wnioskodawczyni nie figuruje w ewidencji ubezpieczonych w KRUS (zaświadczenie placówki terenowej KRUS w [...]). Wnioskodawczyni dołączyła do wniosku oświadczenie z którego wynika, że nie zajmuje się prowadzeniem gospodarstwa rolnego, gdyż sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym od urodzenia synem, który wymaga stałej opieki, a gospodarstwem rolnym zajmuje się mąż. Dalej organ I instancji przytoczył treść art. 17 u.ś.r., dotyczącego świadczenia pielęgnacyjnego i art. 3 pkt 22 u.ś.r. definiującego, na potrzeby ustawy o świadczeniach rodzinnych, zatrudnienie i inną pracę zarobkową. Następnie Burmistrz przywołał treść uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego w składzie siedmiu sędziów z 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I OPS 5/12, zgodnie z którą prowadzenie gospodarstwa rolnego przez rolnika stanowi negatywną przesłankę przyznania tej osobie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 w zw. z art. 3 pkt 22 u.ś.r. Podkreślił, że już sam fakt prowadzenia gospodarstwa rolnego pozbawia rolnika prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Od opisanej decyzji Burmistrza odwołanie złożyła Wnioskodawczyni, oceniając decyzję jako krzywdzącą. Napisała, że sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym od urodzenia synem, a zawodowo pracuje mąż. Syn ma 9 lat i nadal jest objęty nauczaniem przedszkolnym, indywidualnym – nie jest zdolny do uczęszczania do przedszkola. Wymaga całodobowej opieki i nie zawsze komunikuje swoje potrzeby fizjologiczne, trzeba go karmić i ubierać. Stan zdrowia syna nie rokuje poprawy. Odwołująca się nie podlega ubezpieczeniu w KRUS bowiem gospodarstwo jest bardzo małe i nie wymaga dużych nakładów pracy. Jeżeli jest coś do zrobienia, to wszelkie prace w gospodarstwie wykonuje mąż. Świadczenie pielęgnacyjne było dużym wsparciem dla rodziny, pieniądze te były przeznaczone na rehabilitację i leczenie syna.

Decyzją z [...] września 2013 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], wskazując na art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.; dalej jako "k.p.a."), utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu organ II instancji przytoczył poczynione w sprawie ustalenia faktyczne i napisał, że w świetle uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego w składzie siedmiu sędziów z 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I OPS 5/12 istnieją negatywne przesłanki przyznania stronie świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ w wypadku osób rezygnujących z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej świadczenie pielęgnacyjne ma zrekompensować utratę szans zarobkowych. Natomiast fakt prowadzenia gospodarstwa rolnego wiąże się także z uzyskiwaniem z niego dochodów, tym samym nie rezygnując z użytkowania gospodarstwa jego posiadacz nie rezygnuje z uzyskania szans zarobkowych z tytułu dochodów z produkcji rolnej. Ustawowa przesłanka rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia albo innej pracy zarobkowej stanowi nie tylko warunek umożliwiający sprawowanie opieki nad niepełnosprawnym w stopniu znacznym członkiem najbliższej rodziny, lecz również wymóg nieuzyskiwania z tego tytułu określonych dochodów, które rekompensatę finansową ma stanowić właśnie świadczenie pielęgnacyjne.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu B. O. wniosła o uchylenie obu decyzji wydanych w sprawie oraz zawarcie w uzasadnieniu wyroku wskazań co do dalszego postępowania, które będą wiązały organ. Uzasadniając opisała przebieg postępowania. Podkreśliła, że nie podlega ubezpieczeniu w KRUS gdyż powierzchnia gospodarstwa jest zbyt mała. Prowadzenie tak małego gospodarstwa jest nierentowne, bowiem nakłady związane z jego utrzymaniem (wynajem maszyn i ich obsługa) znacznie przewyższają uzyskiwane dochody. Mąż pracuje zawodowo i zarządza gospodarstwem rolnym. Rodzina nie czerpie z tego tytułu korzyści materialnych. Skarżąca nie podejmuje zatrudnienia i nie pracuje w gospodarstwie rolnym, bowiem sprawuje całodobową opiekę nad chorym od urodzenia synem. Dalej Skarżąca wskazała na komunikaty zamieszczone na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, z których wynika, że rolnik który nie wykonuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej zdefiniowanej w art. 3 pkt 22 u.ś.r., niezależnie od wielkości gospodarstwa rolnego, może ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, gdyż spełnia warunek zawarty w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. warunek bycia osobą, która w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jednoznacznie zdefiniowanego w ww. art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Skarżąca wskazała na stanowisko Ministerstwa, że rozstrzygnięcia sądów administracyjnych nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Zaznaczyła, że mieszka na skraju województwa wielkopolskiego i wie, że w ościennych gminach innych województw (kujawsko-pomorskie, mazowieckie, łódzkie) świadczenia pielęgnacyjne rodzicom, którzy są rolnikami (tzn. podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników i są właścicielami gospodarstwa rolnego) i co za tym idzie dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego są przyznawane, w oparciu o ustawę o świadczeniach rodzinnych a nie w oparciu o uchwały sądów administracyjnych.

W odpowiedzi na skargę organ administracji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:

Obie wydane w sprawie decyzje nie mogą się ostać.

Na wstępie należy podkreślić, że zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem (legalności), jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sądy administracyjne, kierując się wspomnianym kryterium legalności, dokonują oceny zgodności treści zaskarżonego aktu oraz procesu jego wydania z normami prawnymi – ustrojowymi, proceduralnymi i materialnymi – przy czym ocena ta jest dokonywana według stanu prawnego i zasadniczo na podstawie akt sprawy istniejących w dniu wydania zaskarżonego aktu. W świetle art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.; dalej: "p.p.s.a.") kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje m.in. orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne. Stosownie do art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Oznacza to, że bierze pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i wniosków podniesionych w skardze – w granicach sprawy, wyznaczonych przede wszystkim rodzajem i treścią zaskarżonego aktu. Kontrola sądu nie obejmuje natomiast zasadniczo oceny wypełniania przez organy administracji pozasystemowych kryteriów słusznościowych, w szczególności kierowania się zasadami współżycia społecznego, ani kryteriów celowościowych, takich jak realizacja określonej polityki stosowania prawa administracyjnego (por. wyrok NSA z 25.09.2009 r., I OSK 1403/08, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej: "CBOSA").

Badając pod tym kątem zaskarżoną decyzję Sąd stwierdził, iż przy jej wydaniu doszło przede wszystkim do naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.), gdyż organy obu instancji uchybiły obowiązkowi dokładnego wyjaśnienia sprawy, w tym wyczerpującego zebrania i wszechstronnego rozpatrzenia całokształtu materiału dowodowego stanowiącego podstawę faktyczną rozstrzygnięcia (art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a.). Nadto sąd ocenia, że organy dokonały błędnej wykładni pojęcia "rolnik".

Materialnoprawną podstawę decyzji administracyjnych zapadłych w niniejszej sprawie stanowił przepis art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych – w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 2013 r., ustalonym przepisami ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. Nr 1548; dalej: "ustawa zmieniająca z 07.12.2013 r.") – zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: (1) matce albo ojcu, (2) opiekunowi faktycznemu dziecka, (3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, (4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności – jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Na tle tego przepisu – w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą zmieniającą z 07.12.2013 r. – jeszcze do niedawna istniały wątpliwości i rozbieżności w orzecznictwie sądowoadministracyjnym co do tego, czy posiadanie gospodarstwa rolnego wyklucza przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. W związku z tym w dniu 11 grudnia 2012 r. doszło do podjęcia przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów, na podstawie art. 15 § 1 pkt 3 p.p.s.a., uchwały NSA o sygn. akt I OPS 5/12 – powoływanej w niniejszej sprawie przez organy obu instancji – w której stwierdzono, że prowadzenie gospodarstwa rolnego przez rolnika stanowi negatywną przesłankę przyznania tej osobie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 u.ś.r. Mimo że uchwała ta została podjęta w stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r., to, w ocenie Sądu w niniejszym składzie, zachowuje swą aktualność także w obecnym stanie prawnym, obowiązującym od wejścia w życie ustawy zmieniającej z 07.12.2013 r., tj. od 01 stycznia 2013 r. Dokonana bowiem tą ustawą nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych, choć w istotnym zakresie zmodyfikowała przesłanki uzyskiwania świadczenia pielęgnacyjnego, to jednak, po pierwsze, zasadniczo w kierunku ich zaostrzenia (a w efekcie – ograniczenia kręgu osób uprawnionych do takiego świadczenia), a po drugie, w zakresie relewantnym dla oceny uprawnień rolników do tego rodzaju świadczeń, a zwłaszcza co do brzmienia definicji "zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej" z art. 3 pkt 22 u.ś.r., unormowania ustawy o świadczeniach rodzinnych pozostały niezmienione.

W uzasadnieniu przywołanej uchwały o sygn. akt I OPS 5/12 Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił uwagę na konieczność ścisłego stosowania definicji legalnej pojęcia "zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej" i niedopuszczalne stosowanie wykładni rozszerzającej. W definicji tej ustawodawca ograniczył wyjaśniane pojęcie do wykonywania pracy przez pracowników najemnych, którzy są związani z pracodawcą różnego rodzaju umowami oraz w ramach spółdzielni produkcyjnych i usługowych. Definicja ustawowa odnosi się expressis verbis m.in. do działalności gospodarczej o charakterze pozarolniczym, co wskazuje na celowy i świadomy zamiar nieobjęcia tym pojęciem działalności rolniczej. Istota świadczenia pielęgnacyjnego z art. 17 ust. 1 u.ś.r. polega na tym, że jest ono adresowane wyłącznie do tych osób, których źródłem utrzymania jest wykonywanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Nie jest więc osobą uprawnioną osoba, która nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w sytuacji, gdy ma inne źródła utrzymania i to bez względu na wielkość tych dochodów. Przemawia za tym również wyłączenie uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego w stosunku do osób, które otrzymują jakiekolwiek świadczenia (dochody) z innych tytułów, wymienionych w art. 17 ust. 5 u.ś.r. Stąd też, aby uzyskać świadczenie pielęgnacyjne, określony podmiot musi, po pierwsze, spełnić warunki, o których mowa w art. 17 ust. 1 u.ś.r., a po drugie, nie może być beneficjentem dochodów wymienionych w ust. 5 tegoż artykułu. Treść art. 17 ust. 5 u.ś.r. pozwala skonstruować obowiązującą normę prawną, z której wynika, że rolnik prowadzący gospodarstwo rolne znajduje się w takiej sytuacji socjalno-ekonomicznej, która uniemożliwia przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Stanowisko takie jest uprawnione na gruncie logicznych i systemowych reguł wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych (tak też wyrok NSA z 14.03.2013 r., I OSK 1702/12, CBOSA).

Zarazem w cytowanej uchwale NSA o sygn. akt I OPS 5/12 podkreślono, że samo posiadanie lub własność gospodarstwa nie mogą być kwalifikowane jako jego prowadzenie, jeżeli nie wiąże się z nimi wykonywanie bliżej określonej w uzasadnieniu tej uchwały działalności rolniczej (w tym zakresie Naczelny Sąd Administracyjny odniósł się do wyroku Sądu Najwyższego z 29.09.2005 r., I UK 16/05, OSNP 2006/17-18/278). W świetle powyższego za błędny należy uznać pogląd przyjęty w niniejszej sprawie przez organy obu instancji, a wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, w myśl którego samo posiadanie gospodarstwa rolnego (figurowanie w ewidencji podatków i opłat lokalnych jako właściciele gospodarstwa rolnego) wystarcza do uznania danej osoby za rolnika, a w konsekwencji blokuje przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Sąd wskazuje, że chociaż zasadniczo uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego jest wiążąca w tej sprawie, w której została podjęta (art. 187 § 2 p.p.s.a.), to ma ona jednak jeszcze tzw. ogólną moc wiążącą, wynikającą z art. 269 § 1 p.p.s.a. Oznacza to, że w istocie uchwała taka dotyczy nie tylko tej jednej, konkretnej sprawy, ale wszystkich spraw o podobnym stanie faktycznym i prawnym. Dopóki nie nastąpi zmiana stanowiska zawartego w uchwale, dopóty sądy administracyjne – związane nim pośrednio z uwagi na wspomnianą ogólną moc wiążącą uchwał powiększonego składu NSA – stanowisko to powinny respektować. Art. 269 § 1 p.p.s.a. nie pozwala bowiem żadnemu składowi sądu administracyjnego rozstrzygnąć sprawy analogicznej do tej, w której podjęto uchwałę, w sposób sprzeczny ze stanowiskiem zawartym w tej uchwale. Jedyną możliwość odstąpienia od stanowiska zawartego w uchwale stwarza wystąpienie przez skład niepodzielający takiego stanowiska do odpowiedniego składu NSA z zagadnieniem prawnym (por.: J. Drachal, A. Wiktorowska, P. Wajda [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, pod red. R. Hausera i M. Wierzbowskiego, Warszawa 2011, art. 269, nb 7; a także wyroki NSA: z 13.03.2008 r., II FSK 147/07; z 27.11.2007 r., I FSK 1385/07; z 11.12.2007 r., I FSK 231/07; z 28.07.2005 r., II FSK 576/05 – CBOSA).

Skład orzekający w niniejszej sprawie podkreśla, że podziela wykładnię prawa zawartą w przywołanej uchwale NSA o sygn. akt I OPS 5/12, a tym samym nie widzi podstaw do występowania z zagadnieniem prawnym w trybie przywołanego wyżej art. 269 § 1 p.p.s.a. Rzecz jednak w tym, że w niniejszej sprawie kluczowym zagadnieniem jest rozstrzygnięcie, czy Skarżąca faktycznie jest rolnikiem – tj. podmiotem nie tylko "posiadającym", ale także "prowadzącym" gospodarstwo rolne, ubezpieczonym w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej: "KRUS") – który w świetle przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych z tej przyczyny nie może otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze sprawowaniem opieki nad bliską osobą niepełnosprawną.

Poza sporem jest to, że skarżąca jest współwłaścicielem, wraz z mężem, gospodarstwa rolnego, o powierzchni [...] ha fizycznych ([...] ha przeliczeniowych) oraz to, że skarżąca nie figuruje w ewidencji ubezpieczonych we właściwej miejscowo placówce terenowej KRUS. Według oświadczeń Skarżącej, zawartych w odwołaniu i w skardze, posiadany grunt (nazywany przez skarżącą konsekwentnie gospodarstwem rolnym) nie wymaga dużych nakładów pracy, nakłady związane z jego utrzymaniem (wynajem maszyn i ich obsługa) znacznie przewyższają uzyskiwane dochody. W skardze skarżąca napisała wprost, że mąż pracuje zawodowo i zarządza gospodarstwem rolnym oraz oceniła, że rodzina skarżącej nie czerpie korzyści materialnych z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Sąd podkreśla, że organy administracji, w szczególności Kolegium nie przeprowadziło żadnych dowodów, które podważałyby taki stan rzeczy, ani wyraźnie nie zaprzeczyły faktom wskazywanym przez Skarżącą. Organ II instancji w rozbudowany sposób ocenił tylko, że posiadanie gruntu ("gospodarstwa rolnego") o powierzchni mniejszej niż uprawniająca do objęcia ubezpieczeniem w KRUS, pomimo braku ubezpieczenia rolniczego, uniemożliwiają przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego.

W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera stwierdzenie, że ustawa o świadczeniach rodzinnych nie definiuje pojęcia "rolnik". Jego definicja zawarta jest natomiast w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2013 r. poz. 1403 z późn. zm., dalej jako ubezp.społ.rol.), z której to definicji wynika (art. 6 pkt 1 ubezp.społ.rol.), że rolnikiem jest, co do zasady, osoba prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym. Natomiast według przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969 z późn. zm.; dalej jako u.pod.rol.) za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż rolnicza, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy i stanowiący własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki nieposiadającej osobowości prawnej. Do definicji tej odsyła również ustawa o świadczeniach rodzinnych, która w art. 3 pkt 6 stanowi, że ilekroć jest w niej mowa o gospodarstwie rolnym, oznacza to gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów ustawy o podatku rolnym. Przy tym należy zaakcentować, że ustawa o podatku rolnym wiąże skutki fiskalne nie z posiadaniem statusu rolnika czy prowadzeniem gospodarstwa rolnego, a z samym faktem posiadania gruntów rolnych (art. 3 ust. 1–5 u.pod.rol.), wyjątek wyraźnie zaznaczając w art. 3 ust. 6 u.pod.rol., w którym obowiązek podatkowy co do gruntów objętych współwłasnością (będących we współposiadaniu) dwóch i więcej osób, jeżeli grunty te stanowią gospodarstwo rolne, nakłada na tego współwłaściciela (posiadacza), który to gospodarstwo prowadzi w całości.

Przepisy ubezp.społ.rol. stanowią, że ubezpieczeniom społecznym z mocy ustawy podlega rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny (art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 16 ust. 1 pkt 1 ubezp.społ.rol.). Natomiast inny rolnik – jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania – podlega ubezpieczeniu na wniosek (art. 7 ust. 2 i art. 16 ust. 2 pkt 1 ubezp.społ.rol.). Należy przy tym podkreślić, że przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników obowiązują ustawowe domniemania ustanowione w art. 38 ubezp.społ.rol., w tym m.in. to, że właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych (lub dzierżawca takich gruntów, jeżeli dzierżawa jest zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków), prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach (pkt 1), oraz że podatnik podatku rolnego prowadzi działalność rolniczą w rozmiarze wynikającym z zakresu opodatkowania (pkt 2). Nie ulega przy tym wątpliwości, że domniemania wskazane w art. 38 pkt 1 i 2 ubezp.społ.rol. – ze swej istoty (jako "domniemania" właśnie) – mogą być obalone odpowiednimi przeciwdowodami (por. stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyrokach: z 30.11.2005 r., I UK 59/05, OSNP 2006/19-20/310 i z 22.03.2001 r., II UKN 276/00, PPiPS 2002/10/42). Jest to konsekwencją podstawowej zasady dotyczącej podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, która wiąże podleganie temu ubezpieczeniu z faktem prowadzenia działalności rolniczej, a nie z samym faktem posiadania czy dysponowania własnością gospodarstwa rolnego (por. wyrok SA w Katowicach z 14.09.2005 r., III AUa 504/04, niepubl.).

Odniesienie wyżej przywołanych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i ustawy o podatku rolnym do sytuacji Skarżącej pozwala na stwierdzenie, że Skarżąca, w świetle dotychczas zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego – nie jest osobą prowadzącą działalność rolniczą na posiadanych gruntach, podlegającą z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników. Okoliczność uzyskiwania bądź braku dochodu z gospodarstwa nie ma tu większego znaczenia, bowiem działalność rolnicza może również przynosić straty (por. wyrok WSA z 21.05.2013 r., II SA/Po 301/13, CBOSA). Innymi słowy, na podstawie załączonych do skargi akt sprawy sąd stwierdza, że Skarżąca nie jest rolnikiem, który byłby wyłączony spod działania przepisu art. 17 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Jak to już zostało wyjaśnione, samo posiadanie lub własność gospodarstwa rolnego nie mogą być kwalifikowane jako jego prowadzenie, jeżeli nie wiąże się z nimi wykonywanie działalności rolniczej. Rozmiar użytków rolnych, których Skarżąca jest współwłaścicielem, nie kwalifikuje do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy. Z twierdzeń skarżącej, zawartych w skardze wynika, że działalność rolnicza nie stanowi stałego źródła utrzymania ani Skarżącej, ani męża skarżącej który "pracuje zawodowo i zarządza gospodarstwem rolnym". Sąd podkreśla, że w aktach sprawy brak dowodów, które przełamałyby wnioski płynące z twierdzeń Skarżącej.

W konsekwencji należy uznać, że Skarżąca – która mimo, że jest posiadaczem niewielkiego gospodarstwa rolnego (ściślej: gruntów rolnych o powierzchni nieprzekraczającej 1 ha przeliczeniowego), nie jest rolnikiem prowadzącym gospodarstwo rolne – może zrezygnować z zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej, czy, odpowiednio, powstrzymać się od podjęcia pracy, jak inne osoby wykonujące lub mogące podjąć formy aktywności zawodowej, określone w art. 3 pkt 22 u.ś.r. W ocenie Sądu, dotychczas zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że Skarżąca nie znajduje się (i nigdy się nie znajdowała) w sytuacji ekonomicznej i socjalnej rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne. Wobec tego powstrzymanie się od zarobkowania nie oznaczałoby w jej przypadku rezygnacji z prowadzenia gospodarstwa rolnego. Brak też przeszkód do opłacania za Skarżącą składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, w razie przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego, na zasadach określonych w art. 6 ust. 2a i ust. 2b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.), skoro Skarżąca nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Reasumując, Sąd stwierdza, że organy administracji nie dokonały wszystkich ustaleń faktycznych niezbędnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy i nie rozważyły dogłębnie wszystkich jej aspektów. W konsekwencji błędnie, a co najmniej przedwcześnie, przyjęły, że Wnioskodawczyni prowadzi gospodarstwo rolne (obiektywnie nie utraciła możliwości jego prowadzenia) – co stanowiło wyłączną przesłankę odmowy przyznania Jej świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad synem. Kolegium pominęło wnioski wynikające z twierdzeń samej Skarżącej, co do których nie został przeprowadzony żaden przeciwdowód w postępowaniu administracyjnym. Ustalenie, że Skarżąca prowadzi gospodarstwo rolne, nie znalazło dotychczas wystarczającego potwierdzenia w materiale procesowym. Utożsamienie posiadania użytków rolnych, o powierzchni stanowiącej mniej niż 1 ha przeliczeniowy, z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, jest całkowicie bezpodstawne i nie znajduje oparcia w uchwale składu siedmiu sędziów NSA z 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I OPS 5/12. Sąd odrzuca takie rozumowanie, że samo bycie właścicielem ziemi rolnej uniemożliwia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

W wyniku uchybień proceduralnych popełnionych przez organy nastąpiła błędna subsumcja sytuacji Skarżącej do przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych. Naruszenie przepisów postępowania niewątpliwie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, determinując kierunek jej rozstrzygnięcia. Z kolei wynikająca stąd odmowa zastosowania w sprawie art. 17 ust. 1 u.ś.r. mogła mieć wpływ na wynik sprawy, przy założeniu, że pozostałe przesłanki przyznania Skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego zostałyby spełnione – co z uwagi na dotychczasowy kierunek procedowania w ogóle nie było przez organy badane.

Odnosząc się do argumentu skargi, dotyczącego korzystnej dla Skarżącej treści komunikatu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w przedmiocie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla rolników (dostępnego w Internecie na stronie tego ministerstwa w zakładce "Wsparcie dla rodzin z dziećmi"), sąd stwierdza, że jest to argument chybiony. Wskazany komunikat opiera się bowiem na bardzo uproszczonej, powierzchownej i raczej jednostronnej wykładni językowej odnośnych przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, pomijającej szereg aspektów tego skomplikowanego zagadnienia interpretacyjnego – na które zwrócono uwagę i poddano analizie w przywołanej uchwale NSA o sygn. akt I OPS 5/12 – w tym kwestię wykładni funkcjonalnej i systemowej owych przepisów. Już z tych względów, a zwłaszcza wobec wnikliwej argumentacji zawartej w uzasadnieniu omawianej uchwały NSA, powołany komunikat MPiPS nie zasługuje na uwzględnienie, ani nie wymaga szerszej polemiki. Tym bardziej, że powołany komunikat – podobnie jak każdy inny tego rodzaju nienormatywny dokument – niewątpliwie ani nie stanowi źródła prawa powszechnie obowiązującego w Polsce, ani nie wiąże w żadnej indywidualnej sprawie.

W tym stanie rzeczy Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i lit. c, orzekł jak sentencji, tj. uchylił decyzje organów obu instancji.

Ponownie rozpatrując sprawę organ administracji uwzględni powyższe wskazania i oceny prawne. Przede wszystkim w niezbędnym zakresie uzupełni, a następnie raz jeszcze przeanalizuje cały zgromadzony w sprawie materiał procesowy, pod kątem tego, czy Skarżącej rzeczywiście można przypisać status rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne – co wyłączałoby przyznanie jej przedmiotowego świadczenia – czy też nie. Jeśli organ dojdzie do przekonania, iż Skarżąca takiego statusu nie posiada, to winien przeprowadzić postępowanie pod kątem spełnienia pozostałych przesłanek do przyznania Skarżącej świadczenia z art. 17 ust. 1 u.ś.r.

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...