I SA/Ke 237/14

Uzasadnienie

Skarżący A.M. w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...]znak: [...] w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym zawarł wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Zgodnie z art. 252 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. zwanej dalej ustawą p.p.s.a.) wniosek taki powinien być złożony na urzędowym formularzu PPF. Skarżący nie dopełnił tego wymagania, w związku z tym za pismem z dnia 29 kwietnia 2014 r. Sąd przesłał skarżącemu urzędowy formularz PPF i zobowiązał do złożenia wypełnionego w/w formularza w terminie siedmiu dni od daty doręczenia niniejszego pisma pod rygorem pozostawienia wniosku o przyznanie prawa pomocy bez rozpoznania.

W odpowiedzi skarżący złożył sporządzony na urzędowym formularzu PPF wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

Z oświadczenia złożonego pod odpowiedzialnością karną za podanie nieprawdziwych danych lub zatajenie prawdy o stanie rodzinnym, majątkowym i uzyskiwanych dochodach zawartego we wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że skarżący pozostaje w gospodarstwie domowym wraz z żoną oraz dwojgiem dzieci w wieku 17 lat. Dochód jego rodziny stanowią dochody z tytułu wynagrodzeń za pracę – żony w kwocie 2.700,00zł oraz skarżącego w kwocie 3.150,00zł. Jako posiadany majątek skarżący wykazał działkę budowlaną wielkości 1005m² z domem w budowie oraz mieszkanie wielkości 37,58m². W uzasadnieniu wniosku skarżący wskazał na obniżenie wynagrodzenia o 30% w stosunku do roku ubiegłego. Ponadto wskazał, że jego wynagrodzenie w całości przeznaczane jest na spłatę zobowiązań kredytowych – kredytu hipotecznego w kwocie 1800-1870 zł oraz kredytu gotówkowego w kwocie 706 zł. Wynagrodzenie żony skarżącego przeznaczane jest na utrzymanie gospodarstwa domowego.

Zdaniem orzekającego, wniosek skarżącego nie zasługuje na uwzględnienie.

Przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy, zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 i 2 ustawy p.p.s.a. następuje w określonych przypadkach. W zakresie całkowitym, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. W zakresie częściowym natomiast, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W niniejszej sprawie wnioskodawca domaga się przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Na wstępie należy zaakcentować, że każdy kto wszczyna postępowanie sądowe, powinien liczyć się z koniecznością opłacenia kosztów sądowych, a co za tym idzie tak planować swój budżet, aby wygospodarować kwotę konieczną do ich uiszczenia. Podkreślenia także wymaga fakt, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Dostępność do sądu wymaga bowiem z natury rzeczy posiadania środków finansowych.

Natomiast strona ubiegająca się przed Sądem Administracyjnym o przyznanie prawa pomocy musi wykazać, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, bądź też ponieść tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Udowodnienie przez wnioskodawcę tych okoliczności daje podstawę do pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Jeżeli pokrycie kosztów postępowania sądowego może spowodować, że strona postępowania nie będzie mogła uiścić opłat za usługi konieczne do prawidłowej egzystencji czy kupić żywności należy przyznać stronie prawo pomocy w zakresie pełnym lub częściowym.

Prawo do zwalniania z kosztów sądowych nie ma jednak charakteru swobodnego uznania, lecz podlega określonym regułom, których należy przestrzegać przy każdorazowym rozpatrywaniu takiego wniosku. Zwrócić bowiem należy uwagę, że Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2005 r. (sygn. akt FZ 478/04, niepublik.), stwierdził, że opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 ustawy zasadniczej. Dlatego też muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, czy osób, na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony skarżącej z obowiązku ich ponoszenia. Strona musi zatem wykazać, że jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej reguły.

Oceniając całokształt okoliczności w sprawie uznać należało, że brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku skarżącego o zwolnienie od kosztów sądowych. Z istoty regulacji dotyczącej przyznania prawa pomocy wynika, że powinno się ją kierować w pierwszej kolejności do osób, które w sposób oczywisty nie są w stanie opłacić kosztów sądowych. Tymczasem badając sytuację majątkową skarżącego nie można ponad wszelką wątpliwość stwierdzić, że nie jest on w stanie opłacić kosztów sądowych

Przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, którego domaga się skarżący, jak już wcześniej podkreślono ma charakter wyjątkowy i jest stosowane w stosunku do osób charakteryzujących się ubóstwem – przykładowo do takich osób można zaliczyć osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia.

Bezspornie do żadnej z wyżej wymienionych grup społecznych skarżący nie należy, a jego sytuacja finansowa nie uzasadnia zwolnienia od kosztów sądowych. Podkreślić należy, że skarżący przedstawiając sytuację majątkową swojej rodziny wykazał, że jest właścicielem nieruchomości ponadto wraz z żoną z tytułu wynagrodzeń za pracę uzyskują stały miesięczny dochód w łącznej kwocie 5.850,00zł. Wskazać natomiast należy, że posiadanie majątku oraz osiąganie stałych dochodów w wykazanej wysokości umożliwia planowanie wydatków, a racjonalne gospodarowanie uzyskiwanym dochodem pozwoli na poniesienie przez skarżącego kosztów związanych z postępowaniem bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Nie jest również wystarczającym do przyznania prawa pomocy oświadczenie wnioskodawcy dotyczące spłaty kredytów. W tym miejscu podkreślić należy, że fakt spłaty zobowiązań kredytowych nie jest argumentem za przyznaniem prawa pomocy. Obowiązek spłaty zobowiązań finansowych ma oczywiście wpływ na sytuację finansową strony, nie stanowi jednak przesłanki, która przesądziłaby o przyznaniu prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych i okoliczność ta nie przesądza o braku możliwości poniesienia kosztów związanych z postępowaniem sądowoadministracyjnym. Spłata kredytu nie jest wydatkiem, którego ponoszeniu należy przyznać pierwszeństwo przed wydatkami związanymi z udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym. W orzecznictwie sądowym ukształtowało się już stanowisko, że zobowiązania cywilnoprawne (raty kredytu) nie mogą mieć pierwszeństwa przed kosztami postępowania sądowego (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lutego 2006 r., I OZ 83/06).

W tym kontekście zauważyć należy, że wysokość środków zaangażowanych w spłatę kredytu (2506zł – 2576zł miesięcznie) świadczy o posiadaniu zasobów finansowych wystarczających do pokrycia wpisu od wniesionej skargi.

Podkreślić przy tym należy, że na obecnym etapie postępowania sądowoadministracyjnego konieczne koszty sądowe stanowi wpis od skargi, który stosownie do § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisów w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221 poz. 2193 ze zm.) winien wynieść 100 zł. W ocenie orzekającego jest to kwota możliwa do poniesienia przez skarżącego w jego aktualnej sytuacji materialnej.

Mając zatem na uwadze powołane wyżej okoliczności, mimo wskazywania przez skarżącego na problemy finansowe negatywnie ocenić należy próbę przeniesienia na Skarb Państwa kosztów postępowania sądowego.

Wymaga podkreślenia, że możliwość przyznania prawa pomocy dotyczy sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie obiektywnie ponieść kosztów postępowania, a nie takich, w których brak możliwości uiszczenia kosztów sądowych jest subiektywnym przekonaniem strony o braku możliwości uiszczenia takich kosztów (por. postanowienie NSA z dnia 29 października 2010 r. sygn. akt I FZ 323/10, dostępne na www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Biorąc pod uwagę wszystkie te okoliczności uznać należało, że skarżący nie wykazał dostatecznie zasadności swojego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych i dlatego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 i art. 246 § 1 p.p.s.a.