II FSK 1541/12

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 7 lutego 2012 r., sygn. akt I SA/Kr 2186/11, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę K. H. na interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia 31 sierpnia 2011 r., nr [...].

Przedstawiając w uzasadnieniu powyższego wyroku stan sprawy Sąd pierwszej instancji podał, że w dniu 30 kwietnia 2010 r. do Dyrektora Izby Skarbowej wpłynął wniosek K. H. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie sposobu ustalenia kosztów uzyskania przychodów ze sprzedaży akcji wniesionych aportem przez wnioskodawcę do spółki z o.o. Wnioskodawca jest jednym z akcjonariuszy, posiadającym akcje w spółce giełdowej, które – ze względu na swoje plany inwestycyjne (głównie mają być finansowane z zysków ze sprzedaży akcji) zamierza wnieść do spółki z o.o. na pokrycie udziałów w tej spółce. Wnioskodawca realizuje także inne inwestycje kapitałowe w spółkach kapitałowych. W zamian za wniesione akcje otrzyma udziały o określonej wartości nominalnej. Udziały będą jednak obejmowane po cenie wyższej od wartości nominalnej, a nadwyżka (agio) zostanie przelana na kapitał zapasowy. Wartość nominalna obejmowanych udziałów będzie niższa od wartości rynkowej wniesionego aportu (akcji).

Celem działalności spółki z o.o. będzie działalność gospodarcza, w tym także zarządzanie inwestycjami kapitałowymi. Należy zatem założyć, iż spółka z o.o. dokona sprzedaży przedmiotowych akcji w celu uzyskania środków pieniężnych w przyszłości.

W związku z powyższym wnioskodawca powziął wątpliwość, czy w przedstawionym wyżej stanie faktycznym, w momencie sprzedaży akcji kosztem uzyskania przychodu dla spółki z o.o. będzie wartość, w jakiej akcje zostały wniesione do spółki z o.o. (o którą wzrosły kapitały spółki), nie wyższa jednak od ich wartości rynkowej?

Nadmieniono, że swe zapytanie wnioskodawca składa działając zgodnie z art. 14n ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. – Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 ze zm., dale: O.p.) jako podmiot planujący utworzenie spółki z o.o.

Zdaniem wnioskodawcy, w momencie przyszłej sprzedaży akcji, przychód z ich sprzedaży stanowić będzie ustalona cena. Jednocześnie wnioskodawca zauważył, że przepisy ustawy podatkowej nie regulują wprost wysokości kosztów uzyskania przychodów w powyższej sytuacji i w związku z tym odwołał się do ogólnej definicji kosztów uzyskania przychodów zawartej w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity – Dz. U. z 2000r., nr 54, poz. 654 ze zm., powoływanej dalej: u.p.d.o.p.). W ocenie strony, w celu ustalenia faktycznego obciążenia spółki z o.o. związanego ze zbywanymi akcjami ("kosztu poniesionego w celu osiągnięcia przychodu") konieczne jest odesłanie do ceny emisyjnej udziałów emitowanych przez spółkę z o.o. w celu przejęcia przedmiotu wkładu niepieniężnego. Jej zdaniem wartość emisyjna udziałów stanowić będzie bowiem ekonomiczny ekwiwalent wydatków poniesionych przez spółkę z o.o. na nabycie akcji - spółka uzyska bowiem akcje za udziały o określonej cenie emisyjnej i wartość ta obciążać będzie aktywa spółki (kapitały własne) poprzez jej odniesienie na kapitał zakładowy i kapitał zapasowy. Wnioskodawca wskazuje, że w przypadku aportu akcji, aktywa takie nie podlegają amortyzacji. Tym niemniej, dla celów rachunkowych w księgach Spółki akcje będą wykazywane w wysokości równej wartości przyjętej przez wspólników Spółki nie wyższej niż ich wartość rynkowa. Biorąc pod uwagę powyższe, a także treść art. 9 ust. 1 u.p.d.o.p., kosztem uzyskania przychodów w przypadku zbycia akcji będzie ich wartość ustalona przez wspólników w momencie ich wniesienia i nie wyższa niż ich wartość rynkowa, zapisana w księgach rachunkowych Spółki (wpływająca na wartość jej pasywów).

W interpretacji indywidualnej z dnia 28 lipca 2010r., działający z upoważnienia Ministra Finansów, Dyrektor Izby Skarbowej uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe. W uzasadnieniu organ podał, że mając na uwadze treść art. 15 ust. 1 i 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością dokonując sprzedaży wniesionych aportem akcji będzie obowiązana ustalić koszty uzyskania przychodu z tego tytułu w wysokości wartości nominalnej wydanych udziałów własnych. Tym samym nie będzie mogła zaliczyć do kosztów wartości przewyższającej wartość nominalną wydanych udziałów czyli agio odniesionego na kapitał zapasowy.

Interpretacja ta uchylona została wyrokiem WSA w Krakowie z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt I SA/Kr 2048/10.

Zdaniem Sądu, organ całkowitym milczeniem pominął problem skutków różnicy pomiędzy wartością emisyjną (jak to nazwał wnioskodawca) udziałów, a ich wartością nominalną. Nie było bowiem ani przedmiotem pytania, ani też w ogóle przedmiotem sporu, czy wydane w zamian za akcje udziały będą stanowić koszt uzyskania przychodu ze sprzedaży tych akcji. Istotą sporu był sposób określenia wartości (emisyjna czy nominalna) tych udziałów jako kosztu uzyskania przychodu otrzymanych za nie akcji.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, w indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego z dnia 31 sierpnia 2011r. działający z upoważnienia Ministra Finansów, Dyrektor Izby Skarbowej ponownie uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe.

W uzasadnieniu wyjaśniono ponownie, że w świetle art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji) w spółce są kosztem uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego ich zbycia. Organ zauważył, że pojęcie wydatków jest szerokie, a ustawa nie ogranicza wskazanego pojęcia tylko i wyłącznie do wydatków pieniężnych podmiotu nabywającego dane składniki majątkowe. W konsekwencji, wskazany przepis będzie odnosił się do sytuacji przedstawionej we wniosku, polegającej na nabyciu akcji innej spółki w zamian za określoną liczbę udziałów spółki z o.o., które to udziały stanowią swego rodzaju wynagrodzenie za wnoszony aport w postaci akcji.

W ocenie organu pojęcie wydatków zostało użyte przez ustawodawcę w kontekście jakim jest "objęcie lub nabycie" określonych udziałów (akcji) w spółce. Tym samym sformułowanie "wydatki na objęcie lub nabycie" będzie odnosiło się do wydatków zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych bezpośrednio warunkujących nabycie danych udziałów (akcji), tj. wydatków, bez których poniesienia skuteczne objęcie lub nabycie nie byłoby możliwe. W konsekwencji cytowany przepis będzie odnosił się do sytuacji przedstawionej we wniosku, polegającej na przejęciu w ramach aportu akcji w zamian za określoną liczbę udziałów spółki, które to udziały będą stanowić swego rodzaju wynagrodzenie za wnoszony aport, w skład którego wchodzą przedmiotowe akcje.

Wobec powyższego, za wydatki które spółka poniesie na nabycie przedmiotowych akcji należy uznać - podlegające zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu z tytułu ich odpłatnego zbycia - wartość nominalną udziałów wydanych przez spółkę w zamian za aport w postaci tych akcji. Za wydatek na nabycie przedmiotowych akcji nie można natomiast uznać ich wartości wynikającej z umowy. Wartość ta stanowi wyłącznie efekt wyceny składników majątku wnoszonych do spółki. Nie należy jej zatem utożsamiać z poniesieniem wydatku na ich nabycie. Tym samym do wyliczenia wartości wydatków związanych z nabyciem przedmiotowych akcji, co do zasady należy przyjąć wartość nominalną wydanych udziałów w zamian za aport.

Organ zauważył ponadto, że w myśl art. 154 § 3 w związku z art. 261 k.s.h. udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się na kapitał zapasowy. Zatem zasadą jest obejmowanie udziałów według wartości zbywczej wkładów z dnia ich wniesienia, co nie zmienia oczywiście faktu, że możliwe jest wystąpienie agio.

Tym samym do wyliczenia wartości wydatków związanych z nabyciem lub objęciem udziałów (akcji) innej spółki wniesionych do spółki z o.o., co do zasady należy przyjąć wartość nominalną wydanych udziałów w zamian za wniesiony aport.

Organ podkreślił, że dodatnia różnica między "wartością emisyjną" a wartością nominalną udziałów (agio) nie tworzy kapitału zakładowego, a co najważniejsze - nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych - art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p. Skoro więc "wartość emisyjna", w części w jakiej przekracza wartość nominalną udziałów, jest neutralna po stronie przychodów podatkowych, to nie powinna ona również sztucznie wpływać na wielkość kosztów uzyskania przychodu. Koreluje to z zasadami ustalania kosztów uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia bądź umorzenia udziałów (akcji) w spółce objętych w zamian za wkład niepieniężny - art. 15 ust. 1k pkt 1 i ust. 11 tej ustawy.

Reasumując organ stwierdził, że spółka z o.o. dokonując sprzedaży wniesionych aportem akcji będzie obowiązana ustalić koszty uzyskania przychodu z tytułu sprzedaży wniesionych aportem akcji w wysokości wartości nominalnej wydanych udziałów własnych. Końcowo przypomniano, że stanowisko takie zaprezentował również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 16 lipca 2008 r., sygn. akt I SA/Bk 155/08 oraz WSA w wyroku z dnia Bydgoszczy z dnia 21 października 2010 r. sygn. akt I SA/Bd 769/10.

Po nieuwzględnieniu przez organ wezwania do usunięcia naruszenia prawa, wnioskodawca zaskarżył wydaną indywidualną interpretację do WSA w Krakowie, który zaskarżonym wyrokiem skargę oddalił.

Sąd pierwszej instancji uznał, że organ w zaskarżonej interpretacji prawidłowo zinterpretował mający zastosowanie dla rozstrzygnięcia spornego problemu przepis art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p., który wyraźnie stanowi, iż jedynie, wydatki na objęcie lub nabycie udziałów albo akcji w spółce nie stanowią kosztu uzyskania przychodu w dacie ich poniesienia, jednakże są kosztem uzyskania przychodów w związku z odpłatnym zbyciem tych udziałów lub akcji. Ustawodawca nie określił przy tym, ani we wskazanym przepisie, ani też w innych przepisach ustawy podatkowej, co należy rozumieć pod pojęciem wspomnianych tamże "wydatków na objęcie lub nabycie (...) udziałów lub akcji w spółce".

Dokonując wykładni treści tego przepisu Sąd przypomniał, że z mocy przepisu art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p. do przychodów nie zalicza się przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego, funduszu udziałowego albo funduszu założycielskiego, albo funduszu statutowego w banku państwowym, albo funduszu organizacyjnego ubezpieczyciela. Wkład niepieniężny wniesiony w przyszłości przez wnioskodawcę do spółki - stanowiący niewątpliwie przysporzenie majątkowe – z punktu widzenia ustawy podatkowej uznawany będzie za wpływ niestanowiący przychodów, a zatem neutralny podatkowo. Ustawodawca wychodzi bowiem z założenia, iż nie jest on efektem "zwykłej" (bieżącej) działalności gospodarczej podatnika, lecz związany jest z rozszerzeniem źródła przychodów. Podobnie, do przychodów podatkowych nie zalicza się kwot i wartości stanowiących nadwyżkę ponad wartość nominalną udziałów (akcji) otrzymanych przy ich wydaniu i przekazanych na kapitał zapasowy, a zatem wspomnianego już "agio" stanowiącego różnicę między wartością nominalną otrzymanych udziałów (akcji) a wartością aportu (art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p.). Ustawodawca zakłada, że przychody z tytułu przedmiotowej nadwyżki dzielić muszą los przychodów otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego, mając zapewne na względzie fakt, że służą one dodatkowemu dokapitalizowaniu spółki.

Sąd rozróżnił pojęcia "majątek" i "kapitał zakładowy" spółki. Kapitał zakładowy stanowi ustaloną w umowie spółki, względnie stałą wielkość liczbową (kwotę), ujmowaną w bilansie spółki po stronie pasywów, majątek zaś jest kategorią ekonomiczną. Majątek spółki stanowi bowiem sumę przysługujących jej praw i innych składników majątkowych, posiadających określoną wartość ekonomiczną. W świetle przepisów art. 154 k.s.h. rzeczywista wielkość majątku wnoszonego do spółki przez wspólników może być równa lub wyższa niż wysokość kapitału zakładowego. Z tą ostatnią sytuacją mamy do czynienia jeżeli wartość wnoszonych wkładów jest wyższa niż wartość nominalna obejmowanych za nie udziałów. Różnica wartości wkładów ponad wartość nominalną udziałów może zostać - jak w niniejszej sprawie - ujawniona w bilansie spółki i jako tzw. nadwyżka emisyjna (agio) zbilansowana przez pozycję "kapitał zapasowy" (art. 154 § 3 k.s.h.) albo pozostać nieujawniona tworząc tzw. rezerwy ciche.

W konsekwencji ekwiwalentem wkładu wnoszonego przez wspólnika do spółki jej udział. Udział kapitałowy wyraża więc zakres zaangażowania kapitałowego wspólnika w spółce, odzwierciedla wartość kapitału, jaki wspólnik zainwestował w spółkę. Wartość nominalna wyraża kwotowo część kapitału zakładowego, którą przedstawia dany udział. Tym samym wartość nominalna udziału lub wszystkich udziałów danego wspólnika wyraża zakres jego kapitałowego uczestnictwa w spółce. W konsekwencji tylko tak oznaczona wartość stanowić może owe "wydatki na objęcie lub nabycie (...) udziałów lub akcji w spółce", o których mowa w przepisie art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p.

Sąd zwrócił uwagę, że do podobnych wniosków prowadzą reguły wykładni językowej. Przez "wydatek" bowiem (por. Uniwersalny Słownik Języka Polskiego PWN Warszawa 2003 pod red. S. Dubisza, czy Słownik Języka Polskiego PWN pod red. prof. M. Szymczaka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998) należy rozumieć sumę, która ma być wydana albo sumę wydaną na coś, przy czym "wydać" oznacza: wyłożyć, wydatkować pieniądze na coś, zapłacić za coś. "Zapłacić" zaś to: dać pieniądze jako należność za pracę, za towar; wynagrodzić w pieniądzach (także w naturze); uiścić należność.

Powyższe pozwoliło Sądowi pierwszej instancji na konstatację, że za koszt uzyskania przychodu w niniejszej sprawie nie można uznać wartości rynkowej udziałów ustalonej na dzień wniesienia aportu. Sąd zaakcentował też, że wartość wnoszonych udziałów innej spółki kapitałowej będzie wyższa od wartości nominalnej udziałów objętych w zamian za przedmiotowy aport. Dodatnia różnica (agio) nie tworzy kapitału zakładowego tylko jest przelewana na kapitał zapasowy, a co najważniejsze - nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych - art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p. Skoro więc wartość wnoszonych akcji, w części w jakiej przekracza wartość nominalną akcji, jest neutralna po stronie przychodów podatkowych, to nie powinna ona również sztucznie wpływać na wielkość kosztów uzyskania przychodu.

Sąd zauważył nadto, iż wartość nominalna jest stałą, obiektywną i tym samym z jej istoty wynika, że nie może być podwyższona oraz że nie podlega ona mechanizmom rynkowym. Niezależnie bowiem od tego, jakim spółka dysponuje majątkiem, jaką zajmuje pozycję na rynku, czy wykazuje zyski czy straty - wartość nominalna jej udziałów nie ulega zmianie.

Sąd nie podzielił też stanowiska, zgodnie z którym wartość przychodu powinna zasadniczo odpowiadać realnej wartości rynkowej przedmiotu aportu w momencie jego wnoszenia do spółki. Nie znajduje on bowiem żadnego odzwierciedlenia w przepisach ustaw podatkowych. Nie do zaakceptowania jest także pogląd, że wartość nominalna udziału/akcji, ma być de facto wartością rynkową, gdyż takie stanowisko nie znajduje żadnego potwierdzenia w przepisach k.s.h. (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 23 września 2011 r., sygn. akt I SA/Po 522/11). Z powołanej przez skarżącego interpretacji organ się wycofał.

Z literalnego brzmienia art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. Sąd wyprowadził wniosek, że przychodami, z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w ustawie, jest nominalna wartość udziałów/akcji w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. W ocenie Sądu należy zatem uznać, że "odpowiednie" stosowanie przepisów art. 14 ust. 1-3 u.p.d.o.p. nie może prowadzić do wniosku, że organy podatkowe mają prawo ustalić przychód skarżącej z tytułu obejmowanych udziałów lub akcji, w innej wysokości niż wartość nominalna objętych udziałów/akcji.

WSA w Krakowie zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 15 ust. 1 k pkt 1 u.p.d.o.p. w przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny, na dzień zbycia tych udziałów (akcji), wkładów, koszt uzyskania przychodów ustala się w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów (akcji), wkładów z dnia ich objęcia - jeżeli udziały (akcje), wkłady zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.

Według Sądu zarówno art. 15 ust. 1 k pkt 1, jaki i art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. odnoszą się do tej samej wartości, którą jest wartość nominalna akcji, nie zaś wartość rynkowa. Wprowadzenie art. 15 ust. 1k pkt 1 było bowiem konsekwencją wprowadzenia art. 12 ust. 1 pkt 7 do u.p.d.o.p.

Skoro zatem za koszt uzyskania przychodów w wypadku zbycia udziałów lub akcji uznaje się tylko ich nominalną wartość z dnia ich objęcia, nieuzasadnione byłoby odmienne określanie ich wartości w celu określenia przychodu powstałego z tytułu objęcia tych udziałów lub akcji. Sąd zwrócił uwagę, że powyższe stanowisko znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (vide: wyrok NSA z 19 stycznia 2011 r., sygn. akt II FSK 1691/09; wyrok NSA z 3 września 2010 r., sygn. akt II FSK 1689/09 oraz wyrok NSA z 3 września 2010 r., sygn. akt II FSK 1688/09).

Od wyroku WSA w Krakowie wywiedziona została skarga kasacyjna, którą podatnik zaskarżył tenże wyrok w całości zarzucając naruszenie:

- art. 15 ust. 1k pkt 1 u.p.d.o.p., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie (błąd w subsumcji) polegające na przyjęciu, że zasada ustalania kosztów uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji) w spółce, o którym mowa w tym przepisie, ma również zastosowanie do stanu faktycznego we wniosku, dotyczącego sprzedaży akcji nabytych w wyniku aportu z agio. Przepis ten bowiem dotyczy wyłącznie udziałów (akcji) objętych przez spółkę wnoszącą aport w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, a nie udziałów (akcji) nabytych przez spółkę, do której aport taki wniesiono. Tym samym przepis ten dotyczy innego, niż skarżący podmiotu i jako taki nie powinien znaleźć zastosowania w sprawie;

- art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w przypadku zbycia przez spółkę z o.o. akcji nabytych przez nią aportem (z agio emisyjnym) kosztem uzyskania przychodów nie będzie ustalona przez udziałowca wartość emisyjna tych akcji na dzień wniesienia wkładu do spółki z o.o., ale ich wartość nominalna;

- art. 16 u.p.d.o.p. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na stwierdzeniu, że wartość nominalna udziałów danego wspólnika wyraża zakres jego kapitałowego uczestnictwa w spółce, a w konsekwencji tylko tak oznaczona wartość stanowić będzie "wydatki na objęcie lub nabycie (...) udziałów lub akcji w spółce", o których mowa w tym przepisie;

- art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie (błąd w subsumcji) polegające na przyjęciu, że na podstawie tego przepisu w przypadku zbycia przez spółkę z o.o. akcji nabytych przez nią w wyniku aportu z agio koszty uzyskania przychodów ograniczone będą do wartości nominalnej tych akcji, o której to wartości nominalnej mowa w powyższym przepisie. Wskazany przepis ma zastosowanie do przychodów powstających w dacie wniesienia aportu, a nie przychodów związanych z późniejszą sprzedażą akcji. Tym samym przepis ten nie powinien znaleźć zastosowania w sprawie, wpływając na wyinterpretowanie normy prawnej związanej ze sprzedażą przedmiotu aportu w przyszłości.

W związku z powyższym skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w Krakowie, bądź też uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi na zasadzie art. 188 p.p.s.a. oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną organ wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna pozbawiona jest usprawiedliwionych podstaw, w związku z czym podlega oddaleniu.

Jak trafnie skonstatował Sąd pierwszej instancji, spór w rozpatrywanej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, jaka wartość stanowić będzie koszty uzyskania przychodu w przypadku zbycia przez spółkę z o.o. otrzymanych przez nią akcji, będących przedmiotem aportu, wniesionych przez wspólnika na pokrycie przekazanych mu udziałów, w ten sposób, że część wartości akcji - odpowiadająca wartości nominalnej obejmowanych udziałów - ujęta zostanie w kapitale zakładowym, a nadwyżka przelana zostanie na kapitał zapasowy. Strona skarżąca konsekwentnie podtrzymuje stanowisko, że kosztem uzyskania przychodu z tytułu późniejszego zbycia akcji będzie wysokość "ceny emisyjnej" (odpowiadającej rynkowej wartości udziału) udziałów wydawanych w zamian za otrzymany aport. Sąd pierwszej instancji zaaprobował natomiast przeciwne stanowisko organu, w świetle którego spółka dokonująca zbycia akcji nie będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wartości akcji przewyższającej wartość nominalną objętych udziałów (odpowiadającej wartości tzw. agio). W ramach podstawy kasacyjnej, o której mowa w art. 174 pkt 1 p.p.s.a. (naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie) skarżąca spółka sformułowała zarzuty naruszenia art. 15 ust. 1k pkt 1 oraz art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p. przez ich niewłaściwe zastosowanie, a nadto art. 15 ust. 1 i art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. przez ich błędną wykładnię.

Rozpoznając niniejszą sprawę w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 p.p.s.a.), skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego nie dostrzegł podstaw do wyeliminowania zaskarżonego wyroku z obrotu prawnego. Zwrócić w tym przypadku należy uwagę, że zarzutami skargi kasacyjnej nie objęto zastosowanego przez Sąd pierwszej instancji art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p., co skutkuje tym, że poza możliwością oceny pozostają wyprowadzone z tej regulacji przez WSA w Krakowie wnioski, przede wszystkim dotyczące związku normy zawartej w tym przepisie z interpretacją art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p.

W ocenie NSA zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia zarysowanego wyżej spornego problemu ma właściwa interpretacja art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. Zgodnie z tym przepisem, w części mającej w sprawie zastosowanie, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie [...] udziałów albo akcji w spółce [...]; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych wkładów, udziałów, akcji [...]. W świetle tego przepisu wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji) w spółce są kosztem podatkowym, w przypadku ich odpłatnego zbycia. Nie budzi wątpliwości, że wydane przez spółkę z o.o. wspólnikowi udziały własne, stanowią zapłatę (tj. wydatek w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p.) za otrzymany wkład niepieniężny w postaci akcji innej spółki. Sporna pozostaje natomiast kwestia, jaka wartość tychże udziałów - stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.p. - powinna stanowić koszt uzyskania przychodu z tytułu późniejszego zbycia przedmiotu wkładu, tj. akcji (wartość emisyjna czy nominalna).

Wyjaśnienie treści przywołanej regulacji, na co zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji, wymaga uwzględnienia szerszego kontekstu, wynikającego z konieczności odwołania się w omawianym przypadku do reguł wykładni systemowej wewnętrznej. Przy dokonywaniu wykładni przytoczonej normy prawnej pożądane jest respektowanie kluczowych zasad związanych z istotą podatków dochodowych, a to: zasady współmierności przychodów i kosztów ich uzyskania oraz reguły, w świetle której instytucja kosztów uzyskania przychodów ma odniesienie wyłącznie do przysporzeń, które stosownie do ustawy podatkowej mogą być rozpoznane jako przychody podatkowe, tzn. takie, które nie zostały definitywnie wyłączone z opodatkowania podatkiem dochodowym. Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje, że Sąd pierwszej instancji, dokonując wykładni wymienionego przepisu, dostrzega zarazem jego związek z art. 12 ust. 4 pkt 11, art. 15 ust. 1k pkt 1, ale przede wszystkim z art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p., zgodnie z którym przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności: nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce kapitałowej [...] objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część; przepisy art. 14 ust. 1-3 stosuje się odpowiednio.

Sporne zagadnienie było już przedmiotem wypowiedzi orzeczniczych sądów administracyjnych. Np. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 sierpnia 2013 r., sygn. akt II FSK 2433/11, wyrażony został pogląd, że skoro w art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. ustawodawca wprowadził kategorię przychodów w wysokości nominalnej akcji lub udziałów, to koszt uzyskania przychodu po stronie podmiotu otrzymującego aport nie może być wyższy niż ta wartość, ponieważ w innym przypadku prowadziłoby to do zaburzenia zasady współmierności przychodów i kosztów ich uzyskania (ocenę, że podwyższenie wartości nominalnej udziału nie będzie miało wpływu na wysokość kosztów uzyskania przychodu i nie pomniejszy przychodu uzyskanego z tego tytułu, wyraził również NSA w wyroku z dnia 3 września 2010 r., sygn. akt II FSK1689/09; oba orzeczenia dostępne: www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Prezentowane stanowisko koreluje z wnioskami płynącymi również z wykładni art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p., zgodnie z którym do przychodów nie zalicza się kwot i wartości stanowiących nadwyżkę ponad wartość nominalną udziałów (akcji), otrzymanych przy ich wydaniu i przekazanych na kapitał zapasowy. Dodatnia różnica między wartością emisyjną akcji, ustalona przez strony, a wartością udziałów (tzw. agio) nie tworzy kapitału zakładowego spółki (przesunięta zostaje na kapitał zapasowy), a nadto – stosownie do art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p. - nie stanowi przychodu podatkowego. Neutralny podatkowo charakter nadwyżki wartości akcji, ponad ich wartość nominalną (agio) skutkuje tym, że nie powinna być ona uwzględniana przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów ze zbycia akcji (por. prawomocny wyrok WSA w Białymstoku z dnia 16 lipca 2008 r., sygn. akt I SA/Bk 155/08, dostępny: www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Nadwyżka ponad wartość nominalną udziałów pokrytych aportem w postaci akcji nie odzwierciedla wypadku związanego z nabyciem w zamian za te udziały wkładu niepieniężnego w postaci akcji innej spółki (por. też NSA w wyroku z 17 stycznia 2003 r., sygn. akt I SA/Gd 968/98).

Jak słusznie zauważył też Sąd pierwszej instancji, konsekwencją regulacji art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. było wprowadzenie do u.p.d.o.p. art. 15 ust. 1k pkt 1, który to przepis dotyczy ustalania kosztów uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji) objętych w zamian za wkład niepieniężny. Oba wymienione przepisy odwołują się do tej samej wartości, którą stanowi wartość nominalna akcji, nie zaś wartość rynkowa. Nie do podważenia jest zarazem wniosek Sądu pierwszej instancji, że skoro za koszt uzyskania przychodów w wypadku zbycia udziałów lub akcji uznaje się tylko ich nominalną wartość z dnia ich objęcia, nieuzasadnione byłoby odmienne ustalanie ich wartości w celu określenia przychodu powstałego z tytułu objęcia tych udziałów lub akcji. Wbrew zatem twierdzeniom skargi kasacyjnej, WSA w Krakowie nie posłużył się wprost przepisem art. 15 ust. 1k pkt 1 u.p.d.o.p., dla rozstrzygnięcia spornego problemu. Przywołanie wspomnianej regulacji (podobnie zresztą jak art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p.) miało jedynie na celu wyjaśnienie szerszego kontekstu (o czym wcześniej mowa), wypływającego z konieczności ustalenia znaczenia zwrotów legislacyjnych, jakimi ustawodawca posłużył się w art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p.

Sformułowane w skardze kasacyjnej zarzuty nie dają podstaw do zakwestionowania przyjętego w zaskarżonym wyroku WSA w Krakowie stanowiska co do sposobu rozumienia normy prawnej zawartej w art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p. W konsekwencji Sąd nie mógł naruszyć również art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., wobec tego, że zaaprobował stanowisko organu interpretacyjnego, iż w przypadku zbycia przez skarżącą spółkę akcji nabytych przez nią w drodze aportu wniesionego przez wspólnika akcji (z agio emisyjnym), kosztem uzyskania przychodów nie będzie dla niej wartość emisyjna tych akcji na dzień wniesienia wkładu, a ich wartość nominalna.

Mając powyższe na względzie Naczelny Sąd Administracyjny, działając na podstawie art. 184 p.p.s.a., skargę kasacyjną oddalił. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 204 pkt 1 w związku z art. 205 § 2 p.p.s.a.