II SA/Ol 372/14

Uzasadnienie

We wniosku, złożonym na urzędowym formularzu, skarżący – M. M. wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. W uzasadnieniu podniósł, iż uzyskiwane przez niego dochody nie są w stanie pokryć wszystkich kosztów związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego, a w szczególności kosztów leczenia i rehabilitacji. Zgodnie z oświadczeniem o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, skarżący pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną. Do majątku małżonków należy dom, a do majątku skarżącego - "nieruchomość zabudowana", wykazana w rubryce nr 7.1. w pozycji "inne nieruchomości". W rubryce nr 10 skarżący wykazał dochód własny z tytułu renty w kwocie "[...]" i zasiłku pielęgnacyjnego w kwocie 153 zł oraz dochód żony (bez wskazania tytułu, z jakiego pochodzi) w kwocie "[...]", w rubryce nr 11 dodał, że dochód netto rodziny, z pominięciem zasiłku pielęgnacyjnego, który "nie stanowi dochodu", wynosi "[...]".

W związku z koniecznością uzupełnienia informacji na temat sytuacji materialnej skarżącego i jego żony oraz wyjaśnienia wątpliwości powstałych na tle złożonego przez niego oświadczenia, pismem z dnia "[...]", skarżący wezwany został do złożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów źródłowych dotyczących sytuacji majątkowej (w zakresie odnoszącym się do wykazanej we wniosku "nieruchomości zabudowanej") oraz finansowej (w zakresie odnoszącym się do wykazanych we wniosku dochodów skarżącego i jego żony oraz ewentualnego dochodu skarżącego z tytułu pracy świadczonej na rzecz stowarzyszenia: A., ponoszonych wydatków, zadłużenia oraz wyciągów z posiadanych przez skarżącego i jego żonę rachunków bankowych z okresu ostatnich trzech miesięcy). W wezwaniu zawarte zostało pouczenie, zgodnie z którym nieprzedłożenie w wyznaczonym terminie żądanych dodatkowych oświadczeń i dokumentów źródłowych może stanowić podstawę odmowy przyznania prawa pomocy.

W odpowiedzi na przedmiotowe wezwanie, skarżący przedłożył dwa pisma procesowe z dnia "[...]", nadane w dniu "[...]" i w dniu "[...]". Do pierwszego z nich załączył kopie dokumentów źródłowych. W pismach tych wyjaśnił, iż wykazana we wniosku "nieruchomość zabudowana" składa się z "[...]" działek o łącznej pow. "[...]". Zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego działki znajdują się na terenie przeznaczonym pod "[...]", lecz znajdujące się na nich budynki "[...]" - ze względu na zły stan techniczny - nie nadają się na zagospodarowanie i adaptację na ten cel. Przedmiotowa nieruchomość nie przynosi dochodu, od roku prowadzona jest wobec niej licytacja komornicza, a jej sprzedaż nie pokryje wszystkich należności finansowych. W dalszej kolejności skarżący oświadczył, iż prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną, a na ich utrzymaniu pozostaje córka, która się uczy. Dodał, iż od "[...]" posiada z żoną rozdzielność majątkową, na dowód czego załączył kopię umowy o wyłączenie wspólności ustawowej. Wskazał, iż nie osiąga jakichkolwiek dochodów z tytułu pracy na rzecz wskazanego w wezwaniu stowarzyszenia i załączył kopie dokumentów, z których wynika wysokość jego dochodu z tytułu renty ("[...]" brutto/"[...]" netto) i zasiłku pielęgnacyjnego (153 zł) oraz dochodu żony z tytułu emerytury ("[...]" brutto/"[...]" netto). Oświadczył jednocześnie, iż żona nie osiąga żadnych innych dochodów. Dodał, iż łączny dochód rodziny netto wraz z zasiłkiem pielęgnacyjnym to "[...]", wydatki (energia, gaz, woda, węgiel, wywóz nieczystości, telefon, TV, utrzymanie córki) wynoszą natomiast łącznie "[...]". Pozostała kwota pozostaje na wyżywienie małżonków, dodatkowym źródłem wyżywienia są również warzywa i owoce z przydomowego ogródka oraz owoce leśne. Skarżący załączył jednocześnie kopie dokumentów wskazujących przeznaczenie i wysokość ponoszonych wydatków (podatek, węgiel, woda, ścieki, telefon). Dodał, iż część rachunków (energia, wywóz nieczystości, telefon, TV) opłacana jest za pośrednictwem rachunku bankowego córki.

Odnosząc się do wezwania w zakresie żądania przedłożenia wyciągów z rachunków bankowych w pierwszym piśmie skarżący wskazał, iż jego rachunek osobisty "jest w likwidacji", natomiast "żona i córka w chwili obecnej nie są w stanie pobrać bez opłaty wyciągów z rachunków bankowych." W drugim piśmie skarżący podniósł, iż na jego "rachunku osobistym (...) od trzech lat nie są prowadzone żadne operacje bankowe, a po opłaceniu należności za prowadzenie rachunku, zostanie on zlikwidowany." Oświadczył również, iż nie może przedłożyć wyciągów z rachunków bankowych żony i córki, gdyż żona "nie ma możliwości pobrania darmowych wyciągów z rachunku bankowego", córka natomiast "obecnie znajduje się poza miejscem zamieszkania". Dodał, iż jego oświadczenia o rachunkach bankowych żony i córki "pokrywają się ze stanem faktycznym".

Na zakończenie skarżący wniósł o uwzględnienie jego "stanu chorobowego i inwalidztwa", załączając kopie: karty informacyjnej z leczenia szpitalnego oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności.

Wskazać należy, iż zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 w związku z art. 245 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie ppsa, zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, czyli przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, następuje gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 ppsa, przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym następuje natomiast, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Z treści przytoczonych przepisów wynika, że w postępowaniu o przyznanie prawa pomocy, to na stronie spoczywa ciężar wykazania, iż nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek, czy też tylko niektórych kosztów postępowania. Składając formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy, powinna tym samym skrupulatnie go wypełnić, a w sytuacji, gdy zawarte w nim oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku i dochodach okaże się niewystarczające dla oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości (art. 255 ppsa), przedłożyć dodatkowe oświadczenia i dokumenty źródłowe pozwalające na zweryfikowanie złożonego przez nią oświadczenia i dokonanie oceny jej rzeczywistej sytuacji rodzinnej i materialnej. Zauważyć jednocześnie należy, iż dla rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy nie bez znaczenia pozostaje sytuacja materialna członków najbliższej rodziny strony. Dzięki ich pomocy strona może bowiem przezwyciężyć własne trudności finansowe. Wskazać należy, iż obowiązek wzajemnej pomocy małżonków oraz przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli, znajduje umocowanie prawne w przepisach ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.), zwanej dalej w skrócie kro (art. 23 i 27 kro), zaś w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych obowiązek ten rozciąga się również na prowadzenie postępowania sądowego i to niezależnie od łączącego małżonków ustroju majątkowego. Z obowiązku udzielania pomocy drugiemu małżonkowi, także w związku z prowadzeniem spraw sądowych, małżonków nie zwalnia zatem nawet rozdzielność majątkowa (tak np. w postanowieniach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 września 2005 r., sygn. akt I FZ 403/05, i z dnia 30 stycznia 2006 r., sygn. akt I FZ 650/05, niepubl.).

W niniejszej sprawie, w związku z koniecznością uzupełnienia informacji na temat sytuacji materialnej skarżącego i jego żony, wykazanej w rubryce nr 6 wniosku jako jedyna osoba, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, oraz wyjaśnienia wątpliwości powstałych na tle złożonego przez skarżącego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach skierowane zostało do niego wezwanie z dnia "[...]". Pomimo pouczenia o skutkach niezastosowania się do przedmiotowego wezwania, skarżący nie przedłożył jednak wszystkich żądanych dokumentów źródłowych, a mianowicie wyciągów z posiadanych przez niego i jego żonę rachunków bankowych z okresu ostatnich trzech miesięcy. To, że skarżący, mimo wezwania, nie przedkłada przedmiotowych wyciągów uniemożliwia natomiast ocenę rzeczywistych zdolności płatniczych skarżącego i jego żony. Nie pozwala też przyjąć w sposób nie budzący wątpliwości, że nie posiadają oni na tych rachunkach środków pieniężnych, które mogłyby posłużyć do sfinansowania kosztów postępowania w niniejszej sprawie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla rodziny skarżącego. Skarżący oświadczył wprawdzie, iż jego rachunek osobisty "jest w likwidacji" oraz że "od trzech lat nie są prowadzone (na nim) żadne operacje bankowe", lecz stwierdzić należy, iż brak przeprowadzania operacji na rachunku bankowym nie musi wcale oznaczać, że na rachunku tym nie ma jakichkolwiek środków pieniężnych. Z oświadczenia skarżącego wynika wprawdzie, że ma do opłacenia należności za prowadzenie rachunku, lecz w dodatkowym oświadczeniu nie wskazał ani ich wysokości ani salda tego rachunku, dlatego też złożone oświadczenie nie może posłużyć do oceny rzeczywistych zdolności płatniczych skarżącego. Odnosząc się do wezwania w zakresie żądania przedłożenia wyciągów z rachunków bankowych żony, skarżący oświadczył natomiast, iż nie ma ona "możliwości pobrania darmowych wyciągów z rachunku bankowego", lecz nie wskazał jednocześnie jakie koszty wiążą się z pobraniem tych wyciągów i nie wykazał, że ich poniesienie w sposób istotny wpłynie na sytuację finansową jego rodziny. Pomimo braku przedłożenia żądanych wyciągów, skarżący nie wskazał również chociażby salda tego konta z okresu ostatnich trzech miesięcy, nie oświadczył też w sposób wyraźny, że żona nie dysponuje środkami pieniężnymi zgromadzonymi na tym rachunku, które umożliwiłyby poniesienie kosztów postępowania w niniejszej sprawie w jakimkolwiek zakresie.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż mimo tego, że skarżący zastosował się w przeważającej części do wezwania, nieprzedłożenie przez niego żądanych wyciągów z rachunków bankowych uniemożliwia pozytywne rozpoznanie jego wniosku. Nie pozwala bowiem na pełną ocenę rzeczywistych zdolności płatniczych skarżącego i jego żony.

Wskazać jednocześnie należy, iż z dodatkowych oświadczeń skarżącego, złożonych w pismach procesowych z dnia "[...]", wynika ponadto, iż skarżący pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym nie tylko z żoną, ale i z córką, która nie została wykazana we wniosku, złożonym na urzędowym formularzu. Mając to na uwadze zauważyć należy, że skarżący nie przedłożył również wyciągów z posiadanego przez nią rachunku bankowego. Jako powód tego stanu rzeczy, w pierwszym piśmie wskazał, iż córka nie jest w stanie pobrać obecnie tych wyciągów "bez opłaty", natomiast w drugim – że córka "obecnie znajduje się poza miejscem zamieszkania". W tej sytuacji nie jest zatem możliwe również dokonanie oceny zdolności płatniczych córki skarżącego, a jak wskazano już wyżej dla rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy nie pozostaje bez znaczenia sytuacja materialna członków najbliższej rodziny strony, gdyż dzięki ich pomocy może ona przezwyciężyć trudności finansowe.

W świetle powyższego, stwierdzić należy, iż nieujawnienie przez skarżącego sytuacji finansowej własnej i osób, z którymi pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym w pełnym zakresie uniemożliwia podjęcie korzystnego dla niego rozstrzygnięcia. Prawo pomocy jest bowiem instytucją wyjątkową i jako taka powinno być stosowne tylko w stosunku do stron, które w sposób nie budzący wątpliwości wykazały, że nie posiadają żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a zdobycie środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym było i jest dla nich obiektywnie niemożliwe, czego w warunkach niniejszej sprawy skarżący nie uczynił.

W konsekwencji, na podstawie art. 258 § 2 pkt 7 ppsa, orzeczono jak w sentencji.