II FZ 753/14

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 12 marca 2014 r., sygn. akt I SA/Ol 799/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odmówił C. Sp. z o.o. w W. (zwanej dalej "spółką") przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że z akt sprawy wynika, iż pomimo wezwania z dnia 13 stycznia 2014 r., wnioskująca o zwolnienie z kosztów nie przedstawiła większości wskazanych przez Sąd dowodów mogących stanowić podstawę weryfikacji jej twierdzeń o braku zdolności płatniczej i znacznym spadku wartości posiadanego majątku. Brak jest przede wszystkim bilansu oraz rachunku zysków i strat obejmujących jej działalność za lata 2012 – 2013, jak również innych dokumentów potwierdzających wartość majątku spółki i rozmiary prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Za niewystarczające w tym zakresie Sąd uznał oświadczenie zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Według tego oświadczenia, na majątek i dochody spółki składa się kapitał zakładowy na kwotę 4.000.000 zł. Wartość środków trwałych wynosi 5.841.741,70 zł, a poniesionych strat 4.341.561,56 zł. Stan rachunków bankowych na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku był zerowy.

W sprzeciwie wskazano natomiast, że na dzień 30 czerwca 2013 r. kapitał własny miał ujemną wartość - 25.801.177,15 zł, a zobowiązania krótkoterminowe wyniosły kilkanaście milionów złotych. Na dzień 31 marca 2013 r. wykazano stan środków pieniężnych w wysokości 1.239,20 zł oraz 3.600.963,04 zł straty.

W ocenie Sądu, brak jest w szczególności danych co do wysokości osiąganych przychodów z działalności gospodarczej, zarówno aktualnie (nie przedstawiono deklaracji VAT-7 za listopad 2013 r.), jak również za okres bezpośrednio poprzedzający datę wszczęcia postępowania sądowego (brak jakichkolwiek danych). Samo zaś wskazanie straty na dzień 31 marca 2013 r. w wysokości 3.600.963,04 zł, nie stanowi uzasadnienia dla twierdzeń o trudnej sytuacji finansowej, skoro nie wykazano wielkości rzeczywistych przychodów spółki i kosztów ich uzyskania. W sposób dostateczny nie zostały też uwiarygodnione jej zobowiązania cywilne i publicznoprawne. Wskazano bowiem jedynie, że zobowiązania krótkoterminowe wynoszą kilkanaście milionów złotych. Nie wyjaśniono ponadto, czy podana wartość środków trwałych (5.841.741,70 zł) obejmuje tylko wartość automatów do gier, czy też innych rzeczy lub praw, np. własność gruntów.

Strona skarżąca wykazała jedynie, że nie posiada środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym przez Bank PEKAO S.A., przedstawiając kopie zawiadomienia o zajęciu tego rachunku, kopie tytułów wykonawczych wystawionych przez Dyrektora Izby Celnej w Warszawie oraz wezwania do zapłaty z dnia 30 lipca 2013 r. Pozostałe, istotne dla oceny zasadności wniosku o prawo pomocy, okoliczności dotyczące jej stanu majątkowego i rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej nie zostały pomimo wezwania Sądu i oceny zawartej w postanowieniu Referendarza, udokumentowane i dostatecznie wyjaśnione. Przy czym, wbrew twierdzeniom spółki, wraz z wnioskiem nie został złożony bilans za 2012 r., a do pisma z dnia 22 stycznia 2014 r. nie została dołączona deklaracja VAT-7 za listopad 2013 r.

Sąd wskazał, że spółka ubiegała się o przyznanie prawa pomocy łącznie w 35 sprawach zawisłych przed tut. Sądem, w których łączna wysokość wpisów sądowych od skargi wynosiła 88.010 zł. Pomimo tego, nie wyjaśniła i nie udokumentowała zasadniczych kwestii związanych ze spełnieniem przesłanki przyznania prawa pomocy.

Sąd uznał, że skoro strona jest przedsiębiorcą i zgodnie z jej twierdzeniami prowadziła działalność gospodarczą znacznych rozmiarów (których, pomimo podjętej wezwaniem z dnia 13 stycznia 2014 r. próby, nie udało się ustalić), to możliwość poniesienia przez nią kosztów sądowych powinna być analizowana również w aspekcie tychże rozmiarów działalności. Z przedstawionych przez stronę dokumentów wynika, że pomimo sygnalizowanych problemów finansowych wiążących się głównie z wszczętą egzekucją administracyjną, spółka nadal funkcjonuje, nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, nie zgłosiła wniosku o ogłoszenie upadłości ani też nie wszczęła postępowania naprawczego. Utrzymuje zatem pewien poziom płynności finansowej. W świetle przedłożonych deklaracji dla podatku od towarów i usług za październik i grudzień 2013 r., obroty z prowadzonej sprzedaży (220.000 zł w październiku 2013 r., 22.000 zł w grudniu 2013 r.) są wprawdzie nieznaczne w odniesieniu do poprzednio uzyskiwanych, to jednak spółka prowadzi działalność gospodarczą. Nie wykazała przy tym, że zmaga się z groźbą niewypłacalności. Podstawy przyznania prawa pomocy, nie stanowi natomiast samo prowadzenie postępowania egzekucyjnego.

Spółka posiada majątek trwały o znacznej wartości (5.841.741,70 zł).

Uzasadnienia dla przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie nie stanowi samo oświadczenie, że spółka nie ma wpływu na podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały o obowiązku wniesienia dopłat, gdyż wspólnicy ponieśli już dotychczas znaczne wydatki w związku z jej działalnością. To w interesie strony powinno leżeć takie zorganizowanie działalności, by mogła ona skutecznie prowadzić swe sprawy, w tym zainicjowane postępowanie sądowe. Również wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej o charakterze cywilnoprawnym (np. z tytułu najmu), które akcentowała spółka, nie mogły mieć pierwszeństwa zaspokojenia przed zobowiązaniami publicznoprawnymi, jakimi są koszty sądowe. Z kolei argumentacja w zakresie braku wymaganej notyfikacji Komisji Europejskiej odnośnie zmiany stawki podatku od gier, jako odnosząca się w istocie do przedmiotu zaskarżenia, a nie do przesłanki przyznania prawa pomocy, jest bez znaczenia w sprawie o zwolnienie z kosztów. Z treści sprzeciwu nie wynikają żadne nowe, konkretne informacje dotyczące sytuacji finansowej spółki, lecz sprowadza się ona do wykazania braku możliwości uzyskania przychodów, spowodowanej według podmiotu, czynnikami od niego niezależnymi.

Spółka wniosła zażalenie na powyższe postanowienie, zarzucając naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 – zwanej dalej "p.p.s.a."), poprzez błędną ocenę dołączonych do wniosku dokumentów i nieuprawnione przyjęcie, że nie wykazała, iż nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Uzasadniając zażalenie podniosła, że Minister Finansów prowadzi szereg postępowań o cofnięcie skarżącej zezwoleń na prowadzenie salonów gier oraz kasyna gry na automatach. Mimo że decyzje o ich cofnięciu nie stały się ostateczne, urzędnicy odmówili opieczętowania druków raportów dziennych/miesięcznych wpłat, wypłat i rezultatów gier, co w rzeczywistości wykluczyło dalszą działalność spółki w większości salonów gier. Skarżąca zwróciła też uwagę na wzrost stawki podatku od gier, wskutek którego jej działalność stała się nieopłacalna. Dodatkowo wskazała, że nową stawkę wprowadzono z naruszeniem wymaganych procedur notyfikacyjnych. Skarżąca podniosła, że poniosła ogromne nakłady na inwestycje w pomieszczenia salonów gier, które wynajmowała od kontrahentów. Nakładów tych nie da się odsprzedać, zaś posiadane automaty są bezwartościowe. Próby ich spieniężenia nie przyniosły rezultatu. Skarżąca podkreśliła, że nie prowadzi obecnie żadnej działalności gospodarczej zaś jej działalność ogranicza się wyłącznie do prowadzenia szeregu spraw sądowych, administracyjnych i sądowoadministracyjnych. Obecnie przychody ze sprzedaży usług na automatach od kilku miesięcy są równe zero. Nie posiada aktywów obrotowych, które dałoby się upłynnić i zamienić na gotówkę. Ponadto nie ma wpływu na udziałowców spółki w zakresie ich decyzji o ewentualnych dopłatach.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Stosownie do art. 243 § 1 i art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., prawo pomocy w zakresie częściowym może zostać przyznane na wniosek strony, będącej osobą prawną, jeżeli wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Celem instytucji prawa pomocy, która w istocie oznacza dofinansowanie strony postępowania przez Skarb Państwa, jest zagwarantowanie prawa do sądu osobom najuboższym (w tym również osobom prawnym oraz innym jednostkom organizacyjnym), znajdującym się w wyjątkowo złej sytuacji materialnej, które całkowicie nie są w stanie wygospodarować środków na pokrycie kosztów związanych z dochodzeniem swych praw przed sądem. Poza tego rodzaju wypadkami strony postępowania sądowoadministracyjnego muszą samodzielnie ponieść ciężar uiszczenia kosztów sądowych oraz ewentualnie wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Nie ulega wątpliwości, że z brzmienia powołanych przepisów jednoznacznie wynika, że ciężar dowodu w zakresie przesłanek warunkujących zwolnienie od kosztów sądowych obciąża stronę, która powinna wykazać i wyczerpująco uzasadnić okoliczności stanowiące podstawę żądania.

Spółka nie wykazała, że zmaga się z groźbą niewypłacalności - przedłożone dokumenty świadczą bowiem o prowadzeniu działalności na dużą skalę, z której uzyskiwane są znaczne przychody. Spółka dysponuje majątkiem trwałym o znacznej wartości, co wynika ze złożonego przez nią oświadczenia o stanie majątkowym. Bezzasadny jest podnoszony w zażaleniu argument o niemożności spieniężenia automatów do gry, bowiem nie stanowią one jedynych środków trwałych spółki. Z urzędu wiadomo Sądowi, że do środków trwałych spółki zalicza się także inne urządzenia techniczne i maszyny. Ponadto osoba prawna oraz inna organizacja nieposiadająca osobowości prawnej nie może powoływać się tylko na to, że aktualnie nie dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania, by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (por. postanowienie NSA z 29 marca 2011 r., I OZ 191/11, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych – orzeczenia.nsa.gov.pl). Wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej o charakterze cywilnoprawnym (np. z tytułu najmu), które akcentuje spółka, nie mogą mieć pierwszeństwa zaspokojenia przed zobowiązaniami publicznoprawnymi, a do takich zalicza się koszty sądowe.

Z kolei argumentacja skarżącej w zakresie braku wymaganej notyfikacji Komisji Europejskiej zmiany stawki podatku od gier, jako odnosząca się w istocie do przedmiotu zaskarżenia, nie zaś do przesłanki przyznania prawa pomocy, jest bez znaczenia w sprawie, na co słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji.

Podkreślenia wymaga, że z treści zażalenia nie wynikają żadne konkretne informacje o sytuacji finansowej spółki, a ponadto w zasadzie nie nawiązano w nim do argumentacji Sądu pierwszej instancji, która stanęła u podstaw oddalenia wniosku. Zażalenie sprowadza się do wykazania braku możliwości uzyskania przychodów, spowodowanej czynnikami niezależnymi od spółki.

Reasumując należy stwierdzić, że w świetle przedłożonych dokumentów zebranych w aktach sprawy na pełną aprobatę zasługuje ocena stanu faktycznego przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji oraz konkluzja, że spółka nie wykazała zasadności przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Z tych względów, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji postanowienia.