I SA/Bd 117/12

Uzasadnienie

W odpowiedzi na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału o wezwaniu skarżącej do uiszczenia wpisu sądowego od skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia [..] r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2009 r. strona złożyła urzędowy formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy, w którym wniosła o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych. Skarżąca oświadczyła, że aktualnie po zamknięciu działalności gospodarczej korzysta z pomocy państwa pobierając zasiłek dla bezrobotnych. Wskazała również, że walczy o alimenty dla siebie i dzieci. Podniosła,

że nie posiada żadnego majątku.

Rozpatrując złożony wniosek, referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 15 czerwca 2012 r. oddalił wniosek o przyznanie prawa pomocy, albowiem skarżąca nie wykazała, że nie może ponieść kosztów sądowych w przedmiotowej sprawie.

W złożonym sprzeciwie skarżąca zarzuciła, że referendarz sądowy wydając zaskarżone postanowienie nie przeprowadził pogłębionej analizy jej oświadczenia. Zdaniem strony, wezwanie do złożenia uzupełniających wniosek dokumentów

i oświadczeń potwierdzających stan majątkowy i sytuację rodzinną wnioskodawcy powinno precyzyjnie określać ich rodzaj oraz powinno być dostosowane do sytuacji konkretnej strony. Tymczasem, wezwanie referendarza sądowego zawierało jedynie ogólne wyliczenie dokumentów źródłowych całkowicie oderwanych od sytuacji skarżącej. W ocenie strony, przy rozpoznawaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy błędnie przyjęto, że wnioskodawca nie przedstawił wszystkich informacji umożliwiających pełną ocenę możliwości poniesienia kosztów wpisu od skargi. Zdaniem skarżącej, przedstawione przez nią informacje wskazuje na fakt, że strona nie jest

w stanie ponieść kosztów niniejszego postępowania sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej: p.p.s.a.), w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym. Pismem z dnia 03 lipca 2012 r. strona wniosła sprzeciw od postanowienia referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 15 czerwca 2012 r., który nie został odrzucony przez Sąd, a zatem powyższe postanowienie utraciło moc.

W świetle art. 199 p.p.s.a., zasadą jest, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Wyjątkiem od tej zasady jest instytucja prawa pomocy.

Na podstawie art. 245 § 1 i 3 p.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Stosownie do treści art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Intencją wprowadzenia przepisów dotyczących prawa pomocy było stworzenie możliwości dochodzenia swoich praw przed sądem osobom, które znajdując się w trudnej sytuacji finansowej nie mogą uiścić kosztów sądowych. Instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od ogólnej zasady ponoszenia przez stronę kosztów postępowania i zapewnia osobie znajdującej się w ciężkich warunkach materialnych możność obrony swoich praw przed sądem, mimo braku środków finansowych potrzebnych do poniesienia należnych kosztów sądowych. Jej wyjątkowy charakter powoduje, że prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom, których środki są bardzo ograniczone i zaspokajają tylko niezbędne potrzeby egzystencjalnie (por. postanowienie NSA z dnia 19 października 2005 r., sygn. akt I GZ 107/05).

W świetle powołanych przepisów przesłanką zwolnienia od kosztów sądowych nie jest brak jakichkolwiek wolnych środków finansowych (oszczędności) na ich opłacenie, ale niemożność ich wygospodarowania z uzyskanych przychodów i posiadanego majątku z uwagi na to, że całość zużywana jest na niezbędne utrzymanie strony postępowania i jej rodziny, z których nie można zrezygnować lub czasowo ograniczyć, bowiem są one nieodzowne. Świadczy o tym określenie "konieczne" użyte przez ustawodawcę w odniesieniu do słowa "utrzymanie". W pojęciu utrzymania koniecznego mieszczą się zatem wydatki związane z utrzymaniem rodziny posiadające cechy nieodzowności, nieuchronności. Należy również zauważyć, że wykładnia określenia "gdy wykaże" użytego w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. oznacza, że to na ubiegającym się o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do przyznania prawa pomocy (por. postanowienie NSA z dnia 9 lipca 2009 r., sygn. akt I OZ 713/09).

Dopełnieniem powyższych przepisów jest art. 252 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym, wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach, a jeżeli wniosek składa osoba fizyczna, ponadto dokładne dane o stanie rodzinnym oraz oświadczenie strony o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym.

Zgodnie natomiast z art. 255 p.p.s.a., jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa w art. 252, okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

W złożonym formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżąca wskazała, że aktualnie po zamknięciu działalności gospodarczej, pobiera zasiłek dla bezrobotnych. Wskazała również, że walczy o alimenty dla siebie i dzieci. Podniosła, że nie posiada żadnego majątku. W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach podała, że we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje z nią dwójka dzieci: N. T. - 18 lat i E. T. - 14 lat.

W zakresie dochodów wnioskodawcy i osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym strona wpisała zasiłek dla bezrobotnych w kwocie 525 zł.

W rubrykach dotyczących majątku, stanu majątkowego osób pozostających z wnioskodawcą we wspólnym gospodarstwie domowym, innych dodatkowych informacji o stanie majątkowym, jak również dotyczących innych danych, które składający oświadczenie uważa za istotne (rubryki 7,8,9 i 11 wniosku o przyznanie prawa pomocy) skarżąca wpisała "brak".

W związku z powyższym, zasadnie na podstawie zarządzenia z dnia 11 maja

2012 r. wydanego w trybie cytowanego art. 255 p.p.s.a., skarżąca została wezwana przez referendarza sądowego do uzupełnienia braków wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez przedłożenie dodatkowych dokumentów.

Skarżąca nie odpowiedziała na powyższe wezwanie. Nie nadesłała żadnych dodatkowych informacji. Nie uczyniła tego również w sprzeciwie od postanowienia referendarza sądowego. W szczególności nie przedłożyła odpisów zeznań podatkowych za ostatnie dwa lata kalendarzowe; wyciągów i wykazów z posiadanych rachunków bankowych za ostatnie trzy miesiące; zaświadczenia o wysokości wynagrodzeń i innych należności oraz otrzymywanych świadczeń z okresu ostatnich dwóch lat; zaświadczenia o sytuacji rodzinnej wnioskodawcy wydanego przez właściwą do spraw zdrowia lub opieki społecznej jednostkę organizacyjną gminy/miasta na prawach powiatu; zaświadczenia o posiadaniu statusu bezrobotnego (w tym małżonka); udokumentowanego oświadczenia o wysokości ponoszonych miesięcznie wydatkach związanych z utrzymaniem, wynajęciem mieszkania (oraz ewentualnie samochodu); oświadczenia o tytule prawnym przysługującym do obecnie zamieszkiwanego lokalu; oświadczenia o posiadanych oszczędnościach; oraz oświadczenia o źródłach utrzymania (w tym pomocy udzielanej przez rodzinę).

W tym miejscu nie można się zgodzić ze skarżącą, że wezwanie referendarza sądowego o wskazane dokumenty i oświadczenia zawierało ogólne wyliczenie dokumentów źródłowych całkowicie oderwanych od sytuacji skarżącej. W ocenie Sądu, wezwanie skierowane do strony zawierało informacje, jakie są niezbędne do oceny rzeczywistego stanu majątkowego, dochodów i możliwości płatniczych wnioskodawcy. Wezwanie to odpowiada treści § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępnienia urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz sposobu dokumentowania stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego wnioskodawcy, które zawiera przykładowe wyliczenie dokumentów mogących potwierdzać przedstawione przez wnioskodawcę dane o jego majątku, dochodach i stanie rodzinnym.

Skarżąca, chcąc skorzystać z prawa pomocy, powinna liczyć się z koniecznością udzielania wszelkich wyjaśnień odnoszących się do jej sytuacji materialnej oraz członków jej rodziny, a także udokumentowania podnoszonych we wniosku okoliczności (por. postanowienie NSA z dnia 07 marca 2012 r., sygn. akt I OZ 125/12). W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że brak wykonania wezwania wystosowanego na podstawie przepisu art. 255 p.p.s.a. skutkuje odmową przyznania prawa pomocy wobec niewykazania, iż w sprawie zachodzą okoliczności, o jakich mowa w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. (por. postanowienie NSA z dnia 28 marca 2012 r., sygn. akt I OZ182/12).

Mając na uwadze powyższe, nie można zgodzić się ze stanowiskiem skarżącej, że wykazała, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania,

bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Strona nie przedstawiła dokładnie informacji o stanie majątkowym i dochodach oraz danych o stanie rodzinnym. Nie przedłożyła nawet zaświadczenia o posiadaniu statusu bezrobotnego. W ogóle nie wiadomo jakie wydatki ponosi na utrzymanie.

Sąd zauważa, że postawa strony, która wybiórczo prezentuje informacje mające potwierdzać jej sytuację majątkową i rodzinną uniemożliwia uzyskanie pewności, co do jej rzeczywistej sytuacji finansowej (por. postanowienie NSA z dnia 21 lipca 2008 r.,

I FZ 287/08). Strona powinna podejmować takie czynności, które przekonałyby sąd,

co do zasadności przyznania prawa pomocy. W przypadku, gdy zachodzą poważne wątpliwości co do wiarygodności złożonych przez stronę oświadczeń, to wnioskującemu powinno zależeć na ich obaleniu. Sąd nie jest zaś zobowiązany do prowadzenia postępowania mającego na celu ustalenie sytuacji rodzinnej, majątkowej i finansowej skarżącej w sytuacji, gdy dane umożliwiające ocenę tego stanu nie są pełne, mimo istniejącego po stronie skarżącej ciężaru wykazania przesłanek przyznania prawa pomocy.

W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie skarżąca w trakcie całego postępowania nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie

i rodziny.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 260 p.p.s.a. orzekł jak

w sentencji postanowienia.