• I SA/Gl 220/12 - Wyrok Wo...
  29.03.2024

I SA/Gl 220/12

Wyrok
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
2012-08-01

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Eugeniusz Christ /przewodniczący/
Teresa Randak /sprawozdawca/
Wojciech Organiściak

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Eugeniusz Christ, Sędziowie WSA Wojciech Organiściak, Teresa Randak (spr.), Protokolant Monika Adamus, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 sierpnia 2012 r. sprawy ze skargi W.N. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] nr [...] [...] w przedmiocie ulg w spłacaniu należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] Dyrektor Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego ( Dz. U. Nr 98, poz. 1071 z 2000 r. z późn. zm. ) – dalej określany zamiennie skrótem "kpa" – po ponownym rozpatrzeniu sprawy W.N. (N.) w sprawie odmowy umorzenia należności z tytułu nieuregulowanych w terminie składek na ubezpieczenia powstałych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w łącznej kwocie 322.327,20 zł., utrzymał w mocy decyzję z dnia [...] ZUS – u Nr [...].

Uzasadniając rozstrzygnięcie, wskazano, że w/w decyzją, organ I instancji odmówił umorzenia należności z tytułu składek finansowanych przez płatnika, gdyż – zdaniem organu – nie wystąpiła w sposób bezsporny żadna z przesłanek uzasadniających uznanie należności za całkowicie nieściągalne w myśl art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. Nr 205, poz. 1585 z 2009 r. z późn. zm. ) – dalej określanej zamiennie skrótem "u.s.u.s." a ponadto wnioskodawca nie wykazał, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną spłata należności, w części przypadającej od osoby ubezpieczonej będącej jednocześnie płatnikiem składek, wiązałyby się z brakiem możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych rodziny, a więc przesłanki określonej w art. 28 ust. 3 a ustawy.

Wnioskiem z dnia 21 czerwca 2011 r. wnioskodawca wystąpił do Prezesa ZUS – u o ponowne rozpatrzenie sprawy podnosząc, że nie jest w stanie uregulować należności, gdyż płacenie składek wiązałoby się z pozbawieniem zobowiązanego i jego rodziny zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych. Wskazał także nie rozpoznanie wniosku z uwzględnieniem pomocy de minimis, a ponadto zarzucił organowi I instancji swobodną ocenę dowodów, nie uwzględnienie przepisów ustawowych oraz bezzasadność stanowiska w odniesieniu do pkt 1 – 3 rozporządzenia MGPiPS, a także nie uaktualnienia sytuacji jego sytuacji materialnej.

Pismem z dnia 29 czerwca 2011 r., wnioskodawca został poinformowany o wszczęciu postępowania w sprawie oraz o możliwości dostarczenia dokumentów mogących mieć wpływ na wynik sprawy. Pismem z kolei z dnia 15 listopada 2011 r. poinformowano wnioskodawcę o prawie do czynnego udziału w każdym stadium postępowania oraz prawie do uzyskania wszelkich informacji dotyczących faktycznych i prawnych okoliczności sprawy, a wynikających z art. 9 i 10 kpa.

W wyniku przeprowadzonego postępowania, ustalono, że:

1. działalność gospodarcza jest nadal prowadzona;

2. według oświadczenia działalność gospodarcza nie przynosi obecnie dochodów;

3. wnioskodawca pobiera świadczenie w deklarowanej wysokości 1 628,16 zł netto;

4. żona pobiera świadczenie w deklarowanej wysokości [... zł netto;

5. gospodarstwo domowe ponosi miesięczne wydatki w wysokości 2 600,88 zł;

6. wobec należności prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez Naczelnika II Urzędu Skarbowego w K. oraz Komornika Sądowego.

Dalej organ wskazał, że w myśl art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585) – dalej określanej zamiennie skrótem "usus" – należności z tytułu składek (w tym takźe odsetki za zwłokę, koszty upomnienia, opłata dodatkowa) mogą być umarzane tylko w przypadku stwierdzenia ich całkowitej nieściągalności.

Całkowita nieściągalność, o której mowa w ust. 2, zachodzi, gdy:

1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze;

3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;

4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;

4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;

5) naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;

6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazano, że organ I instancji prawidłowo ocenił, że nie wystąpiła żadna z w/w przesłanek, gdyż wnioskodawca dalej prowadzi działalność gospodarczą, a ani Naczelnik II Urzędu Skarbowego w K., ani też Komornik Sądowy nie stwierdzili brak majątku, z którego można prowadzić skutecznie egzekucję, w związku z tym nie jest wykluczone, że w postępowaniu egzekucyjnym uzyska się kwoty przekraczające wydatki egzekucyjne.

Wskazano ponadto, że zgodnie z art. 28 ust. 3 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności, jeżeli przemawia za tym ważny interes osoby zobowiązanej do ich opłacenia.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141 poz.1365), a w szczególności jego § 3 ust. 1. Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:

1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;

2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;

3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

W ocenie organu, prawidłowo organ I instancji uznał, że wnioskodawca nie wykazał, że ze względu na stan majątkowy i sytuację zdrowotną spłata należności w dłuższym okresie czasu wiązałyby się z brakiem możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb rodziny, tym samym, że została spełniona przesłanka określona w art. 28 ust. 3a oraz pkt 1 rozporządzenia. Ponadto nie zostało udokumentowane, iż opłacenie składek mogłoby pozbawić przedsiębiorcę, który poniósł straty w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, możliwości dalszego prowadzenia działalności oraz iż przewlekła choroba lub konieczność sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny uniemożliwia przedsiębiorcy uzyskiwanie dochodu i opłacanie składek.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących swobodnej oceny dowodów, która przerodziła się w samowolę oraz nie doprowadzenia do uaktualnienia sytuacji materialnej Zakład podniósł, iż pomimo zawiadomienia z dnia 29.06.2011 r. oraz z dnia 03.08.2011 r., zobowiązany nie zgłosił się do Oddziału, nie dostarczył żadnych dokumentów potwierdzających sytuację materialną oraz zdrowotną. Odnosząc się z kolei do zarzutu roszczeń przedawnionych wskazał, że w związku z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym do pobieranego świadczenia rentowego należności nie uległy przedawnieniu, gdyż zgodnie z art. 24 ust. 5b ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych nastąpiło zawieszenie 10 - letniego biegu terminu przedawnienia.

Podsumowując, stwierdzono, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych na wniosek płatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem płatnika może umorzyć w całości lub w części zaległości z tytułu składek wraz z odsetkami za zwłokę. Decyzje w sprawie umorzenia podejmowane są w ramach tzw. uznania administracyjnego, albowiem ZUS nie jest zobligowany do umarzania należności. Jednakże nawet ustalenie, że istnieją ww. przesłanki, które uzasadniałyby pozytywne rozpatrzenie wniosku płatnika, stanowi jedynie warunek konieczny rozważenia takiej możliwości i nie zobowiązuje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do wydania decyzji uwzględniającej żądania strony. Umorzenie należności z tytułu składek powoduje rezygnację Zakładu z całości lub części należnych mu zobowiązań. Zastosowanie omawianej instytucji mogą zatem uzasadniać jedynie wyjątkowe okoliczności, a więc takie, na które płatnik nie miał wpływu lub które były niezależne od sposobu jego postępowania, jak np. znaczne obniżenie zdolności płatniczej płatnika, spowodowane klęską żywiołową lub wypadkiem losowym, podważające w sposób istotny warunki egzystencji płatnika i jego rodziny, co w niniejszej sprawie nie zostało wykazane. Podejmując się wykonywania działalności gospodarczej płatnik wziął na siebie obowiązek zapoznania się z przepisami prawnymi i ich respektowania tak, aby nie dochodziło do naruszeń prawa. Zatem skutki finansowe działalności zobowiązanego nie mogą być przerzucane na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, a w konsekwencji na ogół obywateli. Działalność gospodarcza jest działalnością prowadzoną na własne ryzyko. Nie można nadto z instytucji umorzenia zaległości z tytułu składek czynić powszechnie stosowanego środka prowadzącego do zwolnienia z długu. Wskazano ponadto, że o istnieniu ważnego interesu dłużnika oraz całkowitej nieściągalności decydują zobiektywizowane kryteria wymienione w art. 28 ust. 3a i rozporządzeniu oraz art. 28 ust. 3 pkt 1 – 6 ustawy, na podstawie których organ rozstrzyga o umorzeniu, bądź nie należności. Ważnego interesu dłużnika i całkowitej nieściągalności należności nie można utożsamiać z subiektywnym przekonaniem płatnika o potrzebie umorzenia zadłużenia.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skarżący zarzucił organowi:

a. po pierwsze, fikcyjność ustaleń organu II instancji, wskazując na rozbieżność w zakresie czasu i kwot zadłużenia oraz oparcie się na ustaleniach organu I instancji, pomimo, że zadłużenie w tym okresie wzrosło,

b. po drugie, nie odniesienie się do zarzutów odwołania, w tym do nieuwzględnienia w postępowaniu pomocy de minimis,

c. po trzecie, nie uwzględnienie przedawnienia w stosunku do należności za lata 1997 – 1999 r. W tym zakresie organ – jak wskazał skarżący – "nie udokumentował (...) zarzutu w czasookresie zadłużenia oraz wszczęcia prowadzonego postępowania egzekucyjnego tj. nie określił daty wszczęcia";

d. po czwarte, naruszenie procedury postępowania poprzez błędne pouczenie w decyzji organu I instancji o prawie złożenia wniosku do Prezesa ZUS – u;

e. po piąte, naruszenie właściwości rzeczowej przez Prezesa ZUS – u, gdyż nie posiada on kompetencji do wydawania we własnym zakresie decyzji o umorzeniu należności tj. art. 19 kpa, a konsekwencji nieważności postępowania;

f. po szóste, fikcyjność postępowania, poprzez rozpoznanie zarówno wniosku o umorzenie, jak i odwołania przez ZUS w C.,

g. po siódme, nieuwzględnienie stanu zdrowia skarżącego, ważnego interesu skarżącego i jego rodziny, a tym samym zapisów rozporządzenia MDPiPS z dnia 31 lipca 2003 r. Skarżący podniósł w tej kwestii, że złożył do organu oświadczenie o uzyskiwanych dochodach, w którym wykazał przewagę dochodów nad kosztami rodziny. W ocenie zobowiązanego ocena dokonana przez organ nie była swobodną oceną dowodów, ale dowolną.

Skarżący wskazał także, że WSA w Gliwicach nie jest właściwym do rozpoznania skargi, ale WSA w Warszawie, a to z tej przyczyny, że od decyzji Prezesa ZUS – u odwołanie przysługuje do Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

Końcowo, skarżący podniósł, że podtrzymuje wszystkie zarzuty jakie ujął we wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy, w szczególności akcentując, że spłata należności stanowiła by zagrożenie dla bytu jego rodziny. Wskazał także, że ZUS naruszył procedurę, a to z tej przyczyny, że nie określił prawidłowo kwoty przysługujących mu należności.

Skarżący wniósł o uchylenie – jak to nazwał – nieważnej z mocy prawa zaskarżonej decyzji.

Dyrektor ZUS – u, w odpowiedzi na skargę, wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu objętej skargą decyzji.

Na rozprawie w dniu 1 sierpnia 2012 r., skarżący podtrzymując argumentację i wnioski skargi dodatkowo wskazał na problemy związane ze zdrowiem, w tym na pobicie go w 2010 r. oraz jego skutki. Wskazał także na problemy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, porzucenie pracy przez pracowników oraz brak możliwości – na skutek istniejącego zadłużenia wobec ZUS – u – uzyskania kredytu bankowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Na wstępie zasadnym jest wskazanie, że zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) "Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej". "Kontrola, o której mowa w § 1, sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej" (art. 1 § 2 cyt. ustawy).

Stwierdzenie zatem, iż zaskarżona decyzja lub postanowienie zostało wydane z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, innym naruszeniem przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy; obliguje Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji/postanowienia (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Skarga okazała się nieuzasadniona, a to z tej przyczyny, że zaskarżona decyzja nie narusza prawo w sposób uzasadniający wyeliminowanie jej z obrotu prawnego.

Przedmiotem kontroli Sądu w niniejszej sprawie była decyzja ZUS – u z dnia 28 listopada 2011 r. utrzymująca w mocy decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 maja 2011 r. w sprawie odmowy umorzenia należności z tytułu składek za osobę prowadzącą działalność gospodarczą z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.

Dokonując kontroli legalności zaskarżonej decyzji, wydanej przez ZUS, w granicach kompetencji przysługujących sądowi administracyjnemu, tj. badając zaskarżone orzeczenie pod względem jego zgodności tak z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego, jak i z normami prawa materialnego zawartymi w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, oraz w oparciu o akta sprawy, Sąd nie stwierdził takich naruszeń prawa, które skutkowałyby koniecznością wyeliminowania z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji.

Podstawą prawną umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne jest art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Powołany przepis daje prawo do umorzenia tych należności w sytuacji ich całkowitej nieściągalności (art. 28 ust. 1-3), a także w uzasadnionych przypadkach, w stosunku do składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności (art. 28 ust. 3a), przy czym umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty (art. 28 ust. 4). Zgodnie z art. 28 ust. 2 u.s.u.s. należności przysługujące ZUS – owi mogą zostać umorzone w przypadku ich całkowitej nieściągalności. Przesłanki całkowitej nieściągalności zostały z kolei określone w art. 28 ust. 3 u.s.u.s. Wyliczenie zawarte ust. 3 w art. 28 cyt. ustawy jest wyczerpujące, tj. stanowi zamknięty katalog sytuacji, w których można uznać, iż ma miejsce całkowita nieściągalność należności z tytułu składek. Dopiero zaistnienie którejkolwiek z przesłanek określonych w tym przepisie, daje potencjalną możliwość umorzenia powstałego wobec ZUS zadłużenia. Nawet wówczas oznacza to jednak dla organu podejmującego rozstrzygnięcie jedynie możliwość umorzenia należności z tytułu składek, a nie prawny obowiązek ich umorzenia. Zakład ma zatem jedynie możliwość, a nie obowiązek umarzania należności z tytułu składek, nawet w przypadkach spełnienia ustawowych przesłanek do umorzenia.

Przyznana organom swoboda w rozstrzygnięciu nie oznacza jednak dowolności. Decyzje z zakresu uznania administracyjnego podlegają kontroli sądowej. Kontrola ta sprowadza się, po pierwsze do oceny, czy organ administracyjny dokładnie wyjaśnił stan faktyczny sprawy oraz po drugie czy nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd nie jest natomiast władny wkraczać w sferę samego uznania.

W celu ustalenia, że postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w sposób prawidłowy, Sąd bada czy w jego toku organy zachowały rządzące nim i określone kodeksie postępowania administracyjnego zasady. Przede wszystkim zgodnie z art. 7 k.p.a. w toku postępowania organy administracji zobowiązane są podjąć wszelkie niezbędne działania dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Są też, na mocy art. 77 § 1 k.p.a., zobowiązane do zebrania i wyczerpującego rozpatrzenia całego materiału dowodowego.

Zdaniem Sądu organ nie naruszył przepisów postępowania w zakresie zbadania przesłanek umorzenia należności na podstawie art. 28 ust. 1-3 u.s.u.s. Przyjęty w tym zakresie wniosek organu, że nie zaszła żadna z przesłanek całkowitej nieściągalności, znajduje swoje oparcie w ustaleniach faktycznych sprawy. W tym zakresie wymaga zaakcentowania, że skarżący osiąga stałe dochody z tytułu emerytury w wysokości 1.628,16 zł. netto, a jego żona w wysokości 972,72 zł. netto. Stałe opłaty ( czynsz, energia elektryczna, woda gaz, fundusz remontowy ) wynoszą miesięcznie według oświadczenia skarżącego 2.600,88 zł. Z przedłożonych jednak dowodów, w tym z Oświadczenia o stanie rodzinnym i majątkowym, o sytuacji materialnej oraz o ponoszonych wydatkach dłużnika – osobę fizyczną z 3 listopada 2010 r. wynika, że poza wydatkami z tytułu wyżywienia (1000 zł.), opłatami za telefon, energię elektryczną, gazu, czynszu, skarżący wskazał na kwotę 500,00 zł. jako inne wydatki oraz kwotę 1.200,00 zł. z tytułu spłaty kredytu. Skarżący prowadzi wraz z żoną dwuosobowe gospodarstwo domowe. Wskazać także należy, że wobec skarżącego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w K. i Komornika Sądowego. Z załącznika do wniosku o umorzenie należności składkowych z dnia 12 października 2010 r. (karta nr 186 akt ZUS – u) wynika ponadto, że skarżący nadal prowadzi działalność gospodarczą w przedmiocie budownictwa, jest właścicielem nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym oraz właścicielem samochodów: Fiata Mondeo z 1997 r., oraz dostawczego Mercedesa z 1992 r. Wymienione przykładowo okoliczności wskazują, że żadna z przesłanek określonych w art. 28 ust. 1 – 3 u.s.u.s. nie została spełniona. Wymaga przy tym zaakcentowania, że z orzecznictwa sądowo – administracyjnego w tej kwestii wywieść można ogólną tezę, że warunkiem niezbędnym do umorzenia składek z tytułu ich nieściągalności tj. warunków określonych w art. 28 ust. 1 – 3 u.s.u.s. jest wystąpienie przesłanki określonej w uregulowaniu ust. 2 tego przepisu, w innym bowiem przypadku tj. przy braku spełnienia jakiejkolwiek z przesłanek jako warunku koniecznego do ewentualnego umorzenia należności, organ nie może uwzględnić wniosku. Przykładowo, jak podniósł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10 lutego 2011 r., sygn. akt II GSK 187/10 "Przesłanki i granice dopuszczalności umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne zostały unormowane przede wszystkim w art. 28 ust. 2 u.s.u.s. Wyliczenie zawarte w tym przepisie, a odnoszące się do tzw. "całkowitej nieściągalności" należności składkowych jest wyczerpujące i stanowi zamknięty katalog sytuacji, w których można uznać, iż ma miejsce całkowita nieściągalność składek". W ocenie Sądu, w sytuacji, gdy osoba zobowiązana posiada stałe dochody, majątek nieruchomy i ruchomy – a więc tak jak w badanej sytuacji – nie jest możliwe przyjęcie istnienia całkowitej nieściągalności, a więc warunku koniecznego, który daje organowi uprawnienie/prawo do ewentualnego uwzględnienia wniosku. Okoliczności podnoszone przez skarżącego, a więc niskie dochody oraz wysokość zadłużenia nie wypełniają przesłanki "całkowitej nieściągalności", a skoro tak, to z przyczyn określonych w art. 28 ust. 2 i 3 u.s.u.s. nie było w badanej sprawie możliwe umorzenie należności.

Ocena z kolei legalności rozstrzygnięcia w zakresie przesłanek wynikających z regulacji art. 28 ust. 3 a u.s.u.s. oraz § 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, wymaga zaakcentowania, że możliwe jest także umorzenie należności ZUS – ich w sytuacji, gdy nie wystąpią przesłanki całkowitej ich nieściągalności. Zgodnie z w/w przepisami, Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:

1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;

2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;

3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

W ocenie strony skarżącej organ naruszył § 3 ust. 1 pkt 2 i 3 w/w rozporządzenia, gdyż wysokość zaległych składek jest zbyt wysoka, a uzyskiwane dochody wystarczają jedynie na bieżącą egzystencję. Wskazano ponadto, że skarżący z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej uzyskuje stratę, a ponadto że – na skutek różnorakich okoliczności – jest osobą schorowaną. Oceniając ten zarzut należy przede wszystkim odwołać się do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, głównie w zakresie sytuacji majątkowo – rodzinnej skarżącego. Jak powyżej wskazano, przy okazji omawiania przesłanek całkowitej nieściągalności, skarżący tworzy 2-osobowe gospodarstwo domowe wraz z żoną, przy czym zarówno on, jak i żona otrzymują comiesięczne świadczenia emerytalne. Łączny miesięczny dochód tego gospodarstwa kształtuje się na poziomie przekraczającym 2.600,00 zł. Stałe, miesięczne wydatki gospodarstwa domowego, według oświadczenia skarżącego wynoszą także 2.600,00 zł. Sąd zauważa jednak, że oprócz tego, że w w/w Oświadczeniu umieszczono m.in. inne wydatki w kwocie 500,00 zł., a ponadto wydatki z tytułu opłat za media, wyżywienie, lekarstwa, a także wydatki na ubrania i kredyt (karta nr 191 akt ZUS – u). Przy czym, co wymaga zaakcentowania, skarżący udokumentował tylko część tychże wydatków, które stanowią znacznie mniejszą kwotę, niż wynikającą z w/w Oświadczenia. Skarżący zmienia przy tym wartości tychże wydatków, gdyż jak wynika z kolei z Załącznika do wniosku o umorzenie należności (karta nr 186 akt ZUS – u), wydatki te łącznie miesięcznie wynoszą 2.340,00 zł. Także w tym zestawieniu znalazła się pozycja "inne" w wysokości 200,00 zł. oraz przykładowo pozycja środki czystości w kwocie 150,00 zł. miesięcznie. W tym ostatnim przypadku skarżący udokumentował dwa wydatki tj. na rzecz Vattenfala w kwocie 350,00 zł. oraz na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej "[...]" w wysokości 183,88 zł. oraz spłaty należności regresywnej w wysokości 200,00zł. Przy czym z kolei te wydatki, nie zostały przez skarżącego uwzględnione w pozycji stałych wydatków gospodarstwa domowego. Porównując dane wykazane przez skarżące w Oświadczeniu z dnia 3 listopada 2010 r. (karta nr 191 akt ZUS – u) i w Załączniku do wniosku (karta nr 186) z dnia12 października 2010 r., wywieść można wniosek, że tzw. stałe opłaty miesięczne potraktowane zostały w sposób dość dowolny i wykazywane były w różnych wysokościach w zależności od przedkładanego dokumentu.

Końcowo, należy zaakcentować, że przepis § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia posługuje się sformułowaniem "niezbędnych potrzeb życiowych", a więc określeniem, które z natury rzeczy nie jest precyzyjne. Jednakże – zdaniem Sądu – tłumaczyć należy je zgodnie z literalnym brzmieniem, a skoro tak, to niezbędne potrzeby życiowe to takie, których zaspokojenie jest konieczne bądź też, których niezaspokojenie negatywnie/szkodliwie wpłynie na byt zobowiązanego lub jego rodzinę. Przy czym wymaga podkreślenia, że niezbędne potrzeby życiowe należy rozumieć w sposób obiektywny, a nie poprzez subiektywne postrzeganie tychże potrzeb przez wnioskodawcę. Oczywistym jest bowiem, że egzekwowanie należnych składek zawsze będzie odbierane przez zobowiązanego jako uciążliwość i niemożność zaspokojenia określonych potrzeb. Nie oznacza to jednak, że brak zaspokojenia tychże potrzeb wypełnia przesłankę niezbędnych potrzeb. Nie każda bowiem potrzeba to potrzeba niezbędna. W tej kwestii wypowiadał się wielokrotnie NSA, który akcentował, że ZUS jako dysponent środków publicznych oceniając istnienie przesłanek umorzenia składek zobligowany jest do uwzględnienia interesu publicznego, a nie tylko interesu indywidualnego wnioskodawcy. Przykładowo, w wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt II GSK 125/10 NSA przyjął, że "1. Ustawodawca zezwalając na rezygnację z egzekwowania należności z tytułu składek na ubezpieczenie, wprowadza daleko idące ograniczenia. Nawet jeżeli występuje któraś z przesłanek, o których mowa w art. 28 ust. 3 u.s.u.s., ZUS nie ma obowiązku umorzenia należności, jest to wyłącznie prawem wierzyciela, który podejmuje decyzję w oparciu o reguły wynikające z art. 7 k.p.a.

2. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest wierzycielem dysponującym środkami publicznymi, zatem interes społeczny jest czynnikiem, który musi być brany pod uwagę, a nie tylko interes indywidualny".

Z kolei w wyroku z dnia 28 stycznia 2011 r., sygn. akt II GSK 181/10 NSA stwierdził, że "W sprawach o umorzenie należności z tytułu zaległych składek ubezpieczeniowych na podstawie art. 28 ust. 1 u.s.u.s. interes publiczny musi być szczególnie mocno akcentowany, bowiem akceptowanie stanu, w którym dopuszcza się niewywiązywanie się z obowiązku opłacania składek godzi w prawa innych opłacających składki osób i narusza zasadę równego traktowania ubezpieczonych. Rozważenie zatem obu interesów tj. słusznego interesu strony postępowania i interesu publicznego, znaleźć powinno wyraz w uzasadnieniu decyzji, tak aby umożliwić kontrolę instancyjną, a następnie ewentualną kontrolę sądową rozstrzygnięcia opartego na uznaniu administracyjnym".

W celu ustalenia, że postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w sposób prawidłowy, Sąd bada – co już akcentowano – czy w jego toku organy zachowały rządzące nim i określone w kodeksie postępowania administracyjnego zasady. Przede wszystkim zgodnie z art. 7 k.p.a. w toku postępowania organy administracji zobowiązane są podjąć wszelkie niezbędne działania dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Są też, na mocy art. 77 § 1 k.p.a., zobowiązane do zebrania i wyczerpującego rozpatrzenia całego materiału dowodowego.

Zdaniem Sądu organ sprostał tym wymaganiom i nie naruszył przepisów postępowania zarówno w zakresie zbadania przesłanek umorzenia należności na podstawie art. 28 ust. 1-3 u.s.u.s., jak i w oparciu o art. 28 ust. 3a tej ustawy w związku z § 3 rozporządzenia. Stwierdzając bowiem brak przesłanek określonych w tych przepisach organ zwrócił także uwagę, że skarżący nie wykazali, że w dłuższym okresie czasu spłata składek wiązałyby się z brakiem zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Wniosek ten jest o tyle zasadny, że skarżący wraz z żoną posiadają tzw. stałe dochody w postaci świadczeń emerytalnych. Prowadzenie przez skarżącego działalności gospodarczej i związane z tym ryzyko nie może być przerzucane na ogół społeczeństwa, zwłaszcza osób uprawnionych do świadczeń ZUS – kich. Z jednej bowiem strony, skarżący wraz z żoną korzystają ze świadczeń ZUS – u, z drugiej skarżący domaga się umorzenia należności z tytułu składek, prowadząc działalność, która z różnych przyczyn, nie przynosi dochodów od wielu lat. Skoro taka sytuacja trwa kilka lat, to zasadnym jawi się pytanie powodów nie zrezygnowania z tej działalności i generowania kolejnych zaległości. Na tak postawione pytanie – w odniesieniu do skarżącego – trudno znaleźć racjonalną odpowiedź.

Wymaga przy tym zaakcentowania, że nawet w przypadku wystąpienia przesłanki umorzenia należności, organ nie ma obowiązku udzielenia ulgi. W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie odmowa ta nie ma charakteru dowolnego. W decyzji bowiem organ podał przesłanki, które zdecydowały o odmowie uwzględnienia wniosku. Podkreślić należy, iż ustawowym obowiązkiem ZUS jest wykorzystanie wszelkich dostępnych środków przymusowego dochodzenia należności. Zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne są uprzywilejowane i podlegają - co do zasady - zaspokojeniu przed innymi należnościami (art. 24 ust. 3 u.s.u.s.). Umorzenie należności z tytułu składek stanowi wyraz definitywnej rezygnacji uprawnionego organu z możliwości ich wyegzekwowania. Biorąc pod uwagę publicznoprawny charakter należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz uwzględniając cele, na które są one przeznaczane, organy odpowiedzialne za ich pobór zobligowane są do szczególnej staranności i ostrożności w dysponowaniu nimi. Dotyczy to również, podejmowanych w warunkach uznania administracyjnego, decyzji w przedmiocie umorzenia tych należności, a podejmując rozstrzygnięcie w tym zakresie organ jest zobowiązany do konfrontowania interesu dłużnika z interesem ogólnospołecznym. Podsumowując, w ocenie Sądu, organ prawidłowo przeanalizował sytuację majątkową i finansową skarżącego i wskazał na okoliczności uzasadniające odmowę umorzenia należności z tytułu składek. Ustalenia organu, jak również wywiedzione wnioski w sprawie odmowy udzielenia ulgi nie uchybiły przepisom prawa procesowego ani materialnego.

Końcowo, należałoby wskazać, że zarzut "fikcyjności" należności i jej przedawnienia w tym postępowaniu nie może być przedmiotem oceny, przede wszystkim z tej przyczyny, że przedawnienie należności oznacza jej wygaśnięcie, a to z kolei oznacza, że wniosek skarżącego o umorzenie nieistniejącej należności byłby bezprzedmiotowy.

Nie zasługiwał także na uwzględnienie zarzut dotyczący niewłaściwości organu oraz niewłaściwości WSA w Gliwicach do rozpoznania skargi. Należy bowiem zaakcentować, że wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy został rozpoznany przez Dyrektora ZUS Oddział w C. z upoważnienia Prezesa ZUS- u, a skoro tak, to nie WSA w Warszawie, ale WSA w Gliwicach posiada właściwość miejscową do rozpoznania skargi.

Z powyższych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach na podstawie art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( ustawa z dnia 14 marca 2012 r., poz. 270 ) orzekł jak w sentencji wyroku.

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...