I SA/Sz 500/12

Uzasadnienie

D. –O. K. P., D. R. Spółka jawna z siedzibą w K.,

w odpowiedzi na wezwanie Sądu do uiszczenia wpisu od skargi w kwocie [...] zł, zwróciła się z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Uzasadniając wniosek, Spółka wskazała na prowadzony od 2008 r. spór

z organami podatkowymi dotyczący opodatkowania podatkiem akcyzowym wewnątrzwspólnotowego nabycia olejów smarowych, który zakończył się pozytywnym dla Spółki orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego. Spółka wskazała na zainicjowane przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym

w S. [...] sprawy ze skarg Spółki na decyzje odmawiające stwierdzenia nadpłaty w podatku akcyzowym. Spółka podniosła również, że wobec uiszczenia należnego podatku akcyzowego za poszczególne miesiące roku 2007 i 2008; poniesienie dodatkowych kosztów wpisu sądowego stanowić będzie dla niej dodatkowe obciążenie finansowe. Tymczasem, z uwagi na spadek obrotów "na olejach smarowych" oraz obciążenie aktywów Spółki podatkiem akcyzowym, sytuacja Spółki jest, trudna.

We wniosku podano, że: Spółka prowadzi działalność handlową; posiada środki trwałe o wartości [....] zł, wypracowała ostatnio roczny zysk o wartości [...] zł. We wniosku wskazano na trzy rachunki bankowe ze stanem konta: [...] zł, [....] zł, (-)[...] zł.

Spółka przedłożyła następujące dokumenty, które zostały załączone do akt sprawy I SA/Sz 492/12:

1) ewidencję stanu środków pieniężnych za marzec, kwiecień, maj 2012 r.

z wykazanym stanem posiadanych środków na koniec miesiąca w kwocie odpowiednio: [...] zł;

2) rachunek wyników Spółki za okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 maja 2012 r.

z zyskiem netto [...] zł;

3) bilans aktualny Spółki za okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 maja 2012 r. , za okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 marca 2012 r. oraz od 1 stycznia 2012 r. do

30 kwietnia 2012 r.,

4) bilans Spółki za okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r.;

5) rachunek zysków i strat za okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia

2011 r.;

6) zeznanie wspólników o wysokości osiągniętego dochodu w 2011 roku (PIT 36L) z wykazanym dochodem Spółki [...] zł (przychód [...] zł, koszty uzyskania przychodów [...] zł) oraz dochodami wspólników w wysokości po [....] zł;

7) deklaracje VAT-7 za marzec, kwiecień, maj 2012 r. z wykazanym obrotem odpowiednio: [...] zł, wraz z ewidencją VAT;

8) wyciągi z trzech rachunków bankowych Spółki za maj 2012 r. i czerwiec 2012 r.:

- z B. M. z saldem końcowym na dzień 21 czerwca 2012 r. w kwocie ujemnej [...] zł (linia kredytowa),

- z K. B. S.A. z saldem końcowym na dzień 15 czerwca 2012 r. w kwocie [...] zł,

- z B. Z. WBK S.A. z saldem końcowym na dzień 21 czerwca

2012 r. w kwocie [...] zł,

- PKO BP: rachunek wyodrębnionych wpływów – ZFŚS z saldem końcowym na dzień 31 maja 2012 r. w kwocie [...] zł oraz rachunek bieżący z saldem końcowym na dzień 21 czerwca 2012 r. w kwocie [...] zł;

9) dokumenty i oświadczenia dotyczące sytuacji rodzinno-majątkowej wspólnika skarżącej Spółki – D. R., z których wynika, że prowadzi on wspólne gospodarstwo domowe z synem, nie posiada nieruchomości (domu, mieszkania), posiada dwie działki rolne o pow. [...] ha (własność) oraz o pow. [...] ha (współwłasność), nie posiada zgromadzonych zasobów pieniężnych ani wartościowych przedmiotów, opłaca alimenty na rzecz dzieci w łącznej kwocie [...] zł miesięcznie, w 2011 r. uzyskał z działalności gospodarczej dochód w wysokości [...] zł ([...] zł miesięcznie), za rok 2011 r. nie otrzymał dywidendy (przeznaczonej na kapitał zapasowy Spółki), spłaca kredyt konsumpcyjny zaciągnięty w 2008 r. w kwocie [...] zł w miesięcznych ratach po [...] zł;

10) dokumenty i oświadczenia dotyczące sytuacji rodzinno-majątkowej wspólnika Spółki – K. P., z których wynika, że prowadzi on wspólne gospodarstwo domowe z żoną i dwiema córkami; posiada: nieruchomość – dom

o pow. [...] m kw., prawo wieczystego użytkowania zabudowanej działki

o pow. [...] m kw., rachunek bankowy, którego saldo końcowe na dzień 21 czerwca 2012 r. wynosiło [...] zł; ponadto wspólnik w 2011 r. z działalności gospodarczej uzyskał dochód w wysokości [...] zł miesięcznie), za rok 2011 r. nie otrzymał dywidendy (przeznaczonej na kapitał zapasowy Spółki), dochody małżonki

z wynagrodzenia za pracę wynoszą [...] zł miesięcznie, spłaca kredyt konsumpcyjny zaciągnięty w 2012 r. w kwocie [...] zł w miesięcznych ratach średnio w kwotach ok. [...] zł;

11) kopie wyciągu z ewidencji wyrobów akcyzowych, z której wynika, że Spółka

w okresie od lutego 2012 r. do 23 maja 2012 r. nabyła [...] l wyrobów akcyzowych

a łączna kwota należnej akcyzy z tego tytułu wyniosła [...] zł;

12) kopie dwóch deklaracji AKC-u złożonych w rozliczeniu podatku akcyzowego: z dnia 13 marca 2012 r., w której zadeklarowano z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych podatek akcyzowy do zapłaty

w kwocie [...] zł, oraz z dnia 8 czerwca 2012 r., w której zadeklarowano podatek akcyzowy w kwocie [..] zł.

Postanowieniem z dnia 13 lipca 2012 r. referendarz sądowy odmówił skarżącej przyznania prawa pomocy, uznając, że nie wykazała, iż spełnia przesłanki określone w art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270), dalej: "p.p.s.a."

Pismem z dnia 24 lipca 2012 r. Spółka złożyła sprzeciw od powyższego postanowienia, w którym wskazała, powołując się na dane z bilansu, iż wprawdzie Spółka posiada aktywa obrotowe w kwocie [...] zł, jednak w znacznej części stanowią je towary i materiały oraz należności krótkoterminowe, natomiast dostępne środki to jedynie kwota [...] zł. Nadto zobowiązania bieżące Spółki, które również musi obsługiwać wynoszą [....] zł. Skarżąca podniosła także, że termin uiszczenia wpisu wynosi jedynie 7 dni od wezwania Sądu i trudno argumentować, aby w tym czasie zostały one sprzedane w celu zdobycia środków na koszty sądowe. Wyjaśniono również, że bieżące środki pieniężne przeznaczane są na zobowiązania Spółki, w tym zobowiązania przeterminowane. Zdaniem Spółki,

w tych okolicznościach uiszczenie wpisu sądowego pogorszy jej płynność finansową. Skarżąca jest świadoma obciążeń związanych z postępowaniem sądowym, jednak w jej ocenie, uzyskane ostatecznie pozytywne rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu Administracyjnego, co do meritum sprawy, powinno skutkować uzyskaniem ulgi w postaci zwolnienia od kosztów sądowych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. uznał, co następuje:

Zgodnie z art. 260 p.p.s.a., w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie do brzmienia art. 245 § 1 p.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 p.p.s.a.). W przypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym – gdy osoba ta wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania (art. 246 § 2 pkt 2) p.p.s.a.).

Wyżej powołane unormowania winny być odczytywane w kontekście treści art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy zatem przyjąć, iż zwolnienie od kosztów sądowych stanowi wyjątek od reguły wykonania tego obowiązku, który sprzyja rozwadze w wyborze sądowej drogi dochodzenia swoich praw. W konsekwencji przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, określające przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być interpretowane według reguł wykładni rozszerzającej, a zwolnienie strony

z ponoszenia kosztów postępowania sądowego winno nastąpić w sytuacjach wyjątkowych.

Nadto wskazać należy, że opłaty sądowe są rodzajem daniny publicznej. Natomiast prawo pomocy jest to rodzaj szczególnej formy dofinansowania ze strony budżetu państwa, wyłożenie zatem kosztów sądowych przez ogół współobywateli (do tego bowiem w istocie sprowadza się przyznanie prawa pomocy) dopuszczalne jest jedynie wtedy, gdy strona nie może obiektywnie uzyskać środków finansowych.

Ponadto, należy wskazać, że wyłączenia względem strony skarżącej ustawowego obowiązku ponoszenia kosztów postępowania związanych ze swoim udziałem w sprawie nie uzasadniają ewentualne przejściowe trudności finansowe, które mogą wystąpić przy prowadzeniu każdego rodzaju działalności gospodarczej. Ryzyko z tym związane obciąża przedsiębiorcę, który tak powinien kierować prowadzoną działalnością, aby zapewnić środki na jej funkcjonowanie w okresach mniej sprzyjających. Rozciąga się to na całokształt działań danego podmiotu, nie wyłączając z tego postępowań sądowych.

Mając na uwadze powołane regulacje prawne i wynikające z nich zasady, jakimi należy się kierować rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy, Sąd stwierdził, że skarżąca Spółka nie wykazała, że nie posiada obecnie ani nie jest zdolna wygospodarować dostatecznych środków na opłacanie należnych w sprawie kosztów sądowych. Z tego względu złożony przez nią wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych nie może zostać uwzględniony.

Z treści dokumentów oraz wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że Spółka prowadzi działalność gospodarczą relatywnie dużych rozmiarów, w 2011 r. uzyskała przychody w wysokości [...] zł, a jej obroty w ostatnim czasie przekraczały kwotę [....] zł miesięcznie (w marcu, kwietniu i maju 2012 r.). Posiada aktywa obrotowe o wartości ponad [...] zł, nadto posiada majątek (środki trwałe o wartości [....] zł) oraz posiada środki pieniężne zarówno na rachunkach bankowych, jak i w kasie. W sprzeciwie sama wskazała, że środki finansowe, jakimi aktualnie dysponuje to kwota [...] zł. Z twierdzeń skarżącej nie wynika, aby podjęła decyzję o likwidacji działalności. Należy zatem stwierdzić, że zamierza kontynuować swoją działalność i jest obecna w obrocie prawnym (jest więc gotowa nadal ponosić ryzyko gospodarcze, w tym sporów prawnych). W orzecznictwie zaś słusznie przyjmuje się, że przedsiębiorstwo, które nie wykazało, iż utraciło płynność finansową i nadal funkcjonuje w obrocie gospodarczym, nawet pomimo trudności finansowych powinno partycypować w kosztach postępowania sądowego (zob. postanowienie NSA z 15 września 2011 r., sygn. akt I FZ 244/11, LEX nr 898871).

Ze złożonych przez Spółkę oświadczeń w sprawie (w tym w sprzeciwie) wynika, że skarżąca posiadane wolne środki przeznacza na spłatę zobowiązań,

a poniesienie z tych środków wpisu sądowego pogorszy jej płynność finansową.

W ocenie Sądu, powyższe twierdzenia nie mogą przesądzać o zasadności wniosku. Koszty sądowe, które skarżąca jest obowiązana ponieść w zainicjowanych [...] sprawach (łącznie w kwocie [...] zł) winny być traktowane na równi z innymi zobowiązaniami Spółki. W związku z tym, zdaniem Sądu, skarżąca w ramach planowania swoich wydatków, przewidując realizację swoich prawa przed sądem, powinna uwzględnić konieczność posiadania środków finansowych na prowadzenie procesów sądowych.

Za przyznaniem prawa pomocy nie przemawia również twierdzenie strony

o pozytywnej prognozie co do wyniku sprawy, czy też okoliczność zapłaty przez nią podatku, podczas gdy inni podatnicy takiego obowiązku nie mieli, bowiem przesłanką braną pod uwagę przy rozpoznawaniu wniosku o prawo pomocy jest wyłącznie sytuacja finansowa wnioskodawcy, co wynika wprost z art. 246 p.p.s.a.

Należy także wskazać, iż osoba prawna ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy zobowiązana jest wykazać, nie tylko że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków (zob. postanowienie NSA z 28 września 2011 r., sygn. akt I FZ 267/11, LEX nr 948891).

W niniejszej sprawie skarżąca w żaden sposób nie uprawdopodobniła, iż poszukuje źródeł finansowania kosztów sądowych w sposób inny niż poprzez ubieganie się

o przyznanie prawa pomocy. Takie zachowanie skarżącej nie może prowadzić do zwolnienia jej od kosztów sądowych. Sama skarżąca, wszczynając spór na drodze sądowej, powinna była liczyć się z koniecznością wnoszenia środków odwoławczych, czyli powinna już wcześniej zapewnić sobie na ten cel odpowiednie środki finansowe.

Reasumując, w kontekście osiąganych przez skarżącą przychodów

i posiadanych środków finansowych, koszty sądowe, które na obecnym etapie postępowania sprowadzają się wpisu od skargi w kwocie [...] zł, stanowią kwotę znikomą i niewątpliwie przez skarżącą możliwą do poniesienia. Niemożliwość uiszczenia wpisu sądowego oznaczałaby – co w sprawie nie ma miejsca – że Spółka obecnie nie posiada żadnych przychodów lub zdolności kredytowej na minimalnym poziomie i nie jest w stanie prowadzić żadnej działalności z powodu utraty płynności finansowej. Z dokumentów przedłożonych przez stronę nie wynika, aby istniała obiektywna groźba utraty płynności finansowej.

Wobec powyższego, na zasadzie art. 243 § 1, art. 246 § 2 pkt 2 i art. 260 p.p.s.a., postanowiono, jak w sentencji.