• I OSK 455/12 - Wyrok Nacz...
  29.03.2024

I OSK 455/12

Wyrok
Naczelny Sąd Administracyjny
2012-09-21

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Ewa Dzbeńska /sprawozdawca/
Małgorzata Jaśkowska /przewodniczący/
Wojciech Jarzembski

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Jaśkowska Sędziowie: Sędzia NSA Ewa Dzbeńska (spr.) Sędzia del. WSA Wojciech Jarzembski Protokolant st. inspektor sądowy Tomasz Zieliński po rozpoznaniu w dniu 21 września 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej K. O. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 20 października 2011 r. sygn. akt II SA/Ol 797/11 w sprawie ze skargi K. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie z dnia [...] sierpnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z dnia 20 października 2011 r. sygn. akt II SA/Ol 797/11 oddalił skargę K. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie z dnia [...] sierpnia 2011 r., nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok ten zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:

Decyzją z dnia [...] maja 2011 r. Burmistrz Jezioran odmówił K. O. przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad matką M. O.

W uzasadnieniu wskazano, iż osoba wymagająca opieki – M. O. jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym od 13 października 2010 r. Pozostaje ona w związku małżeńskim z B. O. Posiadają troje dzieci, w tym dwie córki pracujące zawodowo i syna – K. O., bezrobotnego, który złożył wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Wskazano, iż wnioskodawca nie posiada uprawnień do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego. Ustalono, że K. O. jest osobą bezrobotną, nie figurującą w rejestrze osób bezrobotnych powiatowego urzędu pracy, a zatem nie jest osobą rezygnującą z zatrudnienia. Ostatnie zatrudnienie ustało w kwietniu 2009 r. na skutek upływu czasu, na jaki umowa o pracę została zawarta. Wskazano, iż istotą świadczenia pielęgnacyjnego jest rekompensata osobie sprawującej opiekę rezygnacji z zatrudnienia na rzecz sprawowania opieki na osobą niepełnosprawną. Ponadto zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt a lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2011 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie, po rozpatrzeniu odwołania K. O., utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu podniesiono, iż świadczenie pielęgnacyjne przyznaje się wyłącznie z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności. Wskazano, iż krąg osób uprawnionych do ubiegania się o to świadczenie został ściśle ustalony i obejmuje matkę lub ojca oraz inne osoby na których zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny, a także opiekuna faktycznego dziecka., przy czym obciążenie obowiązkiem alimentacyjnym zstępnych dalszego stopnia może mieć miejsce, gdy zabraknie krewnych pierwszego stopnia. Organ wyjaśnił, iż w niniejszej sprawie obowiązek sprawowania opieki nad M. O. obciąża jej męża B. O., który jest 11 lat młodszy od żony oraz ma orzeczony jedynie umiarkowany stopień niepełnosprawności i nie wymaga stałej ani długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W związku z tym w ocenie organu jest w stanie samodzielnie wykonywać czynności opiekuńcze w celu zaspokojenia codziennej egzystencji. Ponadto, K. O. nie zrezygnował z zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania opieki nad matką, gdyż ostatni stosunek pracy ustał 14 kwietnia 2009 r. z powodu upływu okresu, na jaki zawarto umowę. Podniesiono poza tym, iż orzeczenie o niepełnosprawności M. O. datowane jest dopiero od 2010 r. Wyjaśniono, iż sprawowanie opieki winno być wyłącznym powodem rezygnacji z zatrudnienia, natomiast rezygnacja z zatrudnienia oznacza, że podjęcie zatrudnienia było możliwe, gdyż osoba rezygnująca była zdolna do pracy. Z oświadczenia wnioskodawcy wynika, iż zrezygnował on jedynie z poszukiwania pracy poza J. Podniesiono także, iż świadczenie pielęgnacyjne jest przyznawane z uwagi na fakt, iż osoba wymagająca pomocy nie jest w stanie samodzielnie egzystować, zaś pomoc sprowadza się do czynności umożliwiających funkcjonowanie w społeczeństwie (wykonywanie bezpośrednich czynności faktycznych). W sprawie nie sposób wysnuć takiego wniosku, gdyż z przeprowadzonego wywiadu wynika, iż odwołujący się jest niewydolny w prowadzeniu gospodarstwa i państwo O. korzystają z pomocy córki. Podkreślono ponadto, iż istota świadczenia pielęgnacyjnego polega na tym, że osoba sprawująca opiekę zmuszona jest do rezygnacji z zatrudnienia i jego celem jest zrekompensowanie utraconych przez opiekuna dochodów, a także opłacanie za opiekuna składek na ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne. Nie może to jednak stanowić sposobu na uzyskanie źródła zarobkowania.

Skargę na powyższą decyzję złożył K. O., wnosząc o jej uchylenie. Podniósł, iż nie decyduje się na podjęcie pracy wyłącznie w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym rodzicem, którego musi chociażby zabierać na zabiegi fizjoterapeutyczne, odbywające się w godzinach pracy. Zakwestionował także twierdzenie organu odwoławczego, iż małżonek M. O. jest w stanie sprawować nad nią opiekę podnosząc, iż jest on również osobą starszą, nie jest w stanie poruszać się samodzielnie, ani przenieść lub ułożyć osobę wymagającą opieki. Ponadto skarżący zakwestionował okoliczność, iż podstawą odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego jest pozostawanie osoby, nad którą ma być sprawowana opieka w związku małżeńskim.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie oddalając skargę zwrócił uwagę, że organ odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z dwóch powodów, a mianowicie z uwagi na fakt, iż w ocenie organu w pierwszej kolejności do opieki zobowiązany jest mąż M. O., a nie wykazano, aby takiej opieki nie mógł sprawować. Wskazano jednak także drugi powód, iż skarżący nie zrezygnował z zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania opieki nad matką, lecz z powodu rozwiązania umowę o pracę, a ponadto zrezygnował jedynie z poszukiwania pracy poza J.

Sąd I instancji nie podzielił stanowiska organu co do możliwości sprawowania opieki przez męża M. O. Z akt wynika bowiem, że legitymuje się on umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, a organ nie przeprowadził żadnych ustaleń odnośnie możliwości sprawowania przez niego opieki nad inną osobą. W związku z tym twierdzenie organu odwoławczego w tym zakresie nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym.

WSA w Olsztynie stwierdził jednakże, że słuszne jest stanowisko Kolegium odnośnie braku przesłanek do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego skarżącemu, gdyż nie zrezygnował on z zatrudnienia z powodu konieczności opieki nad matką. Zarówno z akt sprawy, jak i z oświadczeń samego skarżącego wynika, iż jego zatrudnienie ustało z powodu rozwiązania umowy o pracę z upływem czasu, na jaki została zawarta. Ponadto zarówno z jego odwołania, jak i z wyjaśnień złożonych na rozprawie wynika, iż nie podejmuje on pracy tylko z tego powodu, iż nie może jej znaleźć w J. Zatem de facto skarżący ma jedynie ograniczoną możliwość zatrudnienia, ale sprawowanie opieki nad matką takiego zatrudnienia nie wyklucza. Zwłaszcza, iż jak podał sam skarżący zakres sprawowanej przez niego opieki obejmuje m. in. dowóz matki na rehabilitacje, do szpitala, czy też wykonywanie obowiązków domowych. Ponadto z ustaleń organu pierwszej instancji wynika, iż w sprawowaniu opieki nad matką uczestniczy także siostra skarżącego. W tej sytuacji nie sposób uznać, iż skarżący nie może podjąć zatrudnienia. Jak słusznie bowiem wskazało Kolegium świadczenie pielęgnacyjne nie może stanowić źródła zarobkowania w przypadku braku możliwości uzyskania dochodów z tytułu pracy. Podkreślono przy tym, iż obowiązek opieki nad rodzicami wynika z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i obciąża on wszystkie dzieci osoby niepełnosprawnej w równym stopniu. Wypełnianie tego ustawowego obowiązku nie łączy się z uzyskaniem prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Świadczenie to przysługuje bowiem tylko w takim wypadku, gdy konieczność opieki nad osobą niepełnosprawną jest sprawowana w takim wymiarze, iż uniemożliwia podjęcie jakiegokolwiek zatrudnienia i nie ma możliwości podziału obowiązków w zakresie opieki z innymi osobami, także zobowiązanymi do sprawowania opieki.

Na marginesie wyjaśniono, iż organ nie odmówił przyznania świadczenia alimentacyjnego z powodu pozostawania osoby wymagającej opieki w związku małżeńskim. Wprawdzie taki powód został wskazany w decyzji organu I instancji, lecz organ odwoławczy argumentacji tej nie podzielił. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych stwierdził, że nieuprawniona jest taka wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a w związku z art. 17 ust 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w myśl której osoba sprawująca opiekę, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, o którym mowa w art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, traci prawo do świadczenia z uwagi na fakt pozostawania osoby, nad którą sprawuje opiekę w związku małżeńskim. Zwrócono także uwagę, że pogląd, iż fakt pozostawania osoby wymagającej opieki w związku małżeńskim nie wyklucza możliwości uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego uzyskał aprobatę w postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. akt P 38/09.

Skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wniósł K. O., domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz przyznania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 133 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270), dalej powoływanej jako "P.p.s.a." w zw. z art. 151 P.p.s.a. poprzez ustalenie faktu, który nie ma odzwierciedlenia w aktach sprawy, polegający na mylnym uznaniu, iż skarżący jedynie nie podejmował nowego zatrudnienia, a tym samym nie spełnił przesłanki rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku ze sprawowaniem opieki nad matką M. O., co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia skargi pomimo, iż zasługiwała ona na uwzględnienie;

- art. 106 § 3 i 5 P.p.s.a. w zw. z art. 233 k.p.c. polegające na zastosowaniu przez Sąd oczywiście błędnych kryteriów oceny dowodów oraz przekroczenia granicy swobodnej oceny dowodów przejawiające się w naruszeniu obowiązku wyprowadzenia z materiału dowodowego wniosków logicznych i spójnych, polegające na stwierdzeniu okoliczności, iż ojciec skarżącego jest osobą zaradną i samodzielną, która jest w stanie sprawować bezpośrednią opiekę nad swoją żoną, co również skutkowało mylnym oddaleniem skargi w przedmiotowej sprawie;

- art. 3 § 1 i 2 P.p.s.a., art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych poprzez wadliwe wykonanie swego ustrojowego obowiązku kontroli zaskarżonej decyzji pod względem zgodności z prawem oraz art. 151 P.p.s.a. w zw. z art. 7, 77 k.p.a. poprzez oddalenie skargi pomimo naruszenia przez organ wydający zaskarżoną decyzję ww. przepisów k.p.a., a mianowicie iż organy administracji nie dokonały prawidłowego ustalenia stanu faktycznego sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: zgodnie z art. 183 § 1 P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 P.p.s.a., przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Z tego względu, przy rozpoznaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Skarga kasacyjna nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania zaskarżonej decyzji, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu; 2) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny; 3) opiekunowi faktycznemu dziecka - jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

W przepisie tym uregulowano zatem dwa niezależne od siebie stany faktyczne, z którymi powiązano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, tj. 1) osoba legitymowana nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym, oraz 2) osoba legitymowana rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym. Nie każda rezygnacja i niepodejmowanie zatrudnienia jest podstawą do przyznania świadczenia ale tylko takie, której celem jest sprawowanie opieki. Rezygnacja i niepodejmowanie zatrudnienia musi być wyłącznie spowodowane koniecznością sprawowania opieki, nie zaś przyczynami leżącymi po stronie osoby, która tę opiekę ma sprawować.

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy podkreślić należy, że nie ma wątpliwości, że skarżący kasacyjnie nie może być uznany ani za osobę, która zrezygnowała z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką, ani za osobę, która nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w takim celu. Jak wynika z akt sprawy znaczny stopień niepełnosprawności M. O. datowany jest od 2010 r., natomiast K. O. zatrudniony był do dnia 14 kwietnia 2009 r. a stosunek pracy ustał w związku z upływem czasu, na jaki umowa została zawarta. Brak jest zatem podstaw do uznania, że wnoszący skargę kasacyjną zrezygnował z zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania opieki nad matką.

Jednocześnie z oświadczenia K. O. złożonego na rozprawie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Olsztynie w dniu 20 października 2011 r. wynika, że poszukuje on pracy jedynie w miejscu swojego zamieszkania, natomiast rezygnacja z poszukiwania zatrudnienia poza J. związana jest z koniecznością ewentualnych dojazdów. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego powyższe okoliczności dowodzą, zważywszy że dwie siostry skarżącego mieszkają w J., braku związku między zaniechaniem podjęcia pracy zarobkowej przez skarżącego, a sprawowaniem opieki nad matką. W sprawie brak jest dowodu, że tylko skarżący opiekuje się M. O. i wyłącznie z tego powodu nie podejmuje zatrudnienia.

W opisanej sytuacji nie można więc skutecznie postawić zarzutu zarówno organowi odwoławczemu jak i Sądowi I instancji niewyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych, a w następstwie tego wadliwego przyjęcia, iż rezygnacja i niepodejmowanie zatrudnienia przez skarżącego nie było spowodowane koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką.

Z tych względów na podstawie art. 184 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną.

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...