I SA/Wa 1111/12

Uzasadnienie

Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2012 r. nr [..], po rozpatrzeniu wniosku M. K. o ponowne rozpatrzenie sprawy, utrzymał w mocy własne postanowienie z dnia [...] grudnia 2011 r. nr [...] o odmowie podjęcia postępowania w sprawie rozpoznania wniosku M. K. o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia [...] października 2000 r. nr [...], zawieszonego postanowieniem Ministra Infrastruktury z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...].

Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że Minister Infrastruktury postanowieniem z dnia [...] grudnia 2010 r. zawiesił z urzędu postępowanie w sprawie rozpoznania wniosku M. K. o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia [...] października 2000 r. odmawiającej stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w [...] z dnia [...] marca 1952 r. o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa zabudowanej nieruchomości położonej w K. przy ul. [...], do czasu przedłożenia prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo notarialnego, zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia po B. G. Przy piśmie z dnia [...] lipca 2011 r. adwokat R. R. - pełnomocnik M. K. nadesłał, na potwierdzenie oczywistego stanu spadkowego po zgonie B. G., akt z dnia [...] września 1992 r. sporządzony przez notariusza F. G. w F. wraz z jego tłumaczeniem na język polski. Pismem z dnia [...] października 2011 r. [...] Ministerstwo Infrastruktury zwróciło się do pełnomocnika M. K. o nadesłanie postanowienia właściwego sądu polskiego o uznaniu tego aktu zagranicznego. W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia [..] listopada 2011 r. pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, że powołany akt jest zagranicznym dokumentem urzędowym i na podstawie art. 1138 kpc ma moc na równi z polskimi dokumentami, nie jest zaś orzeczeniem sądu zagranicznego, które wymagałoby uznania przez sąd polski na podstawie art. 1145 kpc. Zatem przedłożony organowi dokument urzędowy opatrzony klauzulą apostille, zgodnie z wymogami Konwencji Haskiej z 1961 r., znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych, winien zostać uznany przez organ za wystarczający do podjęcia zawieszonego postępowania.

Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej postanowieniem z dnia [...] grudnia 2011 r. odmówił podjęcia zawieszonego postępowania. W uzasadnieniu postanowienia organ wskazał, że przedłożony przez pełnomocnika M. K. akt na potwierdzenie oczywistego stanu spadkowego po zgonie B. G. z dnia [...] września 1992 r. nie może zostać uznany z mocy prawa, na podstawie powołanego przepisu art. 1145 kpc. Powyższe wynika z brzmienia przepisu art. 8 ust. 5 ustawy zmieniającej z dnia 5 grudnia 2008 r., zgodnie z którym uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności na podstawie przepisów ustawy podlegają orzeczenia, rozstrzygnięcia lub ugody, które zostały wydane albo zawarte lub zatwierdzone po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej. Jednocześnie organ wskazał, że w świetle art. 1 konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r. (której stroną od 14 sierpnia 2005 r. jest zarówno Rzeczpospolita Polska, jak i również Francja), za dokumenty urzędowe uważa się m. in. akty notarialne (lit. c), zaś opatrzenie dokumentu klauzulą apostille nie przesądza o jego charakterze, tzn. czy dany dokument mieści się w pojęciu "orzeczenia", czy też jest innego rodzaju dokumentem urzędowym, a jedynie potwierdza autentyczność podpisu, charakter, w jakim działała osoba podpisująca dokument oraz tożsamość pieczęci lub stempla, którym jest on opatrzony.

Nie zgadzając się z tym rozstrzygnięciem M. K. złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. W jej ocenie notarialny akt potwierdzający następstwo prawne, jako sporządzony przez notariusza, nie podlega hipotezie art. 1145 kpc w brzmieniu sprzed nowelizacji, gdyż przepis ten dotyczył jedynie orzeczeń sądowych, a nie aktów pochodzących od innych organów.

Po rozpatrzeniu tego wniosku Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej uznał, że nie może on zostać uwzględniony. W uzasadnieniu tego stanowiska organ wskazał, że podtrzymuje wyrażone w postanowieniu z dnia [...] grudnia 2011 r. stanowisko, zgodnie z którym dopiero sądowe uznanie przedłożonego aktu na potwierdzenie oczywistego stanu spadkowego po zgonie B. G. z dnia [...] września 1992 r., dokonane w trybie art. 1145 § 1 ustawy Kodeks postępowania cywilnego, w brzmieniu sprzed nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, umożliwi organowi uznanie powyższego dokumentu za dowód w rozumieniu art. 75 § 1 kpa, rozstrzygający kwestię następstwa prawnego po B. G. Minister podkreślił, że przedmiotowy francuski akt poświadczenia dziedziczenia został sporządzony w dniu [...] września 1992 r., a zatem w okresie, gdy w Polsce nie obowiązywały przepisy umożliwiające stwierdzenie następstwa prawnego w drodze notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Jedyną drogą potwierdzenia następstwa prawnego była ówcześnie droga postępowania spadkowego przed sądem powszechnym. Skoro zaś francuski akt notarialny rozstrzygnął zagadnienie zastrzeżone w prawie krajowym do wyłącznej kompetencji sądów powszechnych, to jedyną formą uznania jego skuteczności prawnej, a tym samym zgodności z prawem krajowym, jest sądowe uznanie w trybie art. 1145 § 1 kpc w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2009 r. W ocenie Ministra, jeśli materia, której rozstrzygnięcie dotyczy, w Polsce była dotychczas zastrzeżona do wyłącznej kompetencji sądu powszechnego, to brak jest podstaw do przyjęcia, że organ administracji samodzielnie może uznać skuteczność [...] aktu notarialnego ustalającego krąg spadkobierców zmarłej strony postępowania, jeżeli wydany on został w czasie obowiązywania w Polsce regulacji zastrzegających te kompetencje do wyłącznej właściwości sądów powszechnych. Za koniecznością uznania aktu na potwierdzenie oczywistego stanu spadkowego po zgonie B. G. z dnia [...] września 1992 r. sporządzonego w F. przez notariusza F. G. przez polski sąd powszechny, jako warunku jego skuteczności również w postępowaniu administracyjnym przemawia także, zdaniem Ministra, regulacja zawarta w art. 1025 i art. 1027 ustawy Kodeks cywilny, w których ustawodawca wyraźnie zrównał w skutkach materialno-prawnych akty poświadczenia dziedziczenia z sądowym postanowieniem spadkowym. Niewątpliwie ustawodawca zaznaczył, że notarialne potwierdzenie dziedziczenia może dotyczyć tylko spraw niespornych oraz nie może eliminować z obrotu skutków prawomocnego postanowienia sądu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, jednakże regulacja kodeksu cywilnego przesądza o cywilnoprawnym charakterze notarialnego aktu potwierdzającego dziedziczenie po osobie zmarłej oraz o jego równoważności, w zakresie skutków materialno-prawnych, co do sądowych postanowień spadkowych (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 września 2011 r. sygn. akt I SA/Wa 815/11).

Mając powyższe na uwadze, Minister utrzymał w mocy z w mocy własne postanowienie z dnia [...] grudnia 2011 r.

Na postanowienie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] kwietnia 2012 r. skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożyła M. K., wnosząc o jego uchylenie oraz o uchylenie postanowienia z dnia [...] grudnia 2011 r. Kwestionowanemu postanowieniu skarżąca zarzuciła:

1. naruszenie przepisu postępowania, czyli:

- art. 1145 § 1 Kpc, polegające na bezpodstawnym jego zastosowaniu do aktu notarialnego, który nie jest "orzeczeniem sądu państwa obcego" (art. 1145 § 1 Kpc w brzmieniu od 1 lipca 2009 roku) ani "orzeczeniem sądu zagranicznego" (art. 1145 § 1 Kpc brzmieniu do 1 lipca 2009 r.),

- art. 11491 Kpc w zw. z art. 1145 § 1 Kpc polegające na bezpodstawnym zastosowaniu tego przepisu do aktu notarialnego sporządzonego w 1992 r.,

- art. 1138 Kpc polegające na braku jego zastosowania w sytuacji, gdy akt notarialny sporządzony za granicą jest dokumentem urzędowym i posiada moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi,

- art. 7, 8, 12, 75, 77 i 80 kpa w zw. z art. 1138 Kpc poprzez niepodjęcie czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy mając na względzie interes społeczny i słuszny interes skarżącej, nierozpatrzenie całokształtu materiału dowodowego i odmówienie mocy dowodowej [...] aktowi notarialnemu mającemu moc dowodową równą polskim dokumentom, a tym samym naruszenie obowiązku wnikliwego i szybkiego działania zgodnie z zasadą praworządności i w sposób pogłębiający zaufanie obywateli do organów administracji,

- naruszenie przepisu art. 97 § 2 kpa polegające na odmowie podjęcia postępowania w sytuacji, gdy ustąpiła przyczyna uzasadniająca jego zawieszenie.

W uzasadnieniu złożonej skargi skarżąca przedstawiła argumenty na poparcie postawionych zarzutów.

W odpowiedzi na skargę Minister wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonym postanowieniu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Przede wszystkim wyjaśnić należy, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd bada, czy organ administracji orzekając w sprawie nie naruszył prawa w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Należy dodać, że zgodnie z treścią art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (j.t. z 2012 r. Dz. U. poz. 270) Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Analiza zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wskazuje na niezasadność skargi oraz niezasadność i nietrafność zawartych w niej zarzutów.

Ponieważ stan faktyczny w sprawie nie jest sporny (sporna jest jedynie kwestia charakteru prawnego przedłożonego przez skarżącą potwierdzenia oczywistego stanu spadkowego po zgonie B. G., czyli aktu z dnia [...] września 1992 r. sporządzonego przez notariusza F. G. w F.), dlatego też Sąd akceptując ustalenia faktyczne dokonane przez organ w kwestionowanym postanowieniu poddał go kontroli pod względem zgodności z prawem.

Przede wszystkim wyjaśnić należy, że niniejsza sprawa dotyczy postanowienia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej o odmowie podjęcia postępowania w sprawie rozpoznania wniosku M. K. o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z dnia [...] października 2000 r. odmawiającej stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w [...] z dnia [...] marca 1952 r. o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa zabudowanej nieruchomości położonej w K. przy ul. [...] zawieszonego z urzędu postanowieniem Ministra Infrastruktury z dnia [...] grudnia 2010 r.. Podstawę orzekania przez Ministra w tej sprawie stanowił zatem art. 97 § 2 kpa, nie zaś powołane w skardze przepisy prawa cywilnego i postępowania cywilnego. Przepis ten stanowi natomiast, że gdy ustąpiły przyczyny uzasadniające zawieszenie postępowania, organ administracji publicznej podejmie postępowanie z urzędu lub na żądanie strony. W ocenie Sądu taka sytuacja nie wystąpiła w rozpatrywanej sprawie. Jak bowiem wynika z akt sprawy, Minister Infrastruktury postanowieniem z dnia [...] grudnia 2010 r. zawiesił toczące się przed tym organem postępowanie administracyjnego "do czasu przedłożenia prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, albo notarialnego, zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia po B. G. Równocześnie na podstawie art. 100 § 1 kpa organ wezwał skarżącą do wszczęcia w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania postanowienia o zawieszeniu postępowania administracyjnego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po B. G. Orzeczenie to stało się ostateczne a jego postanowienia wiążące dla stron postępowania.

Z akt sprawy wynika, że do dnia orzekania skarżąca nie wystąpiła do właściwego sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po B. G., nie posiada zatem prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po tej osobie. Skarżąca nie przedstawiła również notarialnego, zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia po B. G. Takim dokumentem nie może bowiem być przedłożony przez skarżącą dokument nazwany "Akt na potwierdzenie oczywistego stanu rzeczy" z dnia [...] września 1992 r. sporządzony przez notariusza F. G. w F. Wynika to przede wszystkim z faktu, że dokument ten nie spełnia warunków zawartych w postanowieniu o zawieszeniu, czyli nie jest on zarejestrowanym aktem notarialnym poświadczenia dziedziczenia po B. G. Względem zaś osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku lub zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia (art. 1027 Kc). Tym samym, skoro określony podmiot powołuje się na przysługujące mu następstwo prawne, powinien wykazać je według reguł i zasad ustalonych w przepisach prawa cywilnego. Nie jest zatem zasadne twierdzenie skarżącej, że okoliczność spadkobrania po B. G., wbrew treści postanowienia o zawieszeniu postępowania administracyjnego, możne było wykazać za pomocą innych dokumentów, takich jak przedstawiony "Akt na potwierdzenie oczywistego stanu rzeczy" z dnia [...] września 1992 r. sporządzony przez notariusza F. G. w F.

Odnosząc się do zarzutu braku podstaw do żądania sądowego stwierdzenia skuteczności aktu zagranicznego w sytuacji, gdy dokument zaopatrzony jest w apostille, to należy wyjaśnić, że od dnia 14 sierpnia 2006 r. weszła w życie Konwencja znosząca wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938). Konwencja ta zastąpiła dotychczas obowiązujący wymóg legalizacji konsularnej zagranicznych dokumentów obowiązkiem poświadczenia klauzulą apostille. Zakresem terytorialnym Konwencji objęte są wszystkie państwa będące jej stronami, w tym Polska i [...]. Zgodnie z art. 1 Konwencji ma ona zastosowanie do dokumentów urzędowych, które zostały sporządzone na terytorium jednego z państw będących stronami Konwencji i które mają być przedłożone na terytorium innego z tych państw. Za takie dokumenty dla celów Konwencji uważane są m.in. dokumenty pochodzące od organu lub urzędnika sądowego, włączając w to dokumenty pochodzące od prokuratora, sekretarza sądowego lub urzędnika dokonującego doręczeń ("huissier de justice"); dokumenty administracyjne; akty notarialne z wyłączeniem dokumentów sporządzonych przez przedstawicieli dyplomatycznych lub urzędników konsularnych oraz dokumentów administracyjnych dotyczących bezpośrednio transakcji handlowych lub operacji celnych. Na zasadzie art. 2 Konwencji każde państwo zwolni z legalizacji powyższe dokumenty. Dla celów Konwencji legalizacja oznacza jednak jedynie czynność, poprzez którą przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny państwa, w którym dokument ma być przedłożony, poświadcza autentyczność podpisu, charakter, w jakim działała osoba podpisująca dokument i w razie potrzeby tożsamość pieczęci lub stempla, którym jest on opatrzony. Konwencja Haska dotyczy więc innych kwestii niż uznanie dokumentu zagranicznego i sam fakt zaopatrzenia dokumentu z dnia [...] września 1992 r. w apostille sam w sobie nie znosi wymogu jego uznania.

Biorąc powyższe pod uwagę wydane w rozpatrywanej sprawie zaskarżone postanowienia oparte zostały w ocenie Sądu o prawidłowo zinterpretowane przepisy prawa oraz właściwą analizę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co znalazło odpowiednie odzwierciedlenie w uzasadnieniach wydanych orzeczeń.

W tej sytuacji, Sąd na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (j.t. z 2012 r. Dz. U. poz. 270) orzekł jak w sentencji.