II SA/Kr 1294/12

Uzasadnienie

Starosta K. decyzją z [...] lutego 2012 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) oraz art. 104 k.p.a. orzekł o odmowie zwrotu działek nr [...] o pow. 0,1209 ha, nr [...] o pow. 0,0407 ha i nr [...] o pow. 0,0510 ha, położonych w obrębie [...], jednostka ewidencyjna [...] m. K. , w granicach parcel l.kat [...] , l.kat. [...] i l.kat. [...] (b.gm.kat. O. , w których udziały wynoszące 3/4 części zostały nabyte przez Skarb Państwa na podstawie umowy sprzedaży z dnia 12 czerwca 1969 r. nr [...], zawartej w wykonaniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. Nr 17, póz. 70 z późn. zm.), na rzecz T.G. i A.B.

W uzasadnieniu organ wskazał, że pismem z dnia 21 lutego 2007 r. nr [...] Prezydent Miasta K. , powołując się na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 maja 2003 r. (OPS 1/03), uznał za zasadne wyłączenie się od załatwienia sprawy zwrotu działek nr [...] ,[...] ,[...] położonych w obrębie [...], jednostka ewidencyjna [...] m. K. , w granicach parcel l.kat.[...], l.kat. [...] i l.kat. [...] (b.gm.kat. O. ), przekazując do Wojewody akta sprawy z prośbą o "rozważenie możliwości wyznaczenia innego organu do załatwienia przedmiotowej sprawy". Wojewoda działając na podstawie art. 26 § 2 w związku art. 26 § 3 k.p.a., postanowieniem z dnia [...] marca 2007 r. nr [...] , wyznaczył Starostę K. do załatwienia przedmiotowej sprawy.

Starosta ustalił, że umową sprzedaży z dnia 12 czerwca 1969 r. nr [...], zawartą w wykonaniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 1958 r.

o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. Nr 17, poz. 70 z późn. zm.), A.S. i B.B. sprzedali Skarbowi Państwa swoje udziały wynoszące łącznie 3/4 części w parcelach l.kat. [...], l.kat. [...] i l.kat. [...] (b.gm.kat. O. ). Pozostałe udziały wynoszące 1/4 części we wskazanej nieruchomości należały już do Skarbu Państwa. B.S. zmienił nazwisko na [...] " na podstawie aktu zmiany nazwiska z dnia 11 maja 1956 r. nr [...], wydanego przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej

w K.

Z postanowienia Sądu Rejonowego dla [...] w K. , Wydział VI Cywilny, z dnia 2 lutego 2009 r. sygn. akt [...] wynika, iż spadek po B.B. nabyli: S.B. , T.G. , A.B. a spadek po S.B., T.G. i A.B. - .

Planem podziału nr [...] parcela l.kat. [...] (b.gm.kat. O. ) podzieliła się na parcele l.kat. [...] i l.kat. [...]. Zgodnie z wykazem zmian gruntowych z dnia 12 października 1991 r. l.ks.rob. [...], parcele l.kat. [...], l.kat. [...] i l.kat. [...] (b.m.kat. O. ) utworzyły działkę ewidencyjną nr [...], położoną w obrębie [...], jednostka ewidencyjna [...] m. K. . Planem podziału z dnia 10 października 1991 r. l.ks.[... ] działka nr [...] podzieliła się na działki nr [...] i [...] . Operatem modernizacji obrębu [...] nr [...] działka nr [...] zmieniła oznaczenie i powierzchnię na działkę nr [...]. Planem podziału z dnia 28.05.1998 r. nr [...] , działka nr [...] podzieliła się na działki nr [...], nr [...] i nr [...]. W wyniku porównania mapy katastralnej gminy katastralnej O. zobowiązującą mapą ewidencyjną obrębu [...]jednostka ewidencyjna [...] ustalono, iż działki nr [...] ,[...] ,[...] odpowiadają wywłaszczonym parcelom l.kat. [...] ,[...] oraz części parceli l.kat. [...] (b.gm.kat. O. ). Na podstawie odpisu zwykłego z księgi wieczystej nr [...] ustalono, iż działki nr [...] ,[...] ,[...] , położone w obrębie [...] ewidencyjna [...] m. K. , stanowią własność Gminy K.

Organ wskazał, że podstawą do rozpatrzenia wniosku dotyczącego żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości jest przepis ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.

o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. Nr 102, póz. 651

z późn. zm.) i przytoczył jego treść. Zdaniem Starosty, przepis ten w sposób precyzyjny określa krąg podmiotów mogących żądać zwrotu nieruchomości, a więc mających czynną legitymację procesową w postępowaniu administracyjnym w tej sprawie. Zgodnie z tym przepisem legitymację taką posiada przede wszystkim poprzedni właściciel nieruchomości, a jeżeli wywłaszczona nieruchomość stanowiła przedmiot współwłasności, to jej zwrot może nastąpić tylko za zgodą wszystkich współwłaścicieli. W przypadku śmierci poprzedniego właściciela wywłaszczonej nieruchomości, legitymację procesową w przedmiotowej sprawie posiada jego spadkobierca lub spadkobiercy - jeżeli spadkobierców jest kilku, niezbędna jest zgoda wszystkich. W niniejszej sprawie uprawnionymi do wystąpienia z wnioskiem o zwrot przedmiotowej nieruchomości są: T.G. A.B. oraz A.S. , .

Pismem z dnia 25 stycznia 2007 r. T.G. i A.B. zgłosili roszczenie o zwrot działki nr [...] , położonej w obrębie [...] m. K. Zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, że ze stosownym wnioskiem dotyczącym zwrotu nieruchomości nie wystąpiła poprzednia współwłaścicielka wywłaszczonych (przejętych) na rzecz Skarbu Państwa parcel l.kat. [...], l.kat. [...] i l.kat.[...] (b.gm.kat. O. ) – A.S. , ani też nie dostarczono oryginału lub uwierzytelnionej kopii postanowienia właściwego sądu stwierdzającego nabycie praw do spadku po tej osobie wraz

z oświadczeniami wszystkich jej spadkobierców o przyłączeniu się do postępowania o zwrot opisanej na wstępie nieruchomości. Mając powyższe na uwadze, pismami

z dnia: 30 sierpnia 2010 r. i 3 listopada 2010 r. nr [...] , organ prowadzący niniejsze postępowanie wezwał wnioskodawców do uzupełnienia ww. braków. Pomimo prawidłowego wezwania, wnioskodawcy nie uzupełnili wniosku wymaganymi dokumentami. W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, iż nie złożenie wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości przez wszystkie uprawnione do tego osoby, w świetle zapisu art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, stanowi negatywną przesłankę zwrotu tej nieruchomości.

T.G. wniosła w terminie odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej uchylenia i przekazania sprawy organowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia. Podniosła, że zaskarżona decyzja została wydana

z naruszeniem przepisu art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, który nie precyzuje dokładnie, czy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, która była przedmiotem współwłasności kilku osób, może się domagać część czy wszyscy poprzedni współwłaściciele lub ich spadkobiercy. W związku z tym należy uznać, że w przedmiotowym postępowaniu administracyjnym z wnioskiem dotyczącym zwrotu nieruchomości wystąpili wszyscy współwłaściciele lub spadkodawcy poprzednio wywłaszczonych B.B. i A.S. .

Skarżąca wskazała, że wraz z A.B. domaga się zwrotu działki nr [...](obecnie składającej się z trzech działek oznaczonych numerami [...] ,[...] ,[...] ), położonej w obrębie [...], jednostka ewidencyjna [...] m. K. Jako spadkobiercy poprzedniego współwłaściciela –B.B. kiego - oboje posiadają legitymację do występowania w niniejszym postępowaniu. Zatem należy uznać, że z wnioskiem dotyczącym zwrotu nieruchomości, wystąpili wszyscy współwłaściciele lub spadkodawcy poprzednio wywłaszczonych B.B. i A.S. , którzy powinni brać udział w postępowaniu administracyjnym. Wobec tego zaskarżona decyzja powinna zostać uchylona,

a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia.

Na wypadek, gdyby organ administracyjny uznał, że z wnioskiem o zwrot nieruchomości powinni wystąpić wszyscy byli współwłaściciele lub ich spadkobiercy, T.G. podniosła, że drugą współwłaścicielką nieruchomości była macocha B.B., A.S. -, której jestem prawdopodobnie spadkobierczynią wraz Z.B. . Na dzień dzisiejszy trwają procedury dotyczące odnalezienia pozostałych spadkobierców po A.S. . Termin wyznaczany przez organ administracyjny zajmujący się przedmiotową sprawą, był co prawda już kilka razy przedłużany, natomiast należy zaznaczyć, że sprawy odnalezienia spadkobierców byłej współwłaścicielki są już bardzo zaawansowane i wkrótce będzie możliwe udostępnienie danych adresowych w celu ewentualnego wezwania jej spadkobierców.

Skarżąca podkreśliła, że żaden z organów prowadzących postępowanie administracyjne nie pouczył mnie o możliwości zawieszenia postępowania administracyjnego, które pozwoliłoby na wezwanie spadkobierców zmarłej A.S. do udziału w postępowaniu. Starosta K. zamiast poinformować

o możliwości zawieszenia postępowania, wydał ostateczną decyzję w dniu 14 lutego 2012 r. o odmowie zwrotu działek. Podobnie organ administracyjny postąpił

z wydaniem wspomnianej decyzji administracyjnej, wobec braku powiadomienia pozostałych współwłaścicieli o zamiarze jej wydania. Organ, który jest uprawniony do rozstrzygnięcia o zwrocie przedmiotowych działek, powinien bowiem najpierw ustalić wszystkie strony postępowania, a następnie rozstrzygać. W niniejszej sprawie nie doszło do ustalenia, ani do wezwania do udziału w sprawie spadkodawców po A.S. , którzy również mogą brać udział w postępowaniu.

Zaskarżoną decyzją znak [...], wydaną dnia 18 lipca 2012 r. na podstawie art. 9a ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r., Nr 102, poz. 651, ze zm.) oraz art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., po rozpatrzeniu odwołania T.G. od decyzji Starosty K. z [...] lutego 2012 r. nr [...], Wojewoda i utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu organ przedstawił dotychczasowy przebieg postępowania

w sprawie. Wskazał, że decyzją z [...] lutego 2012 r. nr [...] Starosta K. orzekł o odmowie zwrotu na rzecz T.G. i A.B. działek: nr [...] pow. 0,1209 ha, nr [...] o pow. 0,0407 ha i nr [...] o pow. 0,0510 ha, położonych w obrębie [...] m. K. ,

w granicach parcel 1. kat. [...] ,[...] ,[...] b. gm. kat. O. , w których udziały wynoszące 3/4 części zostały nabyte przez Skarb Państwa na podstawie umowy sprzedaży z 12 czerwca 1969 r. nr Rep. [...], zawartej w wykonaniu przepisów ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 17, póz. 70 ze zm.).

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ pierwszej instancji wskazał, iż pismem z 25 stycznia 2007 r. T.G. i A.B. wystąpili z wnioskiem

o zwrot działki nr [...], położonych w obrębie [...], jednostka ewidencyjna [...] m K. . Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Starosta K. ustalił, iż umową sprzedaży z 12 czerwca 1969 r. nr Rep. [...] zawartą w trybie przepisów ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, A.S. i B.B. sprzedali Skarbowi Państwa udziały wynoszące łącznie 3/4 części we współwłasności w nieruchomości oznaczonej jako parcele 1. kat. [...] ,[...],[...], b. gm. kat. O. . B.S. zmienił nazwisko na "[...] , na podstawie aktu zmiany nazwiska z 11 maja 1956 r. nr [...], wydanego przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. . Spadek po B.B. nabyli: S.B., T.G. i A.B. i, zaś spadek po S.B. nabyli: T.G. i A.B.

W wyniku analizy zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów geodezyjnych organ pierwszej instancji ustalił, iż wskazana przez wnioskodawców działka nr [...] stanowi aktualnie nieruchomość oznaczoną jako działki: nr [...], nr [...] i [...] , położoną w obrębie [...] m. K. i będącą obecnie własnością Gminy K. . Starosta zwrócił uwagę na treść art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, wskazując, zwrot może nastąpić tylko za zgodą wszystkich współwłaścicieli. W przypadku śmierci poprzedniego właściciela wywłaszczonej nieruchomości, legitymację procesową w przedmiotowej sprawie posiada jego spadkobierca lub spadkobiercy - jeżeli spadkobierców jest kilku, niezbędna jest zgoda wszystkich. Starosta stwierdził, że osobami uprawnionymi do ubiegania się o zwrot przedmiotowej nieruchomości są: T.G. , A.B. i A.S w związku z czym zwrócił się do wnioskodawców o uzupełnienie złożonego wniosku o stosowne postanowienie spadkowe po A.S. oraz o przedłożenie do akt sprawy oświadczeń wszystkich spadkobierców po tej osobie o przyłączeniu się do niniejszego postępowania, wyznaczając w tym celu termin. Z uwagi na nie uzupełnienie przez wnioskodawców wskazanych braków Starosta K. stwierdził, iż nie złożenie wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości przez wszystkie uprawnione o tego osoby, w świetle zapisu art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, stanowi negatywną przesłankę zwrotu tej nieruchomości.

Wojewoda wskazał następnie, że odwołanie od tej decyzji złożyła T.G. , zarzucając jej m.in. naruszenie przepisu art. 136 ust. 3 ustawy

o gospodarce nieruchomościami, który nie precyzuje dokładnie, czy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, która była przedmiotem współwłasności kilku osób, może domagać się część czy wszyscy poprzedni współwłaściciele lub ich spadkobiercy. Skarżąca podkreśliła ponadto, że żaden z organów prowadzących postępowanie administracyjne nie pouczył jej o możliwości zawieszenia postępowania administracyjnego, które pozwoliłoby na wezwanie spadkobierców zmarłej A.S. do udziału w postępowaniu. Starosta K. zamiast poinformować o możliwości zawieszenia postępowania, wydał ostateczną decyzję

w dniu 14 lutego 2012 r. o odmowie zwrotu działek. Podobnie organ administracyjny postąpił z wydaniem wspomnianej decyzji administracyjnej, wobec braku powiadomienia pozostałych współwłaścicieli o zamiarze jej wydania. Organ, który jest uprawniony do rozstrzygnięcia o zwrocie przedmiotowych działek, powinien bowiem najpierw ustalić wszystkie strony postępowania, a następnie rozstrzygać.

W niniejszej sprawie nie doszło do ustalenia, ani do wezwania do udziału w sprawie spadkodawców po A.S. , którzy również mogą brać udział

w postępowaniu.

W dalszej części uzasadnienia Wojewoda zwrócił uwagę, że w myśl art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji

o wywłaszczeniu. Powołany przepis precyzyjnie określa krąg podmiotów, które mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, a więc mają czynną legitymację procesową w postępowaniu administracyjnym o zwrot nieruchomości wywłaszczonej. Zgodnie z tym przepisem legitymację taką ma przede wszystkim poprzedni właściciel wywłaszczonej nieruchomości, a więc osoba, która została pozbawiona prawa własności nieruchomości wskutek jej wywłaszczenia lub przejęcia na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku śmierci poprzedniego właściciela wywłaszczonej nieruchomości, legitymację procesową w sprawie o zwrot nieruchomości ma jego spadkobierca, tj. osoba, która pod tytułem ogólnym nabyła spadek stosownie do obowiązujących przepisów prawa cywilnego (art. 922

i następne k.c.).

Legitymację procesową w sprawie o zwrot wywłaszczonych nieruchomości posiadają wszyscy poprzedni właściciele nieruchomości lub ich wszyscy spadkobiercy. Jeżeli spadkobierców jest kilku, wniosek o zwrot nieruchomości musi pochodzić od wszystkich spadkobierców. Prawną formą udokumentowania spadkobrania po poprzednim właścicielu jest przedstawienie postanowienia

o stwierdzeniu nabycia spadku wydanego przez sąd rejonowy właściwy według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy bądź przedstawienie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Wojewoda powtórzył następnie ustalenia organu pierwszej instancji co do treści wniosku o zwrot, aktualnego oznaczenia oraz stanu własności spornej nieruchomości oraz kręgu spadkobierców po byłych jej właścicielach. Zaznaczył, że Starosta wzywał strony do przedłożenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po jednej z byłych właścicielek nieruchomości –A.S. oraz oświadczeń spadkobierców o przyłączeniu się do postępowania. Skoro wezwanie nie zostało zrealizowane, należało – zdaniem Wojewody – uznać, że w przedmiotowej sprawie spełniona została negatywna przesłanka zwrotu przedmiotowych nieruchomości. Na poparcie tego stanowiska organ drugiej instancji przytoczył poglądy orzecznictwa.

Ponadto Wojewoda wskazał, że można żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o -wywłaszczeniu. Stosownie do treści art. 216 ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zakres stosowania instytucji zwrotu nieruchomości wywłaszczonej został rozszerzony o nieruchomości przejęte lub nabyte na rzecz Skarbu Państwa na podstawie przepisów enumeratywnie wyliczonych ustaw. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, nabycie przez Skarb Państwa prawa własności przedmiotowej nieruchomości nastąpiło w dwóch etapach: postanowieniami Specjalnego Sądu Karnego w K. z 22 czerwca 1945 r. nr [...]: [...] i [...] wydanymi w trybie przepisów dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 4 listopada 1944 r. o środkach zabezpieczających

w stosunku do zdrajców Narodu (Dz. U. RP Nr 11, poz. 54), przejęto w drodze konfiskaty majątku E.N. i H.N. (z domu S. ), udział stanowiący łącznie 1/4 części tej nieruchomości, następnie - umową sprzedaży sporządzoną w formie aktu notarialnego z 12 czerwca 1969 r. nr Rep. [...] zawartą w trybie przepisów ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 17, poz. 70), nabyto pozostałe udziały stanowiące łącznie 3/4 części tej nieruchomości. W kontekście powyższych ustaleń przepisy art. 136 ust. 3 oraz z art. 216 ustawy o gospodarce nieruchomościami determinują zakres pojęcia "nieruchomości wywłaszczonej", której zwrot jest możliwy w oparciu o przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Ze względu na fakt nabycia przez Skarb Państwa udziału w 1/4 cz. w przedmiotowej nieruchomości w wyniku konfiskaty majątków zwrot tej części nieruchomości nie jest możliwy, bowiem jego nabycie wspomnianego udziału we współwłasności nieruchomości nastąpiło nie poprzez władcze odjęcie prawa własności - w tym przypadku - części nieruchomości, lecz właśnie w wyniku postanowienia Specjalnego Sądu Karnego,

a więc w trybie wyłączającym zastosowanie przewidzianej w ustawie o gospodarce nieruchomościami instytucji zwrotu nieruchomości. Organy administracji publicznej nie są uprawnione do oceny zgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądowych, na podstawie których Skarb Państwa nabył udział w 1/4 cz. przedmiotowej nieruchomości w wyniku konfiskaty majątku.

Wojewoda uznał, że żądanie zwrotu opisanej wyżej nieruchomości w stosunku do pozostałego udziału wynoszącego 3/4 cz. przedmiotowej nieruchomości nie może zostać uwzględnione przez organ administracji

w postępowaniu o zwrot, prowadzonym w trybie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Niedopuszczalność zwrotu udziału we współwłasności nieruchomości na gruncie obecnie obowiązujących przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami została potwierdzona w jednolitym na gruncie art. 136 ust. 3 tej ustawy orzecznictwie sądów administracyjnych.

Odnosząc się do zarzutów odwołania, organ drugiej instancji wskazał, że nie jest podmiotem, który może wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku do sądu spadku. Wojewoda uznał też za niecelowe zawieszenie postępowania, gdyż nawet w przypadku usunięcia formalnej przeszkody zwrotu nieruchomości objętej wnioskiem o zwrot -poprzez uzyskanie przez wnioskodawców stosownego tytułu spadkowego po byłym współwłaścicielu przedmiotowej nieruchomości - nie usunęłoby przeszkody polegającej na niemożności - w świetle art. 136 ust. 3

w związku z art. 216 ustawy o gospodarce nieruchomościami - zwrotu udziału we współwłasności nieruchomości. Jednocześnie wskazał, iż wyeliminowanie

w przyszłości z obrotu prawnego orzeczeń Specjalnego Sądu Karnego, przy równoczesnym uzyskaniu stosownego orzeczenia właściwego sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po A.S. , umożliwiłoby wnioskodawcom ponowne zwrócenie się z wnioskiem o zwrot przedmiotowej nieruchomości - bez narażenia się na zarzut naruszenia powagi rzeczy osądzonej.

Nie zgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem, T.G. wniosła

w terminie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Domagała się uchylenia zaskarżonej decyzji oraz zasądzenia kosztów postępowania.

Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 75 k.p.a. w zw. z art. 77 k.p.a. poprzez ich niezastosowanie, brak wyczerpującego zebrania dowodów i niedopuszczenie dowodów mogących przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, w tym z możliwych do uzyskania informacji o spadkodawcach po A.S. lub H.N. , a przez to niepoprawne ustalenie stanu faktycznego i przyjęcie, że organ nie ma obowiązku poszukiwania podmiotów nieskładających wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, a nadto naruszenie przepisu art. 136 ust. 3 ustawy

o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że poprzedni właściciel lub jego spadkodawca nie mogą żądać zwrotu udziału

w nieruchomości, jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji

o wywłaszczeniu.

Skarżąca podniosła w uzasadnieniu, że z wnioskiem o zwrot nieruchomości wystąpiła wraz z A.B. . Jako spadkobiercy poprzedniego współwłaściciela –B.B. - wnioskodawcy posiadali legitymację do występowania w niniejszym postępowaniu. Drugą współwłaścicielką nieruchomości była macocha B.B., A.S. , , której Skarżąca jest prawdopodobnie spadkobierczynią wraz z A.B. . Obecnie trwają procedury dotyczące odnalezienia pozostałych spadkobierców po A.S. . Termin wyznaczany przez organ administracyjny zajmujący się przedmiotową sprawą, był co prawda już kilka razy przedłużany, natomiast należy zaznaczyć, że sprawy odnalezienia spadkobierców byłej współwłaścicielki są już bardzo zaawansowane i wkrótce będzie możliwe udostępnienie danych adresowych w celu wezwania spadkobierców.

T.G. podkreśliła też, że żaden z organów prowadzących postępowanie administracyjne nie pouczył jej o możliwości zawieszenia postępowania administracyjnego, które pozwoliłoby na wezwanie spadkobierców zmarłej A.S. do udziału w postępowaniu lub podjęcie postępowania w celu wyeliminowania z obrotu prawnego orzeczenia Specjalnego Sądu Karnego. Starosta K. zamiast poinformować o możliwości zawieszenia postępowania, wydał ostateczną decyzję w dniu 14 lutego 2012 r. o odmowie zwrotu działek. Tak samo postąpił Wojewoda wydając zaskarżoną decyzję. Podobnie organ administracyjny postąpił z wydaniem wspomnianej decyzji administracyjnej, bez powiadomienia pozostałych współwłaścicieli o zamiarze jej wydania. Organ, który jest uprawniony do rozstrzygnięcia o zwrocie przedmiotowych działek, powinien najpierw ustalić wszystkie strony postępowania, a następnie wydać decyzję. W niniejszej sprawie nie doszło do ustalenia ani do wezwania do udziału w sprawie spadkodawców po A.S. , którzy również posiadają legitymację czynną do brania udziału w postępowaniu.

Ponadto T.G. skrytykowała stanowisko, jakoby nie można było się domagać zwrotu udziału we współwłasności. Zdaniem skarżącej, zwrot udziału we współwłasności nieruchomości powinien być dopuszczalny na postawie ustawy

o gospodarce nieruchomościami. Skoro wywłaszczenie może dotyczyć udziału

w nieruchomości, to tym samym musi istnieć możliwość zwrotu wywłaszczonego prawa, gdyż przyjmując odmienną wykładnię należałoby stwierdzić, że prawo do zwrotu nie istniałoby.

Wojewoda w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie. Podniósł, że do wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie przyłączyli się spadkobiercy A.S. . Legitymację procesową w sprawie o zwrot wywłaszczonych nieruchomości posiadają poprzedni właściciele lub ich spadkobiercy. Nie jest rzeczą organu administracji poszukiwanie podmiotów, nieskładających wniosku, które jedynie łącznie mogą domagać się realizacji łączenia. Brak pełnej legitymacji grupowej upoważnia organ do wydania decyzji o odmowie zwrotu nieruchomości.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stał się właściwy do rozpoznania niniejszej sprawy zgodnie z treścią art. 97 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku- przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U Nr 153, poz. 1271 ze zm.). Sąd administracyjny w ramach kontroli działalności administracji publicznej, przewidzianej w art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012r., poz. 270 ze zm. - dalej p.p.s.a.), uprawniony jest do badania czy przy wydaniu zaskarżonego aktu nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego

i przepisów postępowania, nie będąc przy tym związanym granicami skargi (art. 134 p.p.s.a.). Orzekanie - w myśl art. 135 p.p.s.a. - następuje w granicach sprawy będącej przedmiotem kontrolowanego postępowania administracyjnego, w której został wydany zaskarżony akt lub czynność i odbywa się z uwzględnieniem wówczas obowiązujących przepisów prawa. Wady, skutkujące koniecznością uchylenia aktu administracyjnego, stwierdzeniem jego nieważności bądź wydania z naruszeniem prawa, przewidziane są w przepisie art. 145 § 1 p.p.s.a. W wypadku braku podstaw do uwzględnienia skargi, sąd oddala ją, co wynika z art. 151 p.p.s.a.

Podstawą wydania decyzji o odmowie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości

w niniejszej sprawie było stwierdzenie przez organy administracji publicznej, że nie wszyscy spadkobiercy byłych właścicieli złożyli wniosek o zwrot. Konieczne jest zatem rozstrzygnięcie, czy w aktualnym stanie prawnym jest możliwe orzeczenie

o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości w sytuacji, w której o taki zwrot występuje jedynie część byłych współwłaścicieli lub ich spadkobierców.

Stosownie do art. 136 ust. 3 zd 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r.

o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010r., Nr 102, poz. 651 ze zm., dalej oznaczona jako u.g.n.), poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Analizując treść tego przepisu należy zwrócić uwagę, że w odniesieniu do wywłaszczonej nieruchomości ustawodawca przewidział możliwość jej zwrotu w całości albo

w części, przy czym przez określenie "w części" rozumieć należy część wyodrębnioną fizycznie i geodezyjnie. Określenie to nie obejmuje natomiast udziału w prawie własności wywłaszczonej nieruchomości. Oznacza to, że w odniesieniu do wywłaszczonej nieruchomości nie jest dopuszczalne orzeczenie o zwrocie udziału

w jej współwłasności (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 marca 2004r., sygn. akt OSK 31/04, Lex Omega nr 158935, a także wyroki Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: w Krakowie z dnia 23 stycznia 2009 r., sygn. akt II SA/Kr 1119/08, Lex Omega nr 531021, w Białymstoku z dnia 22 stycznia 2009 r., sygn. akt II SA/Bk 736/08, Lex Omega nr 477382, w Warszawie z dnia 20 listopada 2008 r., sygn. akt I SA/Wa 1144/08, Lex Omega nr 527195). Na marginesie można dodać, że w orzecznictwie wyrażany jest pogląd o możliwości odstąpienia od powyższej zasady, wszakże w szczególnej sytuacji. Dotyczy ona możliwości zwrotu udziału w wywłaszczonej nieruchomości wówczas, gdy przedmiotem wywłaszczenia była nie cała nieruchomość (własność całości nieruchomości), ale udział w jej współwłasności (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie

z dnia 21 kwietnia 2010r., sygn. akt I SA/Wa 1828/09, Lex Omega nr 619807).

Z powyższego wynika konkluzja, że w wypadku, jeżeli jest więcej niż jeden były właściciel (więcej niż jeden spadkobierca byłych właścicieli) wywłaszczonej nieruchomości, zwrot nieruchomości może nastąpić wyłącznie na wniosek wszystkich tych osób. Nie ma możliwości dokonania zwrotu nieruchomości na wniosek jednego czy też kilku byłych współwłaścicieli. Wówczas bowiem nie byłoby możliwe zwrócenie całości wywłaszczonej nieruchomości tylko części uprawnionych, ponieważ takie działanie oznaczałoby pominięcie i w przyszłości brak możliwości zaspokojenia ewentualnych roszczeń pozostałych właścicieli czy spadkobierców. Wniosek, pochodzący tylko od części uprawnionych, musiałby zatem prowadzić do zwrotu udziałów w wywłaszczonej nieruchomości, co – jak wyżej wskazano – nie jest dopuszczalne na gruncie art. 136 ust. 3 zd 1 u.g.n. W orzecznictwie wskazuje się zatem, że z wnioskiem o zwrot wywłaszczonej nieruchomości powinni wystąpić wszyscy właściciele (współwłaściciele) lub ich spadkobiercy i z ich udziałem winno się toczyć to postępowanie, przy czym tytuł prawny do nieruchomości powinien przysługiwać tym wszystkim osobom w dacie zgłoszenia żądania (zob. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 5 stycznia 2001r., sygn. akt IV SA 2217/98, Lex Omega nr 53398 oraz z dnia 24 września 2009r., sygn. akt I OSK 1385/08, ONSAiWSA 2011, Nr 1, poz. 9, s. 123). Zwrot ułamkowych części nieruchomości jest niedopuszczalny. Brak wniosku pochodzącego od wszystkich uprawnionych nie uniemożliwia wydania decyzji merytorycznej w tym przypadku (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia

7 października 2010r., sygn. akt II SA/Kr 906/10, Lex Omega nr 753688).

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sadów administracyjnych, dominuje koncepcja legitymacji łącznej w sprawach

o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. Oznacza ona, że roszczenie o zwrot nieruchomości nie jest podzielne, a skuteczny wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości złożyć mogą jedynie wspólnie działający wszyscy byli współwłaściciele nieruchomości wywłaszczonej, względnie ich wszyscy spadkobiercy. Wniosek, który nie pochodzi od wszystkich uprawnionych, skutkuje wydaniem decyzji o odmowie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości bez badania dalszych przesłanek zwrotu, w szczególności bez weryfikacji, czy nieruchomość stała się zbędna na cel wywłaszczenia (zob. cytowany już wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, sygn. akt II SA/Kr 906/10, a także wyrok tegoż Sądu z dnia 21 lutego 2011r., sygn. akt II SA/Kr 1507/10, Lex Omega nr 993256).

W powiązaniu z powyższymi poglądami w doktrynie wskazuje się, że

w postępowaniu o zwrot nieruchomości w trybie i na zasadach określonych w art. 136 ust. 3, w pierwszej kolejności należy ustalić właścicieli nieruchomości w dacie jej wywłaszczenia, gdyż tylko oni lub ich spadkobiercy są uprawnieni do żądania zwrotu takiej nieruchomości. Należy również sprawdzić, czy złożony wniosek o zwrot nieruchomości pochodzi od wszystkich poprzednich właścicieli (współwłaścicieli), bądź od wszystkich spadkobierców poprzednich właścicieli wywłaszczonej nieruchomości, jako strony niniejszego postępowania (zob. D. Pęchorzewski,

M. Horoszko, Gospodarka nieruchomościami. Komentarz, C. H. Beck 2010, nr brzegowy 3, 4). Uznaje się też, że jeżeli wniosek o zwrot nieruchomości nie pochodzi od wszystkich uprawnionych, to nie jest obowiązkiem organu administracji poszukiwanie pozostałych uprawnionych w celu zawiadomienia ich o wszczęciu postępowania, lecz ocena, czy wniosek spełnia warunek materialnoprawny zgłoszenia roszczenia zwrotowego w zakresie wyczerpującym prawo mające być zwróconym (tak J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin, Ustawa

o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, C. H. Beck 2011, nr brzegowy 14).

Powyższe poglądy Wojewódzki Sąd Administracyjny podziela i w całości uznaje za własne. Odnosząc je zaś do realiów niniejszej sprawy stwierdzić należy, że wydane w sprawie decyzje organów administracji publicznej są prawidłowe. Fakt, że z wnioskiem o zwrot nieruchomości nie wystąpili wszyscy spadkobiercy jej byłych właścicieli, wyłączał możliwość wydania decyzji pozytywnej, zgodnej z wnioskiem,

a jednocześnie obligował organ administracji publicznej do wydania decyzji

o odmowie zwrotu nieruchomości. Przyjąć też należy, że nie należało do obowiązków organu poszukiwanie spadkobierców byłych właścicieli ani też zawieszenie postępowania do czasu ich ustalenia.

Sąd nie dopatrzył się w niniejszej sprawie naruszenia przepisów postępowania. Organy administracji publicznej wyjaśniły wszelkie okoliczności faktyczne, konieczne do załatwienia sprawy. W tym konkretnym wypadku ograniczały się one do ustalenia, kto był właścicielem nieruchomości w dacie wywłaszczenia oraz czy wniosek o zwrot pochodzi od wszystkich spadkobierców tych osób. Ustalenie, że nie wszyscy spadkobiercy wystąpili z żądaniem zwrotu, warunkowało już sposób zakończenia postępowania. Prowadzenie dalszych czynności wyjaśniających nie było zatem konieczne.

Na marginesie należy jedynie zauważyć, że dotychczas wydane decyzje

w sprawie oraz niniejszy wyrok nie stoją na przeszkodzie rozpatrzenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, jeżeli zostanie on złożony przez wszystkich spadkobierców byłych właścicieli. Konsekwencją przyjęcia koncepcji legitymacji łącznej jest bowiem to, że kolejny wniosek, pochodzący od wszystkich uprawnionych, winien być traktowany jako wszczynający całkowicie nową, odrębną sprawę, nie zakończoną jeszcze decyzją ostateczną.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł jak

w sentencji wyroku, za podstawę biorąc art. 151 p.p.s.a.