II GZ 487/12

Uzasadnienie

Postanowieniem objętym zażaleniem Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. oddalił wniosek "B. G. M." Spółki z o.o. w B. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi tej Spółki na postanowienie Dyrektora Izby Celnej w B. z dnia [...] sierpnia 2012 r. w przedmiocie kary porządkowej.

Przedstawiając stan sprawy Sąd I instancji podał, że "B. G. M." Spółka z o.o. w B. wnosząc o przyznanie prawa pomocy wskazała, że prowadzi działalność gospodarczą związaną z grami losowymi i zakładami wzajemnymi. Nie posiada środków na uiszczenie wpisu od skargi, gdyż jej przychody w związku z wprowadzeniem przepisów nowej ustawy hazardowej zmalały znacznie w stosunku do lat 2009 i 2010. Przyczyniła się do tego również znaczna podwyżka podatku od gier, tj. ze 180 euro na 2.000 zł od każdego automatu eksploatowanego przez spółkę. To spowodowało, że większość wpływających środków przeznaczana jest na uiszczanie zobowiązań publicznoprawnych. Ponadto, Spółka eksploatuje około 75% mniej automatów niż pod koniec 2009 r., co powoduje brak środków na bieżącą działalność.

W formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy wskazano, że wysokość kapitału zakładowego, majątku lub środków finansowych Spółki wynosi 1.000.000,00 zł, natomiast wartość środków trwałych za ostatni rok wynosi 2.215.465,75 zł. Według ostatniego bilansu Spółka poniosła stratę w wysokości 379.743,93 zł. Na rachunku bankowym posiada ona środki w wysokości 26.992,28 zł, z tym że są to środki "wyjęte" z automatów do gier o niskich wygranych i przygotowuje się do uiszczenia należności publicznoprawnych oraz pozostałych należności, w tym: 66.000 zł tytułem podatku od gier, około 40.000 zł tytułem czynszu najmu za lokale oraz około 35.000 zł tytułem pozostałych wydatków. Łączna wysokość wydatków, do których poniesienia zobowiązana jest Spółka w najbliższym czasie to około 140.000 zł miesięcznie, co znacznie przekracza ilość środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Środki trwałe spółki to w większości automaty do gier o niskich wygranych, których w obecnych warunkach nie da się zbyć.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. uzasadniając odmowę przyznania Spółce prawa pomocy we wnioskowanym zakresie stwierdził, że znajdujące się w aktach sprawy oświadczenia nie dają podstaw do przyjęcia, że uiszczenie wpisu od skargi w niniejszej sprawie pozostaje poza zasięgiem możliwości finansowych strony. Jako decydującą okoliczność w sprawie WSA wskazał fakt, że Spółka posiada na rachunku bankowym środki pieniężne w wysokości 26.992,28 zł, tj. w kwocie wielokrotnie przekraczającej koszty sądowe w sprawie niniejszej.

Ponadto argumenty odwołujące się do obowiązku ponoszenia wydatków związanych z regulowaniem zobowiązań publicznoprawnych, w tym podatku od posiadanych automatów, nie mogą zdaniem Sądu I instancji uzasadniać zwolnienia. W ocenie WSA nie do zaakceptowania jest założenie, że konieczność zapłaty podatków powinna powodować zwolnienie od kosztów sądowych, bowiem te ostatnie również mają charakter publicznoprawny i nie powinny być traktowane jako podlegające zaspokojeniu w ostatniej kolejności.

Poza tym pomimo wykazywania straty Spółka nie udowodniła, że zalega z jakimikolwiek płatnościami, co uprawnia do wniosku o jej płynności finansowej oraz o tym, że wskazana strata nie jest okolicznością rozstrzygającą o sytuacji finansowej skarżącej.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła "B. G. M." Spółka z o.o. Wniosła o uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Zarzuciła naruszenie art. 246 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270; dalej: "p.p.s.a.") polegające na błędnym przyjęciu, że spółka nie wykazała, iż nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

W uzasadnieniu strona zaprzeczyła, że dysponuje wolnymi środkami, które mogłaby przeznaczyć na uiszczenie wpisu w przedmiotowej sprawie, albowiem posiada inne zobowiązania o charakterze publicznoprawnym, których niewykonanie może prowadzić do zaprzestania działalności. Mimo "równości" wszystkich zobowiązań, priorytetem spółki muszą pozostać należności z tytułu urządzanych gier, w tym m.in. należności podatkowe i zobowiązania z tytułu czynszu najmu lokali zajmowanych na potrzeby prowadzonej działalności.

Autor zażalenia podkreślił, że wraz z wejściem w życie ustawy o grach hazardowych jej sytuacja uległa znacznemu pogorszeniu, co było niemożliwe do przewidzenia i uwzględnienia w planowanych wydatkach. Na skutek podwyższenia podatku od gier oraz eksploatowania obecnie jedynie 25 % automatów, które były w eksploatacji w latach ubiegłych, przychody Spółki znacznie zmalały w stosunku do lat poprzednich. Natomiast zgromadzone przez nią środki pieniężne mają być wykorzystane na uiszczenie należności podatkowych, z tytułu najmu itp., niezbędnych do dalszego funkcjonowania skarżącej, a ich wysokość nie może być wyłącznym czynnikiem ocenianym przy uznaniu zasadności wniosku skarżącej w świetle art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 199 p.p.s.a. strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Instytucja prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym, która ma gwarantować możliwość realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, stanowi odstępstwo od zasady ponoszenia kosztów postępowania przez strony. W związku z tym, że w przypadku przyznania prawa pomocy koszty postępowania sądowego pokrywane są z budżetu państwa, korzystanie z tej instytucji powinno mieć miejsce jedynie w wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, gdy wnioskodawca rzeczywiście nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a przez to nie może zrealizować przysługującego mu prawa do sądu.

W myśl art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Z treści tego przepisu wynika wprost, że ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie tego prawa.

Powyższy wniosek znajduje potwierdzenie w treści przepisu art. 252 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Właściwe przedstawienie przez stronę przyczyn uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych oraz dowodów na ich poparcie umożliwia sądowi rozpoznającemu wniosek dokonanie prawidłowej oceny sytuacji majątkowej wnioskodawcy. Strona ma w tym zakresie inicjatywę dowodową, a sąd na podstawie przedstawionych przez stronę dowodów dokonuje oceny, czy wystąpiły przesłanki przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania i wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku powinna uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku. Jedynym kryterium oceny wniosku o przyznanie prawa pomocy jest bowiem kryterium finansowe (por. postanowienie NSA z dnia 19 stycznia 2010 r., sygn. akt I GZ 1/10, treść dostępna w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie internetowej - orzeczenia.nsa.gov.pl).

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w świetle przedstawionych przez stronę okoliczności należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, że nie można przyjąć, iż Spółka nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania. Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że WSA zbadał sytuację materialną strony oraz przedstawił wysokość środków pieniężnych zgromadzonych przez Spółkę na koncie bankowym.

Z oświadczeń zawartych we wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz w dokumentach źródłowych wynika, że Spółka prowadzi działalność gospodarczą i brak informacji, aby utraciła płynność finansową. W takiej sytuacji nie ma podstaw do traktowania skarżącej w szczególny sposób w stosunku do innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Dokonanej oceny nie zmienia również wykazana przez skarżącą strata z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w wysokości 379.743,93 zł. Strata powstaje bowiem wskutek nadwyżki kosztów uzyskania nad przychodem, a to skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania (brakiem obowiązku zapłaty podatku dochodowego) i nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych. Zatem powstanie straty nie oznacza jeszcze utraty płynności finansowej.

Ponadto, kwota zgromadzona na rachunku bankowym 26.992,28 zł pozwala na uznanie, że skarżąca dysponuje aktualnie środkami na pokrycie kosztów sądowych. Koszty związane z najmem lokali, w których skarżąca prowadzi działalność gospodarczą nie mogą być natomiast traktowane priorytetowo w stosunku do kosztów sądowych.

Podsumowując, prawidłowe jest stanowisko Sądu I instancji, że z uwagi na posiadane przez stronę środki finansowe zgromadzone na koncie bankowym brak jest podstaw do przyjęcia, że skarżąca nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania.

Jedynie na marginesie Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że odmowa przyznania prawa pomocy nie stoi na przeszkodzie złożeniu przez skarżącą kolejnego wniosku o przyznanie prawa pomocy w przepisanej formie, w którym zostaną należycie wykazane przesłanki, ponieważ stosownie do przepisu art. 165 p.p.s.a. postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego powyższe okoliczności Sąd I instancji trafnie ocenił jako uzasadniające oddalenie wniosku o przyznanie prawa pomocy. Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji postanowienia.