I SA/Gl 190/13

Uzasadnienie

W ramach urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy (druk PPF z dnia 18 stycznia 2013 r.) skarżący zwrócił się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach o zwolnienie od kosztów sądowych. Uzasadniając wniosek odnotował, że nie posiada środków na opłacenie kosztów postępowania. Podkreślił, że działalność spółki A sp. k. pozostaje zawieszona od 3 lat i nie osiąga żadnych dochodów. Skarżący odnotował, że od 2006 r. leczy się [...] i nie jest w stanie pracować. K.R. oświadczył przy tym, że nie posiada żadnego majątku, jest zadłużony w bankach i u osób prywatnych, które prowadzą wobec niego postępowania egzekucyjne. Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, zawartego w druku PPF, wynika, że skarżący samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, nie posiada majątku, ani nie uzyskuje jakichkolwiek dochodów. Przy druku PPF skarżący nadesłał kopie dokumentów źródłowych, w tym: zaświadczenia, z którego wynika, że pozostaje pod opieką lekarza specjalisty [...]; wypowiedzenia z dnia [...] r. umowy kredytów na łączną kwotę 45.514,87 zł.; wyroku Sądu Najwyższego z dnia [...] 2012 r., mocą którego m.in. zasądzono od A – K.R. Sp. k. na rzecz powoda kwotę [...] zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego; postanowień Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K., mocą których umorzono postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi K. R.; zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w R.

Pismem z dnia 18 lutego 2013 r. referendarz sądowy wezwał skarżącego do uzupełnienia w terminie 7 dni danych zawartych we wniosku poprzez: 1) wykazanie tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. [...][...]oraz nadesłanie zaświadczenia właściwej jednostki samorządu terytorialnego wskazującego na wszystkie osoby zameldowane pod tym adresem; w tych ramach należało nadto złożyć oświadczenie o wzajemnych relacjach osób zamieszkałych w ww. lokalu; 2) wykazanie za pomocą kopii stosownych dokumentów (np. rachunki, faktury za media, w tym: gaz, woda, energia elektr., telefon; potwierdzenia wpłat z tytułu: ubezpieczenia, czynszu itp.; dokumenty potwierdzające zakup lekarstw) jakiego rzędu kwoty aktualnie obciążają miesięcznie budżet domowy z tytułu stałych opłat związanych z prowadzeniem ww. gospodarstwa domowego; dodatkowo należało przedstawić dokumenty potwierdzające zapłatę ww. należności np. potwierdzenia przelewu, wpłaty gotówkowe, inne; w przypadku występowania zaległości z tytułu tychże wydatków należało przedstawić aktualne zaświadczenia właściwych podmiotów potwierdzające tę okoliczność; w tych ramach należało nadto wskazać, kto w jakim zakresie partycypuje w ponoszeniu ww. opłat; 3) przedłożenie wyciągów i wykazów ze wszystkich rachunków bankowych posiadanych przez skarżącego i pozostałe osoby pozostające/zameldowane (zamieszkałe) w gospodarstwie domowym, w tym rozliczeniowo-oszczędnościowych, obrazujących operacje dokonane w ich ramach w ciągu ostatnich czterech miesięcy oraz dokumentów dotyczących lokat i kont. W przypadku, gdyby rachunki te były zajęte, należało przedstawić potwierdzające ten fakt zaświadczenie wystawione przez bank, informujące o wysokości zajęć oraz sposobie ich spłaty, a w razie likwidacji któregokolwiek z nich w roku 2012 – stosowne zaświadczenie wystawione przez bank lub kopię umowy z bankiem o zamknięciu rachunku; 4) udokumentowanie wysokości wszelkich dochodów – należało w tym celu nadesłać zaświadczenia o wysokości wynagrodzeń, honorariów i innych należności oraz świadczeń z okresu ostatnich czterech miesięcy (zaświadczenia winny zawierać adnotację o sposobie wypłaty środków (np. przelew bankowy, wypłata gotówką, inne) – ten punkt wezwania dotyczy wszystkich domowników pozostających w gospodarstwie domowym; 5) przedłożenie kopii zeznań podatkowych za lata 2010-2011 i informacji PIT-11 za 2012r.; 6) nadesłanie zaświadczenia właściwego naczelnika urzędu skarbowego, które potwierdzałoby – w przypadku skarżącego - brak odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych; 7) złożenie oświadczenia, z którego wynikałby, czy skarżący korzysta ze wsparcia pomocy społecznej; w przypadku odpowiedzi twierdzącej należało nadesłać kopie stosownych decyzji w tym zakresie.

W przybliżonym wyżej wezwaniu pouczono wnioskodawcę, że nieuzupełnienie wniosku w wyznaczonym terminie bądź zakresie może zostać potraktowane jako brak należytego wykazania przez stronę przesłanek przyznania prawa pomocy określonych w art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej w skrócie: "P.p.s.a.").

Odpowiadając na przywołane wyżej wezwanie, skarżący oświadczył (patrz pismo z dnia 25 lutego 2013 r.), że nie posiada tytułu prawnego do nieruchomości wskazanej pkt 1 wezwania referendarza. Skarżący wyjaśnił dalej, że nie zamieszkuje pod wskazanym adresem, jest to jedynie adres, pod którym odbiera korespondencję. K.R. oświadczył, że nie posiada obecnie stałego miejsca zamieszkania i nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego, dlatego też nie może przedstawić żadnych rachunków ani dowodów ich opłaty. Skarżący zeznał dalej, że nie posiadał też w okresie ostatnich czterech miesięcy żadnych rachunków bankowych, ani bieżących, ani lokat. Egzekucję przeciwko niemu prowadzi urząd skarbowy, banki i inne podmioty gospodarcze. Obecnie nie osiąga stałych dochodów. W styczniu 2013 r. skarżący zarobił 600 zł z tytułu umowy zlecenia, które to wynagrodzenie zapłacono mu w formie przekazu pocztowego. Końcowo oświadczył, że nie orientuje się, czy przysługuje mu pomoc społeczna, ani gdzie mógłby się ewentualnie zwrócić o jej udzielenie. Odnotował przy tym, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych umorzył mu zaległe składki z uwagi na brak możliwości ich spłacenia. Przy piśmie skarżący nadesłał: zeznania o wysokości osiągniętego dochodu za lata 2010 (strata w kwocie 1715,09 zł i 2011 (brak dochodu); zaświadczenie Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego z dnia [...] r., z którego wynika, że skarżący złożył zeznanie PIT-36L za 2012 r. (brak dochodu); zaświadczenie o wymeldowaniu z pobytu stałego przy ul. [...] [...]z dniem 8 marca 2012 r.; akt notarialny dokumentujący zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej w dniu [...]2005 r. pomiędzy skarżącym i jego żoną; umowa o dzieło dokumentująca ww. dochód w kwocie 600 zł oraz postanowienie ZUS z dnia [...]r. o przedłużeniu terminu do rozpoznania wniosku o umorzenie należności z tytułu nie opłaconych składek.

Wpis sądowy od skargi stanowi kwotę 200 zł.

Mając powyższe na uwadze, zważono, co następuje:

Wniosek skarżącego nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270; dalej w skrócie: P.p.s.a.), przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy w zakresie częściowym, czyli w świetle art. 245 § 3 przywołanej ustawy obejmującym m. in. zwolnienie od kosztów sądowych, następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie pokryć pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Strona, wnosząc o przyznanie prawa pomocy w tym zakresie, powinna zatem udowodnić istnienie tego faktu. Innymi słowy, na skutek wskazanych przez nią dowodów musi zostać osiągnięty stan pewności, co do tego, iż nie jest ona w stanie pokryć pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania.

Wziąwszy więc pod uwagę przytoczoną wyżej przesłankę zastosowania dobrodziejstwa procesowego, jakim niewątpliwie jest przyznanie prawa pomocy, w konfrontacji ze zgromadzonym materiałem źródłowym uznano, że skarżący nie zasługuje na zwolnienie od kosztów sądowych. Przyjęta konstatacja jest wynikiem sporej liczby nieścisłości, które zauważono w toku analizy "oświadczenia majątkowego" i dołączonych doń dokumentów źródłowych.

Wątpliwości rozpoznającego wniosek budzi w tej sprawie przede wszystkim faktyczne miejsce zamieszkania skarżącego. Trzeba odnotować, że składając wniosek o przyznanie prawa pomocy na urzędowym formularzu wyraźnie wskazał, że lokal w K. przy ul. [...][...]jest zarówno miejscem jego zamieszkania, jak i adresem dla korespondencji. W dalszej kolejności przedłożył zaświadczenie, z którego wynika, że od dnia 8 marca 2012 r. skarżący nie jest już zameldowany na stałe pod ww. adresem. Ta ostatnia okoliczność nie przeszkadza jednak skarżącemu w dalszym posługiwaniu się tym adresem, zarówno w stosunkach cywilnoprawnych, jak i podczas korespondencji "urzędowej". W tym też kontekście, w szczególności w świetle oświadczeń skarżącego, rodzi się pytanie, w jaki sposób zapewnia sobie warunki do wykonywania umowy o dzieło takiej jak projekt regulaminu sklepu internetowego? Nie można także stracić z pola widzenia okoliczności, iż akcentowany przez skarżącego "brak stałego miejsca zamieszkania" nie pomaga w kontekście marketingowym prowadzonej "działalności", chyba że skarżący dysponuje jeszcze innym miejscem, w którym koncentrują się jego sprawy zawodowe i życiowe, a które nie zostało zadeklarowane na potrzebę rozpoznania tego wniosku.

Wypada w tym miejscu nadmienić, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r., nr 139, poz. 993 ze zm.), "osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego." Co więcej, "w tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego" (art. 5 ust. 2 ww. ustawy).

Za uwzględnieniem wniosku nie mogła przemawiać w tym przypadku deklarowana przez skarżącego choroba. Po pierwsze, zaświadczenie na tę okoliczność pochodzi z czerwca 2009 r., a więc sprzed blisko czterech lat. Po wtóre, w kontekście poruszonej już wyżej umowy o dzieło, w oparciu o którą skarżący miał napisać regulamin sklepu internetowego, nie sposób dać wiary, iż sygnalizowana choroba jest w fazie jawnej, i że ma jakikolwiek wpływ na codzienną egzystencję skarżącego.

Wątpliwości co do oświadczeń skarżącego zrodziły się także na gruncie deklarowanej przez niego okoliczności umorzenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych należności z tytułu zaległych składek. Na tę okoliczność skarżący nie przedstawił bowiem jednoznacznych dokumentów, wszak postanowienie z dnia [...] r. o przedłużeniu terminu do załatwienia sprawy nie przesądza przecież merytorycznie wniosku o umorzenie zaległości.

O trudnej sytuacji materialnej skarżącego nie mogą też przesądzać postanowienia o umorzeniu postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K., skoro w toku pozostają takie postępowania prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w R.

Nie bez znaczenia dla podjętego rozstrzygnięcia pozostaje natomiast fakt, iż koszty sądowe tego postępowania sprowadzają się na obecnym jego etapie do wpisu sądowego do skargi. Wpis ten stanowi 200 zł, co oznacza także, iż każda następna opłata sądowa w ramach tego postępowania nie powinna, co do zasady, przekroczyć kwoty 100 zł.

Ostatnią kwestią, do której należy się w tym przypadku odnieść jest deklaracja skarżącego, że w jego małżeństwie wyłączony został ustrój wspólności majątkowej. Ta okoliczność, w świetle ugruntowanego stanowiska judykatury, nie zwalnia go jednak od przedstawienia dokumentów źródłowych jej dotyczących na podstawie wezwania referendarza sądowego z dnia 18 lutego 2013 r. Przyjmuje się bowiem w judykaturze, iż przez pryzmat art. 23 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 788) wyłączenie wspólności majątkowej małżeńskiej nie wyklucza możliwości pomocy małżonkowi. Przepis ten zobowiązuje małżonków do wzajemnej pomocy, niezależnie od tego, czy pozostają oni w rozdzielności majątkowej (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 października 2004 r., sygn. GZ 71/04, ONSAiWSA 2005, nr 1, poz. 8). W innym ze swoich orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że rozdzielność majątkowa małżeńska, w świetle przepisów prawa rodzinnego odnosi się, jak sama nazwa wskazuje, do majątków małżonków, a nie do ich wzajemnych obowiązków. Rozdzielność majątkowa dotyczy kwestii zobowiązań każdego z małżonków wobec osób trzecich, a także kwestii samodzielnego dysponowania i zarządzania swoimi majątkami" (z uzasadnienia postanowienia z dnia 29 czerwca 2009 r. sygn. akt I FZ 229/09, niepubl.). Podobnie Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygał w innych postanowieniach (np. z dnia 1 września 2010 r. sygn. akt II FZ 421/10; z dnia 12 sierpnia 2010 r. sygn. akt I GZ 268/10; z dnia 28 lipca 2009 r. sygn. akt I FZ 233/09; wszystkie dostępne na stronie internetowej: www.nsa.gov.pl/baza orzeczeń). W innym ze swoich orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że w zakresie, w jakim dochody i obciążenie finansowe osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym lub małżonków mieszkających osobno w warunkach rozdzielności majątkowej, lecz zobowiązanych na mocy art. 27 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy do wspólnego zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli, współkształtują sytuację finansową wnioskodawcy o prawo pomocy, tj. jego koszty utrzymania i potencjalne dochody, wojewódzkie sądy administracyjne są uprawione na podstawie art. 255 P.ps.a. do wzywania o dokumenty źródłowe obrazujące sytuację majątkową domowników wnioskodawcy (postanowienie z dnia 25 października 2011 r. sygn. akt II FZ 627/11; LEX nr 1027012).

Reasumując, przyjęto, że skarżący nie wykazał, iż nie będzie w stanie ponieść pełnych kosztów sądowych, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Uzasadnienia tej konstatacji należy upatrywać także w tej okoliczności stanu faktycznego, iż skarżący, jak sam akcentuje, nie może przedstawić żadnych rachunków ani dowodów opłat z tytułu prowadzenia gospodarstwa domowego, co sugeruje, że ich nie ponosi, a tym samym źródła środków pieniężnych z przeznaczeniem na koszty sądowe można poszukiwać w uzyskiwanych przez niego nieregularnych dochodach.

W związku z powyższym, działając na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 i art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 P.p.s.a., orzeczono jak w sentencji.