• III SA/Gl 1922/12 - Posta...
  28.03.2024

III SA/Gl 1922/12

Postanowienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
2013-03-19

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Marzanna Sałuda /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzanna Sałuda po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym dnia 19 marca 2013 r. sprawy ze skargi P. S. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług w kwestii wniosku o przyznanie skarżącemu prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych postanawia: zwolnić skarżącego od każdorazowej opłaty sądowej w części przekraczającej 400 zł (słownie: czterysta złotych ), a w pozostałym zakresie wniosek oddalić.

Uzasadnienie

Wraz ze skargą strona złożyła na urzędowym formularzu PPF wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu wniosku strona oświadczyła, że nie posiada środków pozwalających na uiszczenie kosztów sądowych, nie posiada majątku i pozostaje ze swoją żoną w ustroju rozdzielności majątkowej. Aktualnie prowadzone jest wobec wnioskodawcy postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające, w ramach których doszło do zajęcia rachunków bankowych. W ocenie skarżącego od 2008 r. trwa recesja na rynku usług budowlanych. Recesja skutkuje spadkiem ilości i wartości zawieranych przez niego umów. W efekcie rentowność jego przedsiębiorstwa znacznie zmalała. Spadła w sposób istotny zarówno ilość, jak i wartość zawieranych przez niego umów, oraz możliwości kredytowania działalności gospodarczej jego firmy. Ponadto, zarówno kontrahenci skarżącego, jak również i klienci nie wywiązują się ze swych zobowiązań terminowo. Wszystko to spowodowało, że zachwiana została płynność finansowa przedsiębiorstwa wnioskodawcy.

Strona pozostaje w gospodarstwie domowym ze swoją żoną E. oraz dwójką wspólnych, małoletnich dzieci: J. (3 lata) i W. (2 lata). Na dochód wspólnego gospodarstwa domowego wnioskodawcy składa się zysk z prowadzonej przez stronę skarżącą działalności gospodarczej, w kwocie około [...] zł miesięcznie (liczbowo wnioskodawca określił tę kwotę: "[...] tysięcy") i wynagrodzenie za pracę jego żony, zamykające się również w kwocie [...] zł.

Strona nie posiada jednocześnie żadnego majątku, a samochody ciężarowe użytkowane w ramach prowadzonej przez niego działalności zostały zajęte przez komornika. Wnioskodawca oświadczył, że jest zadłużony w urzędzie skarbowym i w zakładzie ubezpieczeń społecznych. Jednocześnie spłaca zadłużenie komornikowi w kwocie [...] zł.

W tym stanie rzeczy, referendarz sądowy pismem z dnia [...] r. wezwał stronę skarżącą do uzupełnienia i uprawdopodobnienia danych zawartych we wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez nadesłanie szeregu dokumentów, mających zobrazować jej rzeczywisty i aktualny stan majątkowy, również z uwzględnieniem stanu majątkowego małżonki, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Wezwanie to miało na celu uzupełnienie, jak również udokumentowanie danych zawartych we wniosku o prawo pomocy.

W odpowiedzi na to wezwanie, wnioskodawca nadesłał następujące dokumenty: akt notarialny, z którego wynika, że z dniem [...] r. ustanowiony został w małżeństwie E. i P. S. ustrój rozdzielności majątkowej; deklaracje VAT – 7 za okres od czerwca 2012 r. do listopada 2012 r.; kserokopię podatkowej księgi przychodów i rozchodów za okres od września 2012 r. do listopada 2012 r.; zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego u dłużnika zajętej wierzytelności będącego bankiem – pismo z dnia [...] r. Z pisma tego wynika, że łącznie do wyegzekwowania z rachunku bankowego skarżącego w banku Millenium pozostaje kwota [...] zł.

W piśmie przewodnim z dnia [...] r. pełnomocnik skarżącego oświadczył, że w małżeństwie skarżącego obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej. Tym samym, zdaniem pełnomocnika procesowego skarżącego, brak jest uzasadnienia dla przedkładania dokumentów dotyczących majątku oraz dochodów osiąganych przez małżonkę skarżącego. Pełnomocnik stwierdził, że dokumenty te nie dotyczą sytuacji majątkowej skarżącego.

Pełnomocnik oświadczył jednocześnie, że wnioskodawca nie dysponuje paragonami lub fakturami VAT, które miałyby potwierdzać zakup żywności, leków, środków czystości, które to czynności są dokonywane poza prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego referendarz sądowy postanowieniem z 29 stycznia 2013 r. odmówił przyznania prawa pomocy.

Niezgadzając się z powyższym postanowieniem skarżący działając przez swojego pełnomocnika zaskarżył je sprzeciwem z [...] r. Do sprzeciwu strona nie dołączył żadnych nowych dokumentów. Natomiast w uzasadnieniu sprzeciwu powtórzył swoje stanowisko, iż umowna rozdzielność majątkowa w małżeństwie skarżącego zwalnia go z obowiązku przedkładania dokumentów dotyczących majątku i dochodów osiąganych przez żonę skarżącego.

Drugim zarzutem zawartym w sprzeciwie, było zdaniem skarżącego, nieuprawnione wzywanie go przez referendarza o zaświadczenie właściwego organu o zameldowaniu wszystkich osób pod adresem zamieszkania skarżącego. Pełnomocnik wskazał, że wezwanie o taki dokument nie ma oparcia w obowiązującym rozporządzeniu, a Sąd powinien dać wiarę jego oświadczeniu w tym przedmiocie. Swoje stanowisko poparł odpowiednimi wyrokami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Trzecim zarzutem zawartym w sprzeciwie było pominięcie w postępowaniu faktu że działalność gospodarcza skarżącego osiąga ujemny wynik finansowy. Pełnomocnik wskazał na następujące dokumenty to potwierdzające:

- deklaracje VAT-7 dla podatku od towarów i usług za miesiące od czerwca do listopada 2012 r. wykazujące nadwyżkę podatku nadpłaconego nad należnym;

- kopie podatkowej księgi przychodów i rozchodów za okres od września do listopada 2012 r.

Pełnomocnik wskazał także na fakt, że skarżący domaga się zwolnienia od obowiązku uiszczania wpisu w osiemnastu sprawach.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 258 § 2 pkt 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., postanowienie, co do przyznania lub odmowy przyznania prawa pomocy może zostać wydane przez referendarza sądowego. Od takiego postanowienia stronie przysługuje środek odwoławczy określony w art. 259 P.p.s.a., to jest sprzeciw. W razie wniesienia sprzeciwu, jeśli nie został odrzucony, postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. Sąd rozstrzyga ją w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie (art. 260 P.p.s.a.).

Podkreślić należy, iż ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie daje sądowi uprawnienia do merytorycznego rozpoznania zasadności sprzeciwu. Skutkiem prawidłowo wniesionego sprzeciwu jest bowiem utrata mocy wiążącej orzeczenia referendarskiego z mocy samej ustawy i przejście sprawy będącej jego przedmiotem do właściwości sądu (W. Chróścielewski, J.P. Tarno: Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004).

Mając na uwadze powyższe rozważenia stwierdzić trzeba, iż wniesienie sprzeciwu, a nie jego zakres określony przez stronę powoduje utratę mocy wiążącej postanowienia wydanego przez referendarza sądowego. W takiej sytuacji sąd rozpoznaje złożony w sprawie wniosek, w tym wypadku wniosek o przyznanie prawa pomocy.

Sąd rozważając przedmiotową sprawę musi ustalić, czy spełniona została określona w art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. przesłanka zwolnienia Strony skarżącej od kosztów sądowych czy też nie. Zgodnie bowiem z treścią powołanego przepisu przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy w zakresie częściowym, o którym mowa w art. 245 § 3 P.p.s.a., uzależnione jest od wykazania, że Strona ta nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Przez uszczerbek, o którym mowa wyżej, należy rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej w taki sposób, że nie może ona zapewnić sobie minimum warunków socjalnych (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 marca 2005 r., sygn. akt II FZ 137/05, niepubl.). Dlatego też prawo pomocy jako instytucja o charakterze wyjątkowym może być stosowane jedynie w wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, gdy wnioskodawca nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania. Tylko bowiem w takim przypadku istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na pozostałych współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu Państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia strony skarżącej z obowiązku ich ponoszenia (vide: postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2005 r. sygn. akt FZ 478/04, Lex nr 393645).

Podkreślić w tym miejscu także należy, że sąd przyznaje prawo pomocy, gdy wnioskodawca wykaże, że w stosunku do jego osoby zachodzą przesłanki przemawiające za uwzględnieniem wniosku. Użyte w treści art. 246 ppsa słowo "wykazać" oznacza dowieść, udokumentować czy udowodnić, a nie jedynie oznajmić czy poinformować (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 stycznia 2012 r., sygn. akt II FZ 863/11, publ. LEX nr 1104158). Wnioskodawca, chcąc skorzystać z prawa pomocy, powinien liczyć się z koniecznością udzielania wszelkich wyjaśnień odnoszących się do jego sytuacji materialnej, a także udokumentowania podnoszonych we wniosku o przyznanie prawa pomocy okoliczności (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 listopada 2011 r., sygn. akt I OZ 881/11, publ. LEX nr 1069777).

W świetle powyższych uwag strona ma więc obowiązek współdziałania z Sądem w zakresie gromadzenia dowodów źródłowych i wyjaśnienia wszystkich okoliczności w celu ustalenia rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych. Nieuczynienie zadość temu obowiązkowi pociąga zatem za sobą negatywne konsekwencje w postaci niemożliwości uwzględnienia wniosku.

W omawianej sprawie skarżący nie wykonał w pełni skierowanego do niej wezwania referendarza sądowego, w konsekwencji czego nie zostały złożone dokumenty, które pozwoliłyby wykluczyć powstałe przy ocenie formularza wątpliwości. Z tego zaś względu wezwanie było w niniejszej sprawie niezbędne, a nie ustosunkowanie się do niego w sposób pełny, nie pozwala na uwzględnienie wniosku w całości.

Należy zatem odnotować, że skarżący nie ustosunkował się do tej części wezwania, o dokumenty dotyczące majątku i dochodów żony. Zarówno na etapie postępowania przed referendarzem sądowym jak i w sprzeciwie pełnomocnik strony kwestionował zasadność wezwania o te dokumenty. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, przez fakt pozostawania małżonków w rozdzielności majątkowej, dokumenty te nie mają żadnego znaczenia w sprawie, a wymaganie od małżonka pomocy przy uiszczaniu wpisu od skargi byłoby "wypaczeniem istoty ustroju małżeńskiej rozdzielności majątkowej".

Zdaniem Sądu argument ten nie zasługuje na uwzględnienie. Co więcej pogląd pełnomocnika jest odmienny od orzecznictwa sądów administracyjnych. W orzecznictwie ugruntowany został pogląd, iż w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim oceny aktualnego stanu majątkowego i możliwości płatniczych wnioskodawcy dokonuje się również z uwzględnieniem sytuacji majątkowej współmałżonka. Badanie tych okoliczności jest przy tym niezależne od tego jaki ustrój majątkowy istnieje pomiędzy małżonkami. Mają oni bowiem względem siebie obowiązek pomocy, obejmujący swym zakresem także prowadzenie procesów sądowych i pokrywania związanych z tym kosztów, którego to obowiązku nie niweczy zniesienie między małżonkami wspólności ustawowej lub pozostawanie w separacji faktycznej (por. postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 września 2009 r., sygn. akt I FZ 199/09, z dnia 19 maja 2009 r., sygn. akt I FZ 113-116/09, z dnia 19 maja 2009 r., sygn. akt I FZ 125-126/09, z dnia 26 sierpnia 2009 r., sygn. akt I FZ 243/09, z dnia 19 sierpnia 2009 r., sygn. akt I FZ 336/09, z dnia 26 listopada 2008 r., sygn. akt I FZ 463/08 – publ. http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Umowa taka nie ma zatem znaczenia z punktu widzenia przesłanek przyznania prawa pomocy, nie wyłączając zastosowania art. 23 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.), w myśl którego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia ich pozostawanie w rozdzielności majątkowej (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 października 2004 r., sygn. GZ 71/04, ONSAiWSA 2005, nr 1, poz. 8). Rozdzielność majątkowa, jak sama nazwa wskazuje, odnosi się przecież do majątków małżonków, regulując kwestie zobowiązań każdego z małżonków wobec osób trzecich oraz rozporządzania i zarządzania tymi majątkami, nie zaś ich wzajemnych obowiązków, w tym polegających na udzielaniu współmałżonkowi pomocy finansowej w zakresie prowadzonego postępowania sądowego (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 czerwca 2009 r., sygn. akt I FZ 230/09, publ. http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Podobnie stwierdził NSA oddalając zażalenie postanowieniem z 21 listopada 2012 r. sygn. akt II FZ 957/12: "Zgodnie z art. 23 tej ustawy małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy oraz do współdziałania dla dobra rodziny. Z obowiązku tego nie zwalnia drugiego małżonka nawet istnienie rozdzielności majątkowej."

Na tle przedstawionego orzecznictwa uznać trzeba, że wezwanie o dokumenty dotyczące bezpośrednio żony skarżącego w celu ustalenia sytuacji majątkowej samego skarżącego było w pełni zasadne.

Odmowa przedłożenia tych dokumentów ma na tyle decydujące znaczenie, że kwestia odmowy przedłożenia zaświadczenia o zameldowaniu i ustalenie osób pozostających we wspólnym gospodarstwie ze skarżącym tylko na podstawie jego oświadczenia jest drugorzędna. Niezależnie bowiem czy ze skarżącym zamieszkują jeszcze inne osoby niż wskazane w jego oświadczeniu, konsekwentne unikanie wskazania i udokumentowania dochodów i majątku żony, nie pozwala na pełną ocenę Sądu sytuacji finansowej rodziny skarżącego.

Również sytuacja finansowa samego skarżącego nie pozwala na zastosowanie instytucji o charakterze wyjątkowym jakim jest zwolnienie z kosztów sądowych. Przedłożone dokumenty dotyczące działalności gospodarczej skarżącego (deklaracje VAT-7, oraz kopie księgi rozchodów) faktycznie świadczą o ujemnym wyniku finansowym działalności skarżącego. Potwierdzają jednak także inną okoliczność. Skarżący, jak podnosi jego pełnomocnik, działając w branży dotkniętej kryzysem, mimo otrzymania [...]r. niekorzystnej decyzji Dyrektora Izby Skarbowej w K., nie wygospodarował środków na uiszczenie wpisu od skargi. Z nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wynika, iż Skarżący począwszy od września 2012 r. przez kolejne miesiące dokonywał nabycia towarów i usług, nie wypracowując przy tym zysku.

Wskazane i udokumentowane przez Skarżącego koszty prowadzonej działalności przyjmują dużo wyższe wartości niż wpis sądowy od skargi. Zauważyć bowiem w tym miejscu należy, iż w doktrynie za dominujący uznany został pogląd, zgodnie z którym koszty sądowe należą do normalnych kosztów działalności gospodarczej, a dochodzenie roszczeń na drodze sądowej - jako element tej działalności – wymaga, na równi z koniecznością zapewnienia środków na bieżącą działalność, także zapewnienia środków na ich dochodzenie (por. M. Kowalska, A. Malmuk-Cieplak, Stosowanie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Przegląd Sądowy 2006/9/44). To oznacza, że planowanie wydatków bez uwzględnienia zasady odpłatności wymiaru sprawiedliwości, o której mowa w art. 199 ustawy p.p.s.a., jest naruszeniem równoważności w traktowaniu swoich powinności finansowych oraz preferowaniem jednych zobowiązań mających zresztą charakter publicznoprawny względem drugich, zaś strona, która realizuje swoje zobowiązania w taki sposób, że wyzbywa się zdolności do zapłaty należnych w sprawie kosztów sądowych nie może prawnie skutecznie podnieść zarzutu, iż odmowa zwolnienia z obowiązku ich ponoszenia jest ograniczeniem dostępności do realizacji jej praw przed sądem.

W przedmiotowej sprawie Skarżący nie tylko prowadził działalność gospodarczą nie uwzględniając potencjalnych kosztów postępowania sądowego, ale nawet w momencie wnoszenia skargi do WSA nie ograniczył kosztów prowadzenia działalności.

W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, że przesłanka przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia strony skarżącej od kosztów sądowych (tj. opłat sądowych i wydatków) nie została spełniona w stopniu pozwalającym na uwzględnienie złożonego wniosku w całości.

Należy dojść do konkluzji, że wnioskodawca nierzetelnie wykonał obowiązek nałożony w toku postępowania o przyznanie prawa pomocy a mianowicie nie zobrazował w sposób wiarygodny swojego stanu majątkowego. Ponadto z przedłożonych dokumentów wynika, że skarżący nie poczynił możliwych oszczędności mających na celu uiszczenie wpisu sądowego, mimo że te koszty mógł przewidzieć.

Niemniej jednak Sąd rozpatrując wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych, musi też mieć na względzie że skarżący domaga się zwolnienia od kosztów łącznie w osiemnastu sprawach, wniesionych w jednej dacie do tutejszego Sądu. Suma wpisów wszystkich złożonych skarg przez skarżącego wynosi około 20 tys. złotych. Jest to zatem faktycznie kwota, która może być trudna do jednorazowego uiszczenia przez skarżącego. Uwzględniając wycinek sytuacji finansowej którą przedstawił skarżący należało uznać, że przyznanie skarżącemu stosownie do treści art. 245 § 4 ustawy p.p.s.a. prawa pomocy w postaci częściowego zwolnienia od każdorazowej opłaty sądowej przekraczającej kwotę 400,00 zł jest rozstrzygnięciem, które zabezpiecza jego prawo do sądu, a jednocześnie nie skutkuje przeniesieniem na współobywateli konieczności ponoszenia pełnych kosztów prowadzonego postępowania sądowego (por. postanowienie WSA w Olsztynie z dnia 7 września 2006 r., sygn. akt II SA/Ol 588/06, LEX nr 191863). W przypadku zwolnienia z kosztów sądowych w wysokości do 400 zł we wszystkich sprawach, suma wpisów wyniesie około 7 tys. złotych. Jest to kwota zbliżona do miesięcznych dochodów rodziny skarżącego. Nie oznacza to, że skarżący ma pokryć wpisy od wszystkich skarg z dochodów uzyskanych w jednym miesiącu. Na podstawie doświadczenia życiowego Sąd uznał, że skarżący jest w stanie pokryć tą kwotę z oszczędności, które powinien poczynić licząc się z odmową przyznania prawa pomocy, lub w niewielkim stopniu się zadłużając.

Dlatego też, mając na uwadze powyższe okoliczności na mocy art. 260 w związku z art. 245 § 1, § 3 i § 4 w zw. z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, postanowiono orzec jak w sentencji.

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...