II SA/Gl 217/13

Uzasadnienie

Działając na wniosek Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych w D. decyzją z dnia [...] r. nr [...], podjętą z up. Prezydenta Miasta D., orzeczono o wymeldowaniu P. M. z pobytu stałego w lokalu przy ul. [...] w D. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia organ I instancji wskazał przepis art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.), W motywach organ administracji podał, że najemcą przedmiotowego lokalu był Z. M., wobec którego wyrokiem Sądu Rejonowego w D. z dnia [...] r. sygn. akt [...], orzeczono eksmisję. Natomiast P. M. nie przebywa w lokalu od dnia [...] r., kiedy to został aresztowany. Zdaniem organu I instancji, pobyt w zakładzie karnym nie może być przeszkodą w orzeczeniu o wymeldowaniu, a wobec eksmisji Z. M. nie ma on możliwości powrotu do przedmiotowego lokalu, gdyż prawa do zamieszkiwania w nim, wywodził od ojca.

Odwołanie od decyzji wniósł P. M., stwierdzając że nie zgadza się z zawartym w niej rozstrzygnięciem. Odwołujący wskazał, że od [...] r. przebywa w Areszcie Śledczym w S. i po jego opuszczeniu zamierza do spornego lokalu powrócić, a nie "zwiększać zasobów bezdomnych". Dodał, że w dniu [...] r. jego ojciec – Z. M. oraz brat – G. M., zostali z przedmiotowego lokalu eksmitowani z powodu zaległości w płaceniu czynszu, jednak wyrok eksmisyjny nie obejmował odwołującego. Stwierdził, że nie miał wpływu na płatności głównego najemcy oraz że po wyjściu na wolność zamierza uregulować zadłużenie mieszkania i regularnie opłacać czynsz.

Zaskarżoną decyzją podjętą z up. Wojewody [...], orzeczono o utrzymaniu w mocy decyzji organu I instancji. Organ odwoławczy wyjaśnił, że stosownie do przepisu art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełnia obowiązku wymeldowania się.

Wskazał, że organy administracji publicznej nie badają, czy spełniona została przesłanka utraty uprawnienia do przebywania w lokalu, lecz jedynie ustalają, czy nastąpiło zdarzenie polegające na opuszczeniu przez osobę lokalu w sposób dobrowolny i trwały bez dokonania wymeldowania się. Podstawą dokonania czynności wymeldowania jest zatem sam fakt opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu przez osobę podlegającą wymeldowaniu.

Organ podał, że z akt sprawy wynika, że pismem z dnia [...] r. Dyrektor Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych w D. zwrócił się o wymeldowanie P. M. z pobytu stałego w lokalu przy ul. [...] w D. Do wniosku dołączył kserokopię wyroku Sądu Rejonowego w D. z dnia [...] r., sygn. akt [...] orzekającego wobec Z. M. oraz G. M. eksmisję oraz kserokopię protokołu eksmisji Z. M. z wyżej wskazanego lokalu wskazującego, że mieszkanie zostało opróżnione ze wszystkich rzeczy.

Organ I instancji przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu ustalenie, czy P. M. faktycznie zamieszkuje w lokalu przy ul. [...] w D. z zamiarem pobytu stałego, czy też lokal ten opuścili w sposób dobrowolny i trwały.

Pismem z dnia [...] r. P. M. poinformował, że z przedmiotowego lokalu nie wymelduje się dobrowolnie, ponieważ "nie zostanie bez dachu nad głową". Dodał, że w mieszkaniu przy ul. [...] w D. zamieszkiwał, przez około 15 lat, do chwili aresztowania, tj. do dnia [...] r.

Organ I instancji na zlecenie organu odwoławczego uzupełnił materiał dowodowy w sprawie.

Pismem z dnia [...] r. Zastępca Dyrektora Aresztu Śledczego w S. poinformował, że P. M. został zatrzymany w dniu [...] r. w D. przy ul. [...].

Większość świadków przesłuchanych w sprawie (głównie osoby z rodziny odwołującego) potwierdziła, że P. M. zamieszkiwał w lokalu przy ul. [...] w D. do chwili aresztowania, tj. do dnia [...] r. Powyższe w piśmie z dnia [...] r., potwierdził również G. M. oraz w piśmie dnia [...] r. R. G. M. S. do protokołu z dnia [...] r. wskazała, że jest konkubiną P. M. Dodała, że była obecna w trakcie eksmisji Z. M. ze spornego lokalu oraz że zabrała wszystkie rzeczy P. M. i przewiozła je do lokalu przy ul. [...] w D.. Poinformowała, że ze względu na zły stan zdrowia, Z. M. nie złoży wyjaśnień w przedmiotowej sprawie.

Przesłuchani w charakterze świadków sąsiadki – J. K. oraz M. K. wskazały natomiast, że od momentu wyprowadzki Z. M. w [...] lub [...] r. do dnia jego eksmisji [...] r. w spornym lokalu nikt nie zamieszkiwał. Ponadto M. D. poinformowała, że w przedmiotowym lokalu zamieszkują nowi najemcy.

Pismem z dnia [...] r. P. M. potwierdził złożone w sprawie wyjaśnienia, a pismem z dnia [...] r. wskazał, że zeznania M. K. oraz J. K. były kłamstwem, ponieważ dążyły one do przejęcia jego lokalu.

W odpowiedzi na zarzuty zawarte w odwołaniu organ II instancji stwierdził, że organ wydając rozstrzygnięcie w kwestii wymeldowania, w pierwszej kolejności musi stwierdzić, czy dana osoba pod wskazanym adresem zamieszkuje z zamiarem stałego pobytu. Podkreślono, że miejsce stałego pobytu osoby to miejsce, w którym osoba ta realizuje swoje podstawowe funkcje życiowe, tj. w szczególności mieszka, nocuje, spożywa posiłki, wypoczywa, przechowuje rzeczy niezbędne do codziennego funkcjonowania (odzież, żywność, meble), przyjmuje wizyty członków rodziny lub znajomych, utrzymuje chociażby okazjonalne kontakty z sąsiadami, przyjmuje i nadaje korespondencję. Zamieszkiwanie w lokalu, w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych winno więc łączyć się ze skoncentrowaniem w tym lokalu centrum życiowego danej osoby (wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 października 2010 r. sygn. akt IV SA/Wa 1372/10). Zgodnym z prawem jest zatem wymeldowanie z lokalu osoby faktycznie w nim nieprzebywającej.

Ustawodawca nie sprecyzował, jaki charakter ma mieć opuszczenie przez osobę miejsca pobytu oraz w jaki sposób fakt opuszczenia lokalu ma być potwierdzony (wyrok NSA w Warszawie z 1 października 2009 r., sygn. akt II OSK 1491/10). Niemniej jednak w orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalił się pogląd, że przesłanka opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu w rozumieniu wyżej omawianego przepisu jest spełniona, jeżeli opuszczenie to ma charakter trwały i jest dobrowolne. Przepis art. 15 ust. 2 wyżej wskazanej ustawy, nie ogranicza jednak wydania decyzji o wymeldowaniu do przypadków, w których opuszczenie miejsca zameldowania było dobrowolne. Przesłanką do wymeldowania może być także sytuacja w której osoba zameldowana została przymuszona do wyprowadzki. Jeżeli działanie takie było bezprawne, stronie służą roszczenia mające doprowadzić do przywrócenia posiadania mieszkania i usunięcia przeszkód do zamieszkiwania. Stwierdzenie, że osoba zmuszona do wyprowadzki podjęła kroki w tym kierunku, może uzasadniać przyjęcie, że w istocie nie doszło do opuszczenia miejsca zamieszkania.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy organ wskazał, że poza sporem pozostaje okoliczność, że odwołujący opuścił lokal przy ul. [...] w D. w dniu [...] r. w związku z zatrzymaniem i doprowadzeniem do Aresztu Śledczego w S. Ponadto, zdaniem organu, z uwagi na okoliczności przedmiotowej sprawy należy ocenić opuszczenie przedmiotowego lokalu przez P. M. jako dobrowolne. Ocena taka wynika z faktu, iż opuszczenie mieszkania nastąpiło w związku z zatrzymaniem, które było konsekwencją popełnionego przez ww. przestępstwa. Opuścił on więc sporny lokal w wyniku własnych bezprawnych działań. Kwestia, czy opuszczenie lokalu było dobrowolne, ma znaczenie kiedy dana osoba jest zmuszona opuścić lokal na skutek bezprawnych działań innych osób. Ponieważ opuszczenie mieszkania przez odwołującego było następstwem zawinionych przez niego działań, tym samym musi być uznane za dobrowolne (wyrok WSA w Warszawie z 1 lipca 2011 r., sygn. akt IV SA/Wa 579/11).

Nadto organ II instancji uznał, że w sytuacji osoby czasowo przebywającej pod innym adresem (w niniejszej sprawie jest to pobyt odwołującego w zakładzie karnym) badanie przesłanek do wymeldowania musi z istoty okoliczności, dotyczyć nie kwestii aktualnego przebywania lub nie przebywania w miejscu zameldowania, lecz kwestii możliwości wskazania miejsca stałego zameldowania jako tego, gdzie koncentrują się sprawy podmiotu. O utrzymaniu związków z miejscem zameldowania muszą w takiej sytuacji świadczyć inne okoliczności, niż proste zamieszkiwanie w lokalu (wyrok WSA w Gliwicach z 13 maja 2011 r., sygn. akt II SA/GL 1321/10). W niniejszej sprawie żadne związki, ani faktyczne ani prawne, nie łączą P. M. z przedmiotowym lokalem. Odwołujący nie ma w lokalu swoich rzeczy, które zgodnie z zeznaniami Pani M. S. (protokół z dnia [...] r.) zostały przez nią ze spornego lokalu zabrane. Brak jakichkolwiek rzeczy należących do P. M. potwierdza również załączony do akt sprawy protokół eksmisji z dnia [...] r., z którego wynika, że mieszkanie zostało całkowicie opróżnione. Nie dysponuje on też żadnym tytułem prawnym do przedmiotowego lokalu, a jego powrót do mieszkania z uwagi na zawarcie umowy najmu z nowymi lokatorami, uznać należy za niemożliwy (ustalenia organu potwierdzają, że w lokalu przy ul. [...] w D. zamieszkali na podstawie umowy najmu nowi lokatorzy). W związku z powyższym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy meldunkowej nie ma znaczenia oświadczenie P. M. o zamiarze uregulowania zadłużenia mieszkania i regularnego opłacania czynszu, bowiem wpis o zameldowaniu – zgodnie z utrwaloną doktryną i przyjętą linią orzecznictwa sądów administracyjnych – ma charakter czynności materialno-technicznej i sam w sobie nie ustala praw czy obowiązków dla osoby zameldowanej, w szczególności nie rodzi uprawnień do lokalu, w którym następuje zameldowanie (wyrok WSA w Gdańsku z 22 czerwca 2011 r., sygn. akt III SA/Gd 76/11). Ponadto, osadzenie w zakładzie karnym, czy też aresztowanie nie oznacza, że wobec tej osoby nie może być prowadzone postępowanie meldunkowe zakończone decyzją o wymeldowaniu. Wydanie decyzji o wymeldowaniu z pobytu stałego nie oznacza również, że wymeldowany staje się bezdomny (wyrok WSA w Łodzi z 14 stycznia 2009 r., sygn. akt III SA/Łd 457/08). Ewidencja ludności ma bowiem jedynie charakter rejestracyjny, jej celem jest odzwierciedlenie stanu faktycznego – miejsca pobytu osoby (wyrok WSA w Łodzi z 10 lipca 2011 r., sygn. akt III SA/Łd 83/11).

Odnosząc się zaś do wniosku P. M. z dnia [...] r. w sprawie ponownego przesłuchania w charakterze świadków, ze względu na podany wcześniej błędny adres zamieszkania, A. M. oraz M. S., organ wskazał, że wobec zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, przesłuchanie dodatkowych świadków nie wpłynęłoby na jej rozstrzygnięcie. W odniesieniu do twierdzeń odwołującego, że zeznania świadków M. K. oraz J. K. są kłamstwem, organ wyjaśnił, że orzekając w sprawie organ oparł się w szczególności na obiektywnych okolicznościach przedmiotowego postępowania, takich jak zawarcie umowy najmu spornego lokalu z nowymi lokatorami oraz brak w mieszkaniu rzeczy należących do odwołującego.

Stąd w opinii organu odwoławczego, dalsze utrzymanie zameldowania P. M. w lokalu przy ul. [...] w D. służyłoby utrzymywaniu fikcji, że stanowi on stale jego centrum życiowe i prowadziłoby do obejścia celu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

Z tych względów po uzupełnieniu postępowania dowodowego, odwołania nie uwzględniono.

W skardze do sądu administracyjnego P. M. ponowił dotychczasową argumentację co do daty i przyczyn opuszczenia lokalu, akcentując że nie dotyczył go wyrok orzekający eksmisję i pod adresem stałego zameldowania przebywał do czasu aresztowania, nie wiedząc o zadłużeniu z tytułu czynszu. Stąd też zdaniem skarżącego, nie opuścił lokalu dobrowolnie, a decyzja o wymeldowaniu skazuje go na bezdomność. Skarżący wyjaśnił też, że część jego rzeczy osobistej skradziono, a resztę zabrała konkubina M. S., obecna przy wykonaniu eksmisji.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko i argumentację.

Postanowieniem z dnia 19 listopada 2012 r. sygn. akt II SA/GL 1072/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odrzucił skargę z powodu nieuzupełnienia braku formalnego w postaci jej odpisu, lecz kolejnym postanowieniem z dnia 11 stycznia 2013 r. przywrócono skarżącemu termin do usunięcia tego braku.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie jest uzasadniona.

Zaskarżona decyzja nie narusza bowiem prawa materialnego, ani też organy administracji nie naruszyły reguł procedury administracyjnej w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Tymczasem w świetle art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), dopiero stwierdzenie tego rodzaju naruszenia prawa daje podstawę do uwzględnienia skargi.

W niniejszej sprawie jest poza sporem, że skarżący od dnia [...] r. przebywa w zakładzie karnym, a jego aresztowanie w tym dniu nastąpiło w innym lokalu, niż miejsce stałego zameldowania. Z akt sprawy wynika, że koniec orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności przypada na dzień [...] r. Aczkolwiek przesłuchani w sprawie świadkowie odmiennie wskazywali na datę faktycznego opuszczenia lokalu, a mianowicie sąsiadki J. K. i M. K. utrzymywały, że przedmiotowe mieszkanie zostało opuszczone w [...] lub [...] r., kiedy to przydzielono lokal socjalny jego najemcy Z. M., a skarżący ukrywał się przed Policją, to organy administracji przyjęły, że datą opuszczenia przez niego lokalu był dzień aresztowania. Wskazać też przyjdzie, że jest poza sporem, że przywołany wyżej wyrok orzekający eksmisję, nie dotyczył skarżącego. Dołączony do akt protokół eksmisji, wykonanej przez komornika sądowego w dniu [...] r., a więc już po aresztowaniu skarżącego, potwierdza że lokal został otwarty przez wynajmującego, tj. MZBM w D., co koreluje z treścią zeznań powyższych świadków, że po jego opuszczeniu przez Z. M., lokal był otwarty i stanowił melinę pijacką. Podczas czynności komorniczych obecna była konkubina skarżącego, M. S., która zabrała resztę przedmiotów do niego należących. Taki stan rzeczy prawidłowo organy obydwu instancji zakwalifikowały jako trwałe opuszczenie lokalu przez skarżącego, bowiem nie przebywa w nim i nie ma tam żadnych jego rzeczy, a powrót do niego jest niemożliwy wobec utraty uprawnień do przebywania w lokalu, które miały charakter pochodny, wywodzony z prawa najmu przysługującego ojcu skarżącego. Uprawnienia te wygasły jednak z datą uprawomocnienia się wyroku orzekającego eksmisję Z. M., co rodziło też skutek w postaci utraty praw w postaci użyczenia lokalu skarżącemu. Przedmiotowy lokal został wynajęty innym osobom, a nawet fakt spłaty zadłużenia z tytułu czynszu, nie może rodzić skutku prawnego w postaci odwrócenia efektów prawomocnego wyroku eksmisyjnego, powodującego definitywną utratę prawa do przebywania w lokalu. Okoliczności obiektywne w postaci aresztowania skarżącego i opróżnienia lokalu z jego rzeczy, powodują więc, że bez prawnego znaczenia jest fakt, że wyrok Sądu Rejonowego w D., nie dotyczył skarżącego. Nie legitymując się żadnym tytułem prawnym do przedmiotowego lokalu, skarżący nie może tam powrócić po opuszczeniu zakładu karnego. Stąd też w dacie orzekania przez organy administracji obydwu instancji, brak było podstaw do żądania, aby wnioskodawca, tj. MZBM w D. legitymował się wyrokiem sądu powszechnego w sprawie eksmisji skarżącego z przedmiotowego lokalu. Istotny jest bowiem cel ewidencji ludności, określony w art. 1 ust. 2 ustawy o ewidencji..., wyżej powołanej. Przepis ten przesądza, że ewidencja ludności polega na rejestracji o miejscu pobytu osób, a więc służy gromadzeniu informacji co do stanu faktycznego. Obowiązek meldunkowy służy bowiem prawidłowemu wykonywaniu przez organy władzy publicznej ich funkcji. W tym celu organ gminy jako prowadzący ewidencję ludności jest zobligowany do utrzymania jej aktualności. Stąd też ustawodawca wyposażył ten organ w kompetencje orzekania o wymeldowaniu osób, które opuściły miejsce stałego zamieszkiwania bez dopełnienia powinności wymeldowania. Osoby pozbawione wolności nie są zwolnione od obowiązku meldunkowego. Wyjaśnić też przyjdzie, że wydanie decyzji o wymeldowaniu w trybie art. 15 ust. 2 ustawy, nie następuje na zasadzie tzw. uznania administracyjnego i jej wydanie jest obligatoryjne w razie spełnienia przesłanek ustawowych. W niniejszej sprawie zaistniały zaś przesłanki do wymeldowania skarżącego, gdyż opuszczenie przez niego lokalu ma charakter trwały. Zatem dalsze zameldowanie w nim, nie stwierdza stanu zgodnego z rzeczywistością, czyli jest fikcyjne. Stąd też wydanie decyzji o wymeldowaniu służy celowi ewidencji, czyli dostosowaniu jej do zgodności ze stanem faktycznym.

Wyjaśnić też przyjdzie, że w postępowaniu administracyjnym dochowano gwarancji procesowych skarżącego, bowiem doręczono mu odpisy protokołów przesłuchania świadków oraz innych dokumentów, złożonych przez wnioskodawcę.

Wreszcie, bez znaczenia jest fakt, że skarżący nie opuścił lokalu dobrowolnie, lecz na skutek aresztowania, bowiem zasadnie wskazał organ odwoławczy, że ponosi on konsekwencje własnych działań. Z faktu zameldowania skarżący nie może też wywodzić uprawnień do lokalu, gdyż nie był jego najemcą. W toku postępowania o wymeldowanie organy administracji nie orzekają też o przydzieleniu innego lokalu. Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych po opuszczeniu przez skarżącego zakładu karnego następuje na odrębnych zasadach.

Z tych wszystkich względów skarga nie mogła odnieść skutku i jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.