III SA/Gd 116/13

Uzasadnienie

Syndyk Masy Upadłości S. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oraz we wniosku z dnia 16 stycznia 2013 r. zwrócił się o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Referendarz sądowy postanowieniem z dnia 18 marca 2013 r. odmówił przyznania wnioskodawcy prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych.

W sprzeciwie na przedmiotowe postanowienie skarżący przyznał, że na rachunkach upadłej spółki znajduje się kwota 23.032,82 zł jednak wyzbycie się jej nawet w części uniemożliwi przeprowadzenie postępowania upadłościowego. Wskazał, że wobec braku funduszy, które mogłyby być przeznaczone na koszty postępowania, na jego wniosek Sędzia-komisarz zobowiązał wierzyciela do wpłaty zaliczki w kwocie 30.000 zł. Kwota ta miała pozwolić na pokrycie stałych miesięcznych kosztów, jakie wnioskodawca jest zobowiązany ponosić w związku z toczącym się postępowaniem upadłościowym oraz pozostałych kosztów. Uiszczenie wpisu od skargi spowoduje, że kwota zaliczki może nie wystarczyć na przeprowadzenie całego postępowania upadłościowego, jak było to zakładane przez wnioskodawcę. Zdaniem skarżącego, odmowa zwolnienia od kosztów sądowych będzie skutkować zamknięciem drogi do skutecznej ochrony majątku masy upadłości oraz praw wierzycieli. Syndyk będzie musiał zrezygnować z wniesienia skargi, gdyż wyzbycie się części posiadanych środków pieniężnych będzie oznaczać realne ryzyko umorzenia postępowania upadłościowego, uniemożliwiając osiągnięcie celu tego postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym.

W myśl art. 246 § 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, prawo pomocy w zakresie częściowym może być przyznane osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Przepisy regulujące instytucję prawa pomocy stanowią odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowo-administracyjnego zawartej w art. 199 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym ma charakter wyjątkowy; stosowane jest zatem tylko w przypadkach podmiotów charakteryzujących się wyjątkowo trudną sytuacją materialną (por. w tej materii: postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 marca 2012 r., sygn. akt I OZ 179/12, orzeczenia.nsa.gov.pl).

Należy podkreślić, że to wnioskodawca powinien wykazać, że jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonych przepisach. Tym samym to na nim spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę udowodnione.

Wnioskiem z dnia 16 stycznia 2013 r. złożonym na urzędowym formularzu PPPr Syndyk Masy Upadłości S. Spółki z o. o. w upadłości z siedzibą w W. zwrócił się o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że spółka, która nie prowadzi działalności gospodarczej i wobec której toczy się postępowanie upadłościowe (z akt sprawy wynika, że postanowieniem Sądu Rejonowego [...] X Wydział Gospodarczy z dnia 9 marca 2012 r. została ogłoszona upadłość S. Sp. z o.o. obejmująca likwidację majątku upadłego) nie posiada dostatecznych środków finansowych na pokrycie kosztów sądowych.

W skład majątku upadłej spółki wchodzi nieruchomość o wartości 1.209.000 zł, na której ustanowiono szereg hipotek przewyższających wartość tego mienia. Oznacza to, że środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości będą mogły być przeznaczone wyłącznie na zaspokojenie wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo. Ponadto, w skład majątku upadłego wchodzą przeterminowane wierzytelności w stosunku do spółki prawa portugalskiego o wartości 194.257 zł, których ściągnięcie jest wątpliwe. Jedynym majątkiem, jaki znajduje się w masie upadłości, są ruchomości warte 8.840 zł oraz środki zgromadzone na rachunku bankowym i w kasie w łącznej wysokości 626,19 zł. W ocenie syndyka stan środków będzie się zmniejszał z uwagi na konieczność ponoszenia dalszych kosztów postępowania upadłościowego. Suma posiadanych środków nie pozwala zatem nawet na częściowe uiszczenie wpisu, co więcej środki te muszą wystarczyć na przeprowadzenie całego postępowania upadłościowego. Dodatkowo syndyk wskazał, że w sześciu sprawach poprzednio prowadzonych przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gdańsku wnioskował o prawo pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych, a złożone wnioski zostały rozpoznane pozytywnie.

Zarządzeniem referendarza sądowego z dnia 22 lutego 2013 r. wnioskodawca został zobligowany do przedłożenia sprawozdania finansowego, o którym mowa w art. 168 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.) oraz dokumentów potwierdzających aktualny stan środków finansowych na rachunkach bankowych oraz w kasie upadłej spółki.

W odpowiedzi na wezwanie do Sądu wpłynęło sprawozdanie finansowe za okres 1 listopada - 31 grudnia 2012 r., raport kasowy z dnia 6 marca 2013 r. (stan salda 267,34 zł) oraz wydruk z systemu bankowości elektronicznej z dnia 13 marca 2013 r. wskazujący, iż na prowadzonym rachunku bankowym znajduje się kwota 23.032,82 zł.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że prawo pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez dany podmiot środków na koszty postępowania sądowego jest obiektywnie niemożliwe. W konsekwencji uznać trzeba, że nie ma wystarczających podstaw do obciążenia budżetu państwa kosztami sądowymi w sprawie zainicjowanej przez podmiot, który - jak to ma miejsce w sprawie - posiada środki pieniężne wielokrotnie przewyższające wartość wymaganych opłat sądowych.

Z oświadczeń syndyka wynika, że spółka nie prowadzi działalności gospodarczej, jak i nie ma składników majątkowych, których pilne zbycie dawałoby szansę na zaspokojenie kosztów postępowania. Niemniej jednak po dokonaniu analizy danych zawartych w przedłożonych dokumentach źródłowych uznać należy, że dodatni stan salda na rachunku bankowym (w kwocie 23.032,82 zł na dzień 13 marca 2013 r.) wyklucza przyjęcie, iż ubiegający się o prawo pomocy nie ma obecnie dostatecznych środków finansowych na poniesienie kosztów sądowych.

Samo porównanie kwoty potencjalnego wpisu sądowego w niniejszej sprawie zainicjowanej przez wnioskodawcę przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gdańsku z kwotą, którą obecnie dysponuje syndyk prowadzi do oczywistego wniosku, iż ubiegający się o przyznanie prawa pomocy podmiot posiada w obecnym czasie dostateczne środki, które mogą być przeznaczone właśnie na poniesienie pełnych kosztów zainicjowanego postępowania.

Odnosząc się do argumentacji podniesionej w uzasadnieniu wniosku o przyznanie prawa pomocy, nie sposób uznać, że zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, jak i zaspokojenie wierzycieli spółki może stanowić zasadny argument przemawiający za zwolnieniem strony postępowania sądowo-administracyjnego z obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania.

W ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jak i w ustawie - Prawo upadłościowe i naprawcze, brak jest bowiem regulacji normatywnych obligujących do zwolnienia podmiotu zobowiązanego do dokonania likwidacji majątku upadłego od opłat sądowych w postępowaniu sądowo-administracyjnym.

Sąd rozpatrujący wniosek o przyznanie prawa pomocy nie kwestionuje trudności związanych z prowadzonym postępowaniem upadłościowym, jak i z koniecznością poniesienia związanych z tym postępowaniem kosztów. Niemniej jednak zgodnie z art. 246 § 2 pkt 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane, gdy podmiot ten wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty potwierdzające stan środków na rachunku bankowym, przewyższających znacznie wysokość wpisu od skargi, uniemożliwiają wykazanie, że wnioskujący o prawo pomocy nie ma wystarczających środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania, niezależnie od obiektywnie istniejącej trudnej sytuacji finansowej podmiotu objętego postępowaniem upadłościowym.

W odniesieniu do twierdzenia wnioskodawcy, że brak zwolnienia go od kosztów sądowych w postępowaniu sądowo-administracyjnym uniemożliwi prowadzenie postępowania upadłościowego, wskazać należy na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. postanowienie z dnia 6 grudnia 2012 r. sygnatura akt I FZ 430/12, orzeczenia.nsa.gov.pl), zgodnie z którym nie ma podstaw do przyjęcia, że wierzytelności związane z postępowaniem upadłościowym oraz wierzytelności o charakterze cywilnoprawnym korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed wierzytelnościami Skarbu Państwa wynikającymi z obowiązku finansowania przez stronę kosztów prowadzenia sprawy przed sądem administracyjnym. Obowiązek ten wynika z art. 199 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ponadto zgodnie z art. 342 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.) w pierwszej kategorii należności podlegających zaspokojeniu z funduszów masy upadłości znajdują się nie tylko koszty postępowania upadłościowego, ale i m.in. należności powstałe z czynności syndyka. Skoro zatem Syndyk wniósł w niniejszej sprawie skargę, to wydatki z tym związane, choć nie dotyczą samego postępowania upadłościowego, należą w rezultacie do pierwszej kategorii należności zaspokajanych z masy upadłości wskazanych w powołanym przepisie. Pogląd ten Sąd w składzie orzekającym w pełni podziela.

Natomiast sprawa rozstrzygnięta postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie z dnia 17 kwietnia 2008 r. sygnatura akt I SA/Go 51/08, na który powołano się w uzasadnieniu sprzeciwu od postanowienia referendarza z dnia 18 marca 2013 r., dotyczyła, jak wynika z jego uzasadnienia, sytuacji, w której w masie upadłości podmiotu wnioskującego o przyznanie prawa pomocy nie było środków wystarczających do uiszczenia kosztów sądowych. Sytuacja wnioskodawcy jest inna, ponieważ dysponuje on wystarczającymi środkami do pokrycia wpisu od skargi.

W konsekwencji, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzeczono jak w sentencji postanowienia, odmawiając wnioskodawcy przyznania prawa pomocy.