II SA/Bd 1121/12

Uzasadnienie

Prezydent Miasta W. decyzją z dnia [...] maja 2012 r., nr [...] na podstawie art. 29 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145 t.j.) oraz art. 104 ustawy z dnia 16 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.), dalej k.p.a. po rozpatrzeniu wniosku B. R. w sprawie podtapiania działki położonej we W. przy ul. D. nakazał G. K., właścicielce nieruchomości położonej we W. przy ul. D., oznaczonej jako działka [...] obręb W. KM [...] przywrócenie stanu poprzedniego wody na gruncie poprzez odtworzenie rowu biegnącego na wysokości nieruchomości przy ul. D. wzdłuż drogi w sposób umożliwiający swobodny odpływ wód z rowu przydrożnego.

Decyzja została wydana w następującym stanie faktycznym:

Wnioskodawczyni B. R. we wniosku podnosiła, iż znajdujący się na obu granicach działki rów przydrożny jest całkowicie niedrożny w obu kierunkach: wschodnim i zachodnim, co powoduje spływanie wód opadowych z rowu oraz z sąsiednich działek na jej nieruchomość i podtapianie działki.

Po przeprowadzonym postępowaniu Prezydent Miasta W. decyzją z dnia [...] czerwca 2008 r. znak: [...] nakazał Gminie F. właścicielowi drogi gminnej K. – Z. wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, powstającym na terenie nieruchomości położonej we W. przy ul. D. (dz. nr [...] km [...]), będącej własnością B. R. Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. decyzją z dnia [...] września 2008 r. sygn. akt [...] uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy po rozpatrzeniu skargi B. R. wyrokiem z dnia [...] lutego 2009 r., sygn. akt II SA/Bd 926/08 oddalił skargę stwierdzając, że konieczne jest ustalenie, czy rzeczywiście Gmina F. wykonała po przeciwległej do skarżącej strony drogi gminnej rów z przepustem pod drogą w kierunku istniejącego i drożnego rowu po jej stronie drogi oraz czy skutkowało to szkodą na gruntach sąsiednich, a także jaki skutek dla swoich gruntów wywołała skarżąca wykopując rów wzdłuż działki nr [...] jak również, jaki skutek dla działki nr [...] miało zasypanie rowu wzdłuż działki nr [...] oraz jaki wpływ na stosunki wodne miała budowa odwodnienia drogi, a w szczególności gdzie odprowadzana jest woda z rowu odwadniającego drogę.

Po przeprowadzonym ponownym postępowaniu Prezydent Miasta W. wydał w dniu [...].07.2010 r. decyzję, w której nakazał Gminie F. wykonanie w terminie roku od otrzymania decyzji urządzeń zapobiegających szkodom powstającym na terenie nieruchomości położonej we W. przy ul. D. (dz. nr [...] KM [...]) będącej własnością B. R.

Decyzją z dnia [...].04.2011 r., sygn. akt: [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. uchyliło ww. decyzję Prezydenta Miasta W. i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Po dokonaniu czynności wskazanych przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. i po przeanalizowaniu przekazanych przez organ II instancji dodatkowych dokumentów organ I instancji ustalił, że rzeczoznawca posiadający uprawnienia budowlane o specjalności budownictwo wodne, melioracje wodne i budownictwo drogowe Z. M. ustalił, iż odcinek drogi gminnej K. –Z. od Al. [...] i Domu Opieki Społecznej (stanowiący odcinek ulicy D.) wykonany został w latach 1969-1970 w komplecie konstrukcyjnym z rowami przydrożnymi po obu stronach drogi mającymi zapewnić spływ wód opadowych, a także wód z lokalnych zlewni na gruntach przyległych. Rowy przydrożne znajdujące się po obu stronach jezdni nie mają ze sobą połączenia.

W oparciu o mapę sytuacyjno-wysokościową rzeczoznawca sporządził profil podłużny terenu wzdłuż pasa drogowego, z którego wynika, że teren ten na całej długości od Domu Opieki Społecznej do Al. [...] posiada spadek w kierunku nieruchomości strony skarżącej. Woda z nawierzchni drogowych i poboczy w czasie opadów atmosferycznych oraz spływów roztopowych płynie częściowo wzdłuż spadku podłużnego drogi, a następnie spływa do rowów przydrożnych. Fakt istnienia rowu przydrożnego wzdłuż nieruchomości skarżącej przy ul. D., (dz. [...]) i przy ul. D. (dz. nr [...]) potwierdzony został przez B. R. na rozprawie w dniu [...].12.2007 r., w trakcie której zeznała, że w roku 1996, kiedy nabywała nieruchomość przy ul. D., rów był drożny, przepływowy i budując wjazd na swoją nieruchomość musiała wykonać przepust. Rów ten utrzymywała we własnym zakresie, aby nie dochodziło do zalewania jej nieruchomości. Fakt istnienia rowu wzdłuż nieruchomości sąsiedniej dz. nr [...], będącej własnością G. K. potwierdzają mapa geodezyjna z [...].03.1997 r., a także zeznania G. K. złożone na rozprawie w Sądzie Rejonowym we W. w dniu [...].01.2005 r. Odcinek rowu przyległy do działki skarżącej (nr [...]) jest dobrze utrzymany. W środkowej części rowu przydrożnego na zjeździe wykonany jest przepust z rur betonowych o średnicy 30 cm z przyczółkami betonowymi. Na sąsiednich działkach, od strony wschodniej, to jest działki nr [...] (wyżej położonej) został zlikwidowany, od strony zachodniej na wjeździe na działkę [...], będącą własnością G. K. brak jest przepustu, a w strefie rowu istnieje zasypka z gruzu (zdjęcie nr 4 opinia). Zgodnie z opinią rzeczoznawcy z uwagi na brak odpływu z rowu przydrożnego, woda gromadzi się w rowie znajdującym się wzdłuż posesji przy ul. D., stagnuje podpiętrzając wody gruntowe na terenie działki skarżącej i powoduje okresowe podtopienie przyległych gruntów oraz niszczenie murowanego parkanu. Swoje stanowisko w tym zakresie rzeczoznawca potwierdził w piśmie z dnia [...].12.2010 r. (k. 567) stanowiące uzupełnieniu opinii z 2009 r., wykonane w ramach postępowania dowodowego przeprowadzonego na żądanie organu II instancji (k. 509).

Rzeczoznawca stwierdza, że główną przeszkodą dla odpływu wody z rowu było zamknięcie odpływu wód w strefie działki [...] i brak przepustu pod wjazdem na działkę nr [...]. Dowodem, którego nie można pominąć, potwierdzającym słuszność przyjętego stanowiska, jest znajdująca się w aktach sprawy "Opinia w sprawie ustalenia przyczyn częściowego zalewania nieruchomości - działka numer [...] położonej przy ul. D. we W." opracowana w 2006 r. na potrzeby Sądu Rejonowego we W. przez biegłego sądowego z zakresu melioracji wodnych K. J. Z opinii tej również wynika, że przyczyną zalewania działki nr [...] przy ul. D. jest niedrożność rowu przydrożnego na sąsiedniej działce nr [...], do którego następuje spływ wody opadowej z wyżej położonej korony drogi gminnej K. - Z. Według biegłego woda w wypełnionym po brzegi rowie przydrożnym z powodu braku odpływu - drożności przelewa się na niżej położoną część działki nr [...], wyrządzając szkody na działce B. R.

W związku z tym organ opierając się na opinii sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania jak i opinii sporządzanych na potrzeby innych postępowań prowadzonych w związku z zalewaniem gruntów wnioskodawczyni uznał, że ujemne oddziaływania są efektem zmian stanu wody na gruncie, jakie zaszły na działce nr [...] KM [...] stanowiącej własność G. K., co narusza zakazy i obowiązki wynikające z art. 29 ust. 1 i ust. 2 ustawy Prawo wodne. Zgodnie z treścią ust. 1 tegoż artykułu właścicielowi gruntu nie wolno podejmować działań na swoim gruncie powodujących zmianę stosunków wodnych, zmianę kierunku odpływu wody opadowej i ze źródeł, o ile miałyby spowodować szkodę dla gruntów sąsiednich. Poza wymienionymi zakazami cyt. ustawy w ust. 2 art. 29 nakłada na właściciela określone obowiązki w zakresie dbałości o utrzymanie właściwego stanu na gruncie. Do obowiązków tych należy usunięcie przeszkód powodujących szkodę dla gruntów sąsiednich niezależnie od tego, czy przeszkody były następstwem zdarzeń przypadkowych, czy też działaniem osób trzecich.

Powyższe prowadzi do wniosku, że ustawodawca nie tylko zakazał właścicielowi gruntu zmiany stosunków wodnych ze szkodą dla gruntów sąsiednich, ale również zobowiązał go do dbania, aby stan stosunków wodnych na jego gruncie nie przyczynił się do powstania szkód na gruntach sąsiednich i to nie tylko przez jego działania, ale też działania osób trzecich, jak też na skutek zdarzeń obiektywnych, niezależnych od niego oraz innych osób.

Naruszenie przez właściciela nieruchomości stosunków wodnych powodujących szkodę na gruntach sąsiednich rodzi skutek w postaci nałożenia sankcji nakazu przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających powstawaniu szkody o czym stanowi art. 29 ust. 3. W niniejszej sprawie organ podejmował wielokrotne próby przesłuchania w charakterze strony G. K., które mogłoby wyjaśnić wątpliwości odnośnie daty i okoliczności przerwania ciągłości rowu, a także nałożył postanowieniem z dnia [...].10.2011 r. karę grzywny za nieusprawiedliwioną nieobecność. Po nałożeniu kary grzywny dwukrotnie wzywano G. K. w celu przesłuchania jako strony na okoliczność zasypania rowu na jej działce. W obu przypadkach przedkładała zwolnienie lekarskie. W związku z tym, że przeprowadzenie postępowania dowodowego z udziałem G. K. było niemożliwe, stan faktyczny został oparty na podstawie zebranego materiału dowodowego. W znajdującym się w aktach sprawy protokole z rozprawy, która odbyła się w Sądzie Rejonowym w dniu [...].01.2005 r. wynika, że G. K. nie kwestionowała faktu, iż na jej nieruchomości znajduje się rów. Nie potrafiła jednak określić, kiedy odcinek rowu znajdujący się na jej nieruchomości był czyszczony i jak często. Nie podejmowanie przez G. K. żadnych czynności, polegających na usunięciu przeszkód w odpływie wody w rowie przydrożnym wzdłuż nieruchomości dz. nr [...] powoduje zmiany stanu wody na gruncie i zalewanie nieruchomości B. R.

Odnosząc się natomiast do przesłanego przez pełnomocnika Gminy F. wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 13.03.2012 r., sygn. akt II SA/Bd 21/12 w sprawie postępowania prowadzonego przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. dotyczącego drogi K.- Z. organ przyjął, że przedmiot orzeczenia nie ma znaczenia dla niniejszego postępowania. Znajdujący się w aktach sprawy dowód w postaci mapy z naniesioną granicą miasta (k. 576) jednoznacznie wskazuje, że granica miasta W. biegnie po działkach będących własnością osób prywatnych, graniczących bezpośrednio z działką nr [...] obręb Z. (droga K. – Z.), będącą własnością Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę Powiatu W., który jest stroną tego postępowania. Sprawa więc dotyczy działek zlokalizowanych w granicach miasta W., nie będących własnością Gminy Miasta W. Tym samym właściwym do prowadzenia niniejszego postępowania jest Prezydent Miasta W.

Ponadto ze zgromadzonych dokumentów wynika, że Wójt Gminy F. wykonuje obowiązki przynależne zarządcy drogi (art. 20 ustawy o drogach publicznych), tj. wydaje decyzje zezwalające na dysponowanie gruntem w pasie drogi K. – Z. (k. 48, k. 482), a także decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (k 47), wykonuje remonty, przebudowy drogi, dlatego też Gmina F. została uznana za stronę niniejszego postępowania.

Sprawa w zakresie prawidłowego odwodnienia drogi K. – Z. na odcinku od Domu Pomocy Społecznej do Al. [...] prowadzona jest w odrębnym postępowaniu przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. Jak wynika z wyroku WSA w Kielcach z dnia 29.03.2011 r., II SA/Ke 51/11, do przedmiotowej sprawy nie będzie miał zastosowania art. 29 ustawy Prawo wodne.

W związku z tym na podstawie posiadanego materiału dowodowego organ stwierdził, że G. K. narusza art. 29 ust. 2 ustawy Prawo wodne i w trybie art. 29 ust. 3 nakazał przywrócenie stanu poprzedniego wody na gruncie poprzez odtworzenie rowu biegnącego na wysokości nieruchomości przy ul. D. wzdłuż drogi w sposób umożliwiający swobodny odpływ wód z rowu przydrożnego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła G. K. wnosząc o jej uchylenie oraz o umorzenie postępowania w niniejszej sprawie jako bezprzedmiotowego. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenia przepisów art. 29 ust. 1, 2 i 3 ustawy Prawo wodne i naruszenie przepisów k.p.a. mające wpływ na wydane orzeczenie, a w szczególności przepisów art. 6, art. 7, art. 75 i art. 77.

W uzasadnieniu odwołania G. K. wywodziła, że nałożony na nią obowiązek w zaskarżonej decyzji jest zupełnie niewykonalny. Decyzja nie określa bowiem, na jaką datę ma być przywrócony stan poprzedni, ani też decyzja nie określa, o jaki stan poprzedni wody chodzi. Decyzja nie określa, w jaki sposób ma być otworzony rów. Jest właścicielką nieruchomości od ponad trzydziestu lat i cały czas rów przydrożny był w takim stanie, jaki jest obecnie.

Dalej skarżąca wywodziła, że nawet gdyby teoretycznie założyć, że na swojej działce pobuduje, a nie odtworzy rów, to i tak woda z rowu przydrożnego swobodnie nie odpłynie, ponieważ nie ma gdzie dalej odpłynąć. Dlatego też w tym celu złożyła wniosek, aby bezpośredni właściciele nieruchomości przyległych do rowu przydrożnego, a właściwie do ul. D., brali udział w tym postępowaniu i aby również im nakazać pobudowanie rowu umożliwiającego swobodny odpływ wody w kierunku tamy, ponieważ innej możliwości odpływu wody z rowu przydrożnego nie ma. Organ I instancji kompletnym milczeniem pominął tę najważniejszą w sprawie kwestię, a bez niej nie ma najmniejszych szans na jakikolwiek swobodny odpływ wody z rowu przydrożnego.

Organ I instancji nie ustalił na podstawie dokumentów budowy ulicy D., że przy budowie tej ulicy rów od strony Miasta W. był pobudowany. Zeznający świadek w sprawie P. P. mieszkający przy ul. D. ponad 60 lat zeznał, że rów od strony Miasta W. nie był pobudowany i takiego rowu przydrożnego nie było. Rów był pobudowany, ale od strony Gminy F. i pod budowę tego rowu zostały wykupione działki. Natomiast działki osób fizycznych przylegających do ul. D. sąsiadują bezpośrednio z tą ulicą, co świadczy o tym, że działki te nie były wywłaszczane pod budowę rowów przydrożnych, jak to miało miejsce przy wykupie takich działek pod rów od strony Gminy F.

Biegły wydał tej sprawie tendencyjną opinię. Pierwotnie winą za zalewanie działki B. R. obarczał Gminę F., a gdy okazało się, że jest to ul. D. i za jej stan odpowiedzialne są władze Miasta W., to biegły, aby nie narazić się władzom W., zmienił swoje zdanie i winą za zalewanie działki B. R. obarczył odwołującą się uznając, że nie ma rowu na jej działce.

Decyzją z dnia [...] września 2012 r., sygn. akt: [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W. na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. oraz art. 29 ust. 3 ustawy Prawo wodne uchyliło zaskarżoną decyzję w części, to jest w zakresie orzeczenia: "poprzez odtworzenie rowu biegnącego na wysokości nieruchomości przy ul. D. wzdłuż drogi w sposób umożliwiający swobodny odpływ wód z rowu przydrożnego" i w tym zakresie orzekło: "poprzez: 1) wykonanie na istniejącym zjeździe na działkę nr [...] z drogi publicznej K. – Z., w osi rowu przydrożnego, przepustu z rur betonowych o średnicy minimum 0,3 m i długości według potrzeb; dno przepustu należy usytuować około 10 cm poniżej istniejącego dna rowu w miejscu styku działek [...] i [...]; przyczółki przepustu winny być wykonane jako ziemno-darniowe lub betonowe, oraz 2) odtworzenie rowu przydrożnego wzdłuż działki nr [...] dla swobodnego odprowadzania wód od przepustu, przy czym dno rowu musi mieć niweletę na poziomie dna przepustu lub niższą; skarpy rowu mogą pozostać ziemne z obsiewem trawą dla ochrony przed erozją.", a w pozostałym zakresie utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy.

W uzasadnieniu organ wskazał, że odnosząc się do utrwalonego orzecznictwa sądowo-administracyjnego trzeba wyjaśnić, iż spowodowanie przez właściciela zmiany stanu wody na gruncie, dające organom podstawę do zastosowania sankcji, o jakiej mowa w art. 29 ust. 3 ustawy Prawo wodne, to takie działania, które ingerują w naturalny stan wody na danym terenie związany z jego ukształtowaniem, warunkami przyrodniczymi czy też hydrologicznymi. W orzecznictwie wymienia się liczne przypadki działań, które mogą spowodować zmianę stanu wody na gruncie w rozumieniu art. 29 ust. 3 Prawa wodnego. Działaniem takim jest także wykonanie przeszkody w odpływie wody opadowej z terenów sąsiednich zgodnie z naturalnym kierunkiem odpływu, np. zasypanie zagłębienia, którym dotychczas spływała z terenów wyżej położonych lub podwyższenie terenu uniemożliwiające spływ wody (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 14 stycznia 2010 r., II SA/Bd 995/09, publ. LEX nr 559704). W świetle omawianego przepisu reakcja organu uzasadniona jest tylko wówczas, gdy zmiana stanu wody na określonym gruncie szkodliwie wpływa na grunty sąsiednie, np. powoduje stałe bądź okresowe zatopienie tych gruntów skutkujące wyłączeniem ich z normalnego użytkowania. Istotne jest, aby zachodził adekwatny (typowy, przeciętny) związek przyczynowy pomiędzy faktem zmiany stosunków wodnych na gruncie a szkodą powstałą na gruncie sąsiednim. W przypadku stwierdzenia, że taki związek zachodzi, wójt (burmistrz, prezydent miasta) uprawniony jest do nakazania w drodze decyzji administracyjnej właścicielowi gruntu przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom.

Regulacje art. 29 ustawy odnoszą się zatem do takich sytuacji, gdy na skutek określonych zdarzeń nastąpiło naruszenie naturalnych stosunków wodnych, przy czym naruszenie to musi być tego rodzaju, że powoduje szkodę dla gruntów sąsiednich. Wolą ustawodawcy było zatem zakazanie właścicielowi gruntu zmiany stosunków wodnych ze szkodą dla gruntów sąsiednich, odprowadzania wód i ścieków na inne grunty, ale również nakazanie dbania przez właścicieli gruntów, aby stan stosunków wodnych na ich gruntach nie przyczyniał się do powstawania szkód na gruntach sąsiednich i to nie tylko przez ich własne działanie, ale także działanie osób trzecich, jak również na skutek zdarzeń obiektywnych, niezależnych od niego i innych osób.

W realiach rozpoznawanej sprawy zgromadzony materiał dowodowy jest wystarczający, by stwierdzić, że na nieruchomości stanowiącej własność G. K. doszło do niedozwolonej zmiany stosunków wodnych w rozumieniu art. 29 ust 1 i 2 ustawy. Przeprowadzone postępowanie wyjaśniające wykazało bowiem, że na nieruchomości tej doszło do zasypania rowu przydrożnego od zjazdu na działkę nr [...] z drogi publicznej K. – Z. do granic nieruchomości od strony zachodniej (w kierunku spadku drogi), przy czym główną przeszkodą w odpływie wód i przyczyną powstawania szkód na działce sąsiedniej ([...]) jest zasypanie rowu na odcinku wspomnianego zjazdu, pod którym brak przepustu.

Wprawdzie w postępowaniu nie udało się jednoznacznie ustalić, czy zjazd na działkę nr [...] został już pierwotnie wykonany bez przepustu, czy też istniejący pod nim przepust uległ zniszczeniu, na co wskazuje właścicielka sąsiedniej działki nr [...]. Ustalenie w tym względzie nie ma jednak istotnego znaczenia z punktu widzenia treści art. 29 ust. 1-3 ustawy. Niezależne bowiem od tego, czy przeszkodę w odpływie wód spowodowała sama właścicielka działki nr [...], w granicach której ów rów przydrożny się znajduje, osoby trzecie, czy też nastąpiło to przypadkowo, obowiązek usunięcia przeszkody ciąży na właścicielu tego gruntu, w tym przypadku więc na G. K. Odpowiada ona za utrzymanie na swoim gruncie stanu wód nie powodującego szkód na nieruchomościach sąsiednich. Co istotne natomiast, na podstawie wyjaśnień B. R., ustalono, że zasypanie rowu stanowiące przeszkodę dla naturalnego odpływu wód i powodujące powstawanie szkód na działce nr [...], nastąpiło po nabyciu przez nią nieruchomości w 1996 r. Na pewno w 2004 r. przepustu pod zjazdem na nieruchomość G. K. nie było. Jak natomiast wskazuje protokół z oględzin z [...] października 2003 r., przeprowadzonych w sprawie sądowej [...], nie było go pod zjazdem na działkę już w czasie ich dokonywania.

Według oświadczeń B. R. szkody powstawały przed złożeniem przez nią wniosku o wszczęcie postępowania w niniejszej sprawie, pojawiły się około 2000 r. (zob. wniosek strony z [...].10.2005 r., k. 3; pismo pełnomocnika strony skierowane do Wójta Gminy F. z [...].04.2002 r., k. 99; wyjaśnienia strony złożone na rozprawie z [...].12.2007 r. i z [...].02.2011 r., k. 633). W szczególności miało to miejsce w roku 2002, kiedy wygniło na jej nieruchomości 50 szt. forsycji, choinki, krzewy, drzewa owocowe i konieczna była naprawa ogrodzenia (wyjaśnienia złożone na rozprawie [...].12.2007 r.). Wyjaśnienia strony w tym względzie nie budzą wątpliwości i są spójne ze zgromadzonym materiałem dowodowym.

Jak zatem ustalono, opisana wyżej przeszkoda uniemożliwia dalszy (w kierunku spadku terenu do Al. [...]) odpływ wody opadowej, powoduje gromadzenie się wody w rowie, stagnuje podpiętrzając wody gruntowe na sąsiadującym terenie działki [...], a także przelewanie się wody z rowu istniejącego wzdłuż działki nr [...] na tą działkę, powodując szkody.

Na dokonanie powyższych ustaleń pozwoliła w szczególności opinia biegłego mgr inż. Z. M. - rzeczoznawcy w zakresie budownictwa wodnego i budownictwa wodno-melioracyjnego, którego udział w postępowaniu okazał się konieczny. Biegły wypowiedział się przede wszystkim, jak przedstawiały się stosunki wodne na badanym terenie, w tym jak przebiegał spływ wód, jakie działania spowodowały zmianę stanu wody na gruncie i wywarły szkodliwy wpływ na grunty sąsiednie (działkę nr [...]), a także wskazał możliwości zapobieżenia szkodom. I tak, biegły kategorycznie stwierdził, że budowana w latach 1969-1970 droga, do której przylegają działki nr [...] i [...], została wykonana w komplecie konstrukcyjnym z rowami przydrożnymi po obu stronach oraz nawierzchnią z trylinki. Korona drogi od osi podłużnej posiada spadki poprzeczne dwustronne. Wody z korony drogi spływają na stronę północną i południową (zob. opinia z [...].08.2009 r., k. 317). Powyższe stwierdzenia zostały oparte na zapisach archiwalnych byłego Zarządu Inwestycji Budowy Kaskady Dolnej Wisły we W., ponadto - jak wyjaśnił biegły - w czasie budowy tej drogi pełnił funkcję inspektora nadzoru, był pracownikiem technicznym w/w Zarządu Inwestycji i brał bezpośredni udział w budowie drogi (zob. wyjaśnienie i uzupełnienie do opinii biegłego z dn. [...].12.2010 r., k. 567). Swoje ustalenia biegły potwierdził również na rozprawie w dniu [...] października 2009 r. (zob. protokół z rozprawy k. 375).

Sporządzony przez biegłego i załączony do opinii profil podłużny terenu świadczy o tym, że teren na całej długości od Domu Opieki Społecznej do Al. [...] posiada spadek, co uzasadnia odpływ wody w przypadku ciągłości rowów przydrożnych (k. 308). W ocenie biegłego, z czym należy się zgodzić, wykonane w ramach budowy drogi rowy całkowicie eliminowały ujemny wpływ na stosunki wodne wywołane budową korpusu drogowego. Szkody na działce nr [...] powstały natomiast od momentu zasypania rowu na działce nr [...], co uniemożliwiło odpływ wody z rowu przy działce [...]. Przed zasypaniem rowu na działce [...], istniejące odwodnienie drogi nie skutkowało zmianą stosunków wodnych w rozumieniu art. 29 ust 3 ustawy Prawo wodne (k. 567). Woda opadowa płynęła częściowo wzdłuż spadku podłużnego drogi, a następnie spływała do niedrożnych odcinków rowów lub na teren przydrożny. Jak ponadto jednoznacznie ocenił biegły, odcinkowe zasypanie rowu na innych fragmentach, niż na wysokości działki nr [...], nie ma bezpośredniego wpływu na działkę [...]. Stosunki wodne naruszone zostały jedynie przez zamknięcie odpływu wód w strefie działki [...] (k. 566). Biegły w opinii stwierdził jednoznacznie istnienie zasypki z gruzu na wjeździe na działkę [...] w strefie rowu (zob. opinia k. 316). Na zasypanie rowu przydrożnego przez G. K. oraz złe jego utrzymanie, jako przyczynę negatywnego oddziaływania na nieruchomość nr [...], wskazywał biegły również w piśmie złożonym w organie I instancji [...] grudnia 2009 r. (k. 428) oraz w czasie przesłuchania na rozprawie w dniu [...] września 2011 r. (zob. protokół z rozprawy k.741).

Zasadność ww. ustaleń w zakresie przyczyn zalewania działki nr [...] potwierdza także załączona do akt niniejszej sprawy opinia biegłego sądowego z zakresu wodnych melioracji i wyceny nieruchomości - mgr inż. K. J., sporządzona wprawdzie na potrzeby sądowego postępowania karnego dotyczącego zalewania działki [...] od strony działki [...], niemniej odnosząca się również do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, jako dotycząca "ustalenia przyczyn częściowego zalania nieruchomości - działka nr [...] położonej przy ul. D. we W.". Biegły stwierdza w niej między innymi, że wody opadowe z korony drogi spływają do rowu położonego na terenie działki i z braku odpływu (rowu ) na terenie sąsiedniej działki nr [...] spływają na teren działki [...] (str. 5 opinii). Biegły potwierdził także, że na sąsiedniej działce [...] brak przepustu, a rów jest niedrożny z braku konserwacji. W zakresie odnoszącym się do zalewania działki [...] od strony działki [...], ww. opinia nie miała znaczenia w niniejszej sprawie.

Analogiczną co do wniosków opinię sporządził biegły sądowy – K. J. w sprawie z powództwa B. R. przeciwko G. K. o nakazanie (wyrok z [...].01.2005 r., [...] , opinia k. 148 i nast.). Jak z niej wynika, za przyczynę zalewania nieruchomości B. R. biegły uznał brak odpływu - drożności rowu na działce [...], co skutkuje przelewaniem się wody z wypełnionego po brzegi rowu. W ocenie biegłego, udrożnienie rowu na wskazanym odcinku zmniejszy, a może nawet wykluczy zalewanie nieruchomości powódki. Udrożnienie rowu przez G. K. spowoduje odbieranie wody z odcinka rowu powódki. Późniejsza zmiana ww. wyroku i oddalenie powództwa nie miała związku z oceną materiału dowodowego, w tym wskazanej opinii, a wynikała z uwzględnienia wyłącznie formalnego zarzutu - niedopuszczalności drogi sądowej.

Do podobnych wniosków jak wyżej doszedł także opiniujący przyczyny częściowego zalewania działki nr [...] projektant J. C. Jego opinia z [...].03.2002 r. została wprawdzie sporządzona na zlecenie B. R., co jednak nie wyklucza jej z materiału dowodowego (art. 75 § 1 k.p.a.). Również i on stwierdził, że przyczyną podtopienia działki jest przelewający się nadmiar wody z rowu przydrożnego, co jest spowodowane brakiem możliwości swobodnego odpływu wody rowem przydrożnym, który od działki [...] w kierunku zachodnim jest niedrożny.

Powyższe dokumenty organ odwoławczy uznał za wiarygodne, kategoryczne i jednoznaczne. Są one ponadto spójne ze sobą i z pozostałym materiałem dowodowym.

Poza powyższym, na fakt istnienia rowu przydrożnego wzdłuż działek [...] i [...] wskazuje także przedłożona przez właścicielkę działki nr [...] mapa sytuacyjno-wysokościowa z dnia [...] marca 1997 r., pochodząca z Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej we W. (k. 637).

Istnieniu rowu przydrożnego wzdłuż działki nr [...] nie przeczyła sama G. K. przesłuchana w charakterze strony w sprawie cywilnej prowadzonej z powództwa B. R. ([...]) i pouczona w trybie art. 304 k.p.c. (protokół z posiedzenia z dnia [...].01.2005 r.). Stwierdziła wówczas, że nie pamięta, jakiej głębokości był rów przy jej nieruchomości. Kiedy była kupowana na pewno ten rów był czyszczony, ale nie potrafiła powiedzieć, kiedy ostatnio i jak często. Kategorycznie stwierdziła, że ten rów jest tylko wzdłuż nieruchomości jej i B. R. Nie potrafiła natomiast wytłumaczyć, dlaczego konstrukcja wjazdu na jej nieruchomość wskazuje na to, że był budowany z przepustem.

W przedmiotowym postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez organy obu instancji G. K. nie stawiła się jednak ani celem złożenia zeznań (tj. na etapie, kiedy organ nie uznawał jej jeszcze za stronę postępowania), ani wyjaśnień w ramach przesłuchania strony, przedkładając najczęściej zwolnienia lekarskie. Niemniej, wobec przedstawionych wyżej dowodów, stanowisko prezentowane przez nią w omawianej kwestii w pismach kierowanych do organów, negujące istnienie rowu przydrożnego i przyczynę zalewania działki nr [...], należało uznać za nie znajdujące żadnego oparcia w materiale dowodowym i będące jedynie przyjętą linią obrony własnych interesów. Podobnie na podstawie całokształtu materiału dowodowego, za odosobnione i poparte dowodami uznano zeznania świadka P.

Przyczynę powstawania szkód na działce nr [...], tj. niedrożność rowu na odcinku działki nr [...], potwierdzają z kolei, poza przedstawionymi już wyżej dowodami, również przeprowadzone przez organ I instancji oględziny nieruchomości udokumentowane materiałem fotograficznym (zob. protokół z [...].11.2007 r., k. 135 i nast.; protokół z oględzin z [...].08.2011 r., k. 733 i nast.), które należało uznać za wiarygodne.

Zaniedbanie rowu przyległego do ogrodzenia wzdłuż działki nr [...] stwierdził także Sąd podczas oględzin przeprowadzonych w sprawie cywilnej sygn. akt [...] (protokół z [...].10.2003 r.).

Podobnie, na wadliwe funkcjonowanie rowu przydrożnego drogi publicznej, do której przylegają działki [...] i [...], wskazał Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego we W. stwierdzając że odwodnienie drogi od strony m. W. jest w złym stanie i nie spełnia swojej funkcji (pismo z [...].01.2010 r., k. 434).

Dalej SKO wywodziło, że przed zasypaniem rowu na odcinku działki [...] stosunki wodne na terenie objętym niniejszym postępowaniem były uregulowane. Nie zachodzi zatem kumulacja przyczyn zmiany stosunków wodnych, tj. zasypania rowu przydrożnego z budową drogi publicznej, która miała miejsce w latach 60-70 tych ubiegłego wieku.

Przesłuchiwany na rozprawie biegły stwierdził, że również wykonana w 2009 r. przebudowa drogi K. – Z. w obrębie nawierzchni drogi obejmująca częściowe wyprofilowanie nawierzchni, oczyszczenie nawierzchni, wykonanie powierzchniowego utrwalenia emulsją asfaltową i grysami bazaltowymi, nie miała wpływu na spływ wód (zob. protokół z rozprawy k. 740).

W oparciu więc o powyższe uzasadnione jest twierdzenie, że brak odpływu wód opadowych z rowu przydrożnego w związku z jego zasypaniem od zjazdu na działkę nr [...], a także wadliwym utrzymaniem, skutkuje tym, że woda w przepełnionym rowie podpiętrza wody gruntowe na działce nr [...], a nawet przelewa się na jej teren. To zaś szkodliwie wpływa na warunki glebowe na tym terenie oraz na zabudowę (mur ogrodzenia) (zob. opinia biegłego k. 315). Z niekwestionowanych oświadczeń składanych przez B. R. wynika ponadto, że powoduje to niszczenie nasadzeń na działce nr [...]. Jak wynika z opinii biegłego, wskazane szkody pozostają w związku przyczynowym z istnieniem przeszkody w odpływie wody na działce [...].

Art. 29 ust. 3 ustawy Prawo wodne przyznaje organowi możliwość wyboru obowiązku, jaki nałoży na właściciela, spośród dwóch w nim wskazanych. W rozpoznawanym przypadku nałożenie obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego jest konsekwencją ustalenia przyczyn zmiany stanu wód, tj. zasypania odcinka rowu i niewłaściwego jego utrzymania, jak i wskazanego przez biegłego zakresu prac niezbędnych do przywrócenia stanu poprzedniego. Zakres tych prac, a więc wykonanie zasypanego przepustu pod wjazdem, jak i odtworzenie zaniedbanego rowu są niewątpliwie najprostszą drogą do wyeliminowania szkód na działce sąsiedniej i nie generują po stronie zobowiązanej znacznych nakładów. Alternatywnym rozwiązaniem - w ramach obowiązku wykonania urządzeń zapobiegających szkodom - musiałoby być wykonanie kanalizacji deszczowej w celu odwodnienia drogi, ewentualnie budowanie przepustu pod drogą w celu skierowania wody opadowej do rowu znajdującego się po przeciwległej stronie drogi (zob. wyjaśnienia biegłego Z. M. na rozprawie z [...].10.2009 r.; opinia K. J. k. 143). Poza tym, że są to działania nieporównywalnie bardziej kosztowne niż nałożone niniejszą decyzją, to dodatkowo obowiązki w tym zakresie ciążą na zarządcy drogi, a nie osobie fizycznej, której nieruchomość do drogi publicznej przylega. Nie sposób ponadto zobowiązywać strony do podejmowania działań na terenie, co do którego nie ma żadnych praw (droga publiczna). W konsekwencji więc jedynym możliwym obowiązkiem, który na stronę należało nałożyć, był ten dotyczący przywrócenia stanu poprzedniego.

Co jednak słusznie podniesiono w odwołaniu, organ winien wskazać, jaki konkretnie zakres prac zobowiązany jest wykonać właściciel. Bez tego bowiem decyzja staje się niewykonalna. Kolegium wyjaśniło, że w pojęciu rozstrzygnięcia mieści się to, że decyzja organu administracji państwowej, nakładająca na stronę postępowania administracyjnego obowiązek określonego zachowania, powinna obowiązek ten wyrażać precyzyjnie, bez niedomówień i możliwości różnej interpretacji, w przeciwnym wypadku prowadzi to do uchylenia decyzji, bowiem decyzja w zasadzie może być niewykonalna (por. wyrok NSA w Gdańsku z dnia 27 czerwca 1996 r., SA/Gd 1537/95, LEX nr 44086). Z kolei w wyroku z dnia 15 października 1999 r. NSA stwierdził, że rozstrzygnięcie zawarte w decyzji administracyjnej musi być sformułowane w taki sposób, ażeby możliwe było następnie wykonanie decyzji dobrowolnie lub przy zastosowaniu środków egzekucji administracyjnej (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 15 października 1999 r., IV SA 1654/97, LEX nr 47915). Tym samym nakazanie przywrócenia stanu poprzedniego bez precyzyjnego określenia, na czym konkretnie ten obowiązek ma polegać, nie czyni zadość wymogom rozstrzygnięcia, o których mowa w art. 107 § 1 k.p.a. Zwrot ten wymaga takiego doprecyzowania, które umożliwi wykonanie decyzji dobrowolne lub z zastosowaniem środków egzekucji administracyjnej, aby nie było wątpliwości, nawet po latach, czego ono dotyczyło.

Zakres prac, które mają doprowadzić do przywrócenia poprzedniego stanu wód i tym samym pozwolą wyeliminować powstawanie dalszych szkód na gruntach sąsiednich, wskazał biegły uzupełniając swoją opinię w piśmie z dnia [...] marca 2012 r. W jego ocenie służyć temu będzie:

- wykonanie na istniejącym wjeździe na działkę nr [...] z drogi publicznej K. –Z., w osi rowu drogowego, przepustu z rur betonowych o średnicy minimum 0,3 m o długości wg potrzeb właściciela działki; dno przepustu powinno być usytuowane około 10 cm poniżej istniejącego dna rowu w miejscu styku działek [...] i [...]; przyczółki przepustu mogą być wykonane jako ziemno-darniowe, betonowe lub inne wg uznania właściciela działki, - odtworzenie rowu drogowego wzdłuż działki nr [...] dla swobodnego odprowadzania wód od przepustu, przy czym dno rowu powinno mieć niweletę na poziomie dna przepustu łub niższą; skarpy rowu mogą pozostać ziemne z obsiewem trawą dla ochrony przed erozją.

Opierając się zatem na ww. stanowisku biegłego organ odwoławczy zdecydował o uchyleniu zaskarżonej decyzji w części wskazującej na sposób przywrócenia stanu poprzedniego i orzeczeniu, poza samym obowiązkiem przywrócenia stanu poprzedniego wody na gruncie, także zakresu prac, na brak których wskazano w odwołaniu.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów odwołania, a także wniosków formułowanych przez strony tego postępowania SKO wyjaśniło, że przedmiotowa sprawa dotyczy wyłącznie zmiany stanu wód na gruncie spowodowaną zasypaniem rowu na działce stanowiącej własność odwołującej się. Poza zakresem tej sprawy jest zaś ocena funkcjonowania rowu na wysokości innych działek na gruntach sąsiednich i ewentualnych skutków z tym związanych dla nieruchomości do niego przyległych. Jedynie na marginesie trzeba nadmienić, że w ocenie biegłego niedrożność rowu na innych odcinkach niż wzdłuż działki nr [...], nie wpływa bezpośrednio na zalewanie działki nr [...]. Przedmiotowa sprawa zainicjowana została wnioskiem właściciela działki nr [...]. Żądanie w nim zawarte zakreśliło granice przedmiotowego postępowania. Wnioskodawca wskazał na zalewanie swojej nieruchomości, tj. działki nr [...], spowodowane zasypaniem rowu zlokalizowanego na działce nr [...] stanowiącej własność odwołującej się. Przedmiotem oceny była zatem wyłącznie zmiana stosunków wodnych na gruntach spowodowana działaniem lub zaniechaniem właściciela działki nr [...] ze szkodą dla właścicieli działki nr [...]. Wobec powyższego nie miały znaczenia dla wyniku sprawy twierdzenia o funkcjonowaniu bądź nie funkcjonowaniu rowu na innych działkach wzdłuż drogi publicznej. Z tych też między innymi powodów, wobec ściśle określonego przedmiotu postępowania, interesu prawnego w nim nie miały inne osoby niż te, którym organ I instancji przyznał status stron.

Ponadto wobec poczynionych ustaleń dotyczących przyczyn zmiany stanu wód na analizowanym gruncie, za nie mające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy należało uznać kopie decyzji organów nadzoru budowlanego wydawanych w sprawie prowadzonej przez te organy wobec Gminy F. Zarówno organ I, jak i II instancji ustaliły bowiem, że do niedozwolonej zmiany stanu wód doszło na gruncie stanowiącym własność G. K. (działka [...]). Ustalenie osoby zobowiązanej do przywrócenia stanu poprzedniego nie budzi zatem wątpliwości.

Podobnie należało ocenić także dokumenty odnoszące się do zaliczenia drogi K. – Z. do dróg publicznych i dotyczące wykonywania przez Wójta Gminy F. obowiązków zarządcy tej drogi.

Z punktu widzenia art. 29 ustawy nie było istotne, jaką funkcję pełnił lub pełni rów przyległy do działek [...] i [...], tj. czy odwadniał drogę publiczną, czy pełnił funkcję melioracyjną i in., a także czy jego status został prawnie uregulowany. Zgodnie bowiem z wyjaśnieniem poczynionym na wstępie, istotne w sprawie było ustalenie, jak był ukształtowany (przez zmianą) na badanym terenie system zasobów wodnych. Ustalono zaś, że rów, jako ukształtowane wraz z budową drogi publicznej zagłębienie w ziemi, pełnił faktycznie zadanie odprowadzania wód z danego terenu, w tym drogi, zaś częściowe jego zasypanie (w tym wypadku na odcinku działki nr [...]) doprowadziło do zakłócenia utrwalonych stosunków wodnych na gruncie i powstanie szkód na gruntach sąsiednich (działce nr [...]), co w rezultacie uprawniło organ administracyjny do zastosowania art. 29 ustawy Prawo wodne.

Z podanych wyżej przyczyn organ odwoławczy zdecydował o uchyleniu zaskarżonej decyzji w części dotyczącej określenia sposobu wykonania nałożonego obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego, a w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.

Skargę do od powyższej decyzji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy złożyła G. K. wnosząc o jej uchylenie oraz poprzedzającej ją decyzji Prezydenta Miasta W. z dnia [...].05.2012 r., wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji i zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania.

Zaskarżonej decyzji skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów art. 29 ust. 1, 2 i 3 ustawy Prawo wodne poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz przepisów art. 6-9, art. 28, art. 75 i art. 77 k.p.a. poprzez ich nie zastosowanie, a co miało wpływ na wydanie zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że już z formalnego punktu widzenia, częściowe uchylenie decyzji organu I instancji i wprowadzenie w to miejsce innego rozstrzygnięcia spowodowało, że tak poprawiona decyzja stała się zupełnie niezrozumiała, a tym samym niewykonalna i to jeszcze w większym stopniu, niż decyzja organu I instancji przed jej poprawieniem. Jeżeli w miejsce uchylonego orzeczenia wstawi się poprawki organu II instancji, to z literalnego brzmienia powyższego orzeczenia wynika, że skarżąca, będąc właścicielką działki położonej we W. przy ul. D., oznaczonej jako działka [...] obręb we W. ma przywrócić stan poprzedni wody na gruncie poprzez wykonanie przepustu na zjeździe działki nr [...] z drogi publicznej K. – Z. i w efekcie zupełnie nie wiadomo, czy skarżąca ma przywrócić stan poprzedni wody na gruncie, tj. czy na działce [...] położonej przy ul. D. we W., czy też na działce [...] przylegającej do drogi K. - Z. W ocenie skarżącej doszło do pomylenia numeracji działek, nazewnictwa dróg i ulic, przez co nie wiadomo, na której to działce miałaby ewentualnie przywrócić poprzedni stan wody poprzez wykonanie przepustu. Aktualnie w ewidencji geodezyjnej gruntów nie ma ani działki [...], ani też działki [...]. Działka [...] została podzielona w decyzji z dnia [...].07.2006 r. i od sierpnia 2006 r. nie ma tej działki, a działka [...] została z kolei podzielona decyzją z dnia [...].05.2012 r. i również takiej działki już nie ma. Natomiast skarżąca w rzeczywistości jest właścicielką działek [...],[...], [...],[...],[...] i [...] położonych we W. przy ul. D.

Już choćby z tego punktu widzenia decyzja nie nadaje się do wykonania i jako taka winna zostać uchylona niezależnie od merytorycznej zasadności tej decyzji.

Natomiast w zakresie merytorycznych zarzutów w stosunku do zaskarżonej decyzji skarżąca w całości podtrzymała zarzuty podniesione w odwołaniu od decyzji organu I instancji, które to odwołanie uczyniła integralną częścią skargi.

Ponadto skarżąca wskazała, że już po złożeniu odwołania od decyzji organu I instancji, przy okazji rozmowy z sąsiadem P. P., ten poinformował ją, że w jednej ze spraw, toczącej się przed Sądem Okręgowym we W., sygn. akt II Ka [...], zapadł już w 2007 r. wyrok, z uzasadnienia którego wynika, iż przyczyną zalewania działki B. R. wcale nie był niedrożny rów przy ul. D., a tylko bezprawne pobudowanie murowanego płotu przez B. R. w granicy z działką P. P., a co zostało jednoznacznie wykazane opinią biegłego sądowego K. J. - tego samego biegłego, do którego to opinii odwoływały się organa I i II instancji, ale wydawanej w zupełnie jeszcze innej sprawie sądowej niż w sprawie P. P.

Opinie biegłych wydane w sprawie P. P. podważają merytoryczną wartość opinii Z. M., na której to opinii bezkrytycznie oparły się organy pomimo tego, że w odwołaniu skarżąca kwestionowała zasadność tej opinii, podnosiła jej stronniczość i sprzeczność z pozostałymi dowodami w sprawie, w tym z zeznaniami P. P.

Zatem bezpośrednią przyczyną zastoisk wodnych na działce B. R. jest wybudowane murowane ogrodzenie, zagradzające naturalny spadek wód, a pośrednią przyczyną jest fakt, iż działka B. R. wraz z byłą działką skarżącej są działkami najniżej położonymi z działek przy ul. D. i tak czy inaczej woda na tej działce będzie stała w sytuacji dużych opadów deszczu.

Uzasadniając kwestię związaną z koniecznością uczestniczenia w sprawie również innych właścicieli sąsiednich nieruchomości skarżąca wywodziła, że organa administracji nie mogą zmusić skarżącej do takiego działania, które spowoduje dla niej i dla innych negatywne skutki, czy też może i szkody, tylko w imię interesu B. R.

Organ w odpowiedzi na skargę organ wskazał, że treść załączonych do skargi kopii decyzji podziałowych potwierdza zarzut niewykonalności decyzji. Jak bowiem z nich wynika, działka oznaczona geodezyjnie nr [...] położona przy ul. D., ulegała kolejnym podziałom, aż do wydzielenia z działki [...] działek [...],[...], [...],[...],[...], [...] i [...] (decyzja z [...].05.2012 r.). W rezultacie należy przyznać, że wskazane w decyzji nr działek [...] i [...], na gruncie zapisów ewidencji gruntów, nie są aktualne. W tych okolicznościach wątpliwe staje się wykonanie zaskarżonej decyzji, co może uzasadniać jej uchylenie.

Poza uznaniem zasadności powyższego zarzutu, SKO nie znalazło podstaw do uwzględnienia pozostałych zarzutów postawionych w skardze. W szczególności, twierdzenia o innych niż ustalone przyczynach zalewania działki B. R., oparte na rozmowach z sąsiadem P. P., nie znajdują oparcia w materiale dowodowym. Choć istotnie był on uczestnikiem postępowań prowadzonych z inicjatywy B. R., to jednak sprawy z jego udziałem dotyczyły zalewania działki B. R. od strony granicy z jego działką, tj. działką oznaczoną nr [...]. Niemniej trzeba zauważyć, że, jak wynika z opinii i szkicu (w aktach sprawy) sporządzonych przez powołanego w ramach jednego z tych postępowań biegłego sądowego K. J., działka B. R. była zalewana w dwóch różnych częściach, co było powodowane przez dwa różne źródła (1 - poprzez granicę z działką P. P. - co pozostaje bez związku z niniejszą sprawą, oraz 2 - z niedrożnego rowu przydrożnego z powodu jego zasypania przez G. K.). Zeznania P. P. i ustalenia czynione w związku z zalewaniem działki nr [...] od strony jego nieruchomości ([...]), nie mają więc żadnego związku z przedmiotem rozpoznawanej sprawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.) sąd administracyjny kontroluje legalność zaskarżonego rozstrzygnięcia administracyjnego, czyli jego zgodność z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa materialnego i procesowego. Jednocześnie zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270), zwanej dalej p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Zaskarżona decyzja (postanowienie) może być uchylona tylko wówczas, gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy lub naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego albo inne naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.).

Wychodząc z tych przesłanek Wojewódzki Sąd Administracyjny uwzględnił skargę, gdyż stwierdził, że zaskarżona decyzja narusza przepisy postępowania administracyjnego w sposób mający wpływ na wynik sprawy, co w myśl art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. stanowi podstawę do jej uchylenia. Sąd podzielił jednak jedynie zarzut skargi dotyczący nieuwzględnienia przez organ II instancji okoliczności związanej z podziałem działek i związaną z tym zmianą ich numeracji, natomiast pozostałe zarzuty skargi uznał za niezasadne. Bezsporne w sprawie jest, że doszło do podziału będących własnością skarżącej działek nr [...] i [...] na dalsze. Tym samym posłużenie się przez organ II instancji nieistniejącą w dacie wydawania decyzji numeracją działek stanowi naruszenie art. 7 i art. 75 § 1 k.p.a., co miało niewątpliwie wpływ na treść rozstrzygnięcia powodując jego niewykonalność.

Nie były natomiast zasadne pozostałe zarzuty skargi. Organ w niniejszej sprawie w sposób niezwykle dokładny i dogłębny ustalił stan faktyczny i w oparciu o niego dokonał prawidłowej wykładni zastosowanych przepisów. Należy też zwrócić uwagę na bardzo szczegółowe i odnoszące się do wszystkich okoliczności istotnych w niniejszej sprawie uzasadnienie zaskarżonej decyzji.

Niewątpliwie rację miało SKO stwierdzając, że decyzja organu I instancji nie nadawała się do wykonania wskutek zbyt ogólnikowego określenia nałożonego na skarżącą obowiązku. Rozstrzygnięcie (osnowa) decyzji wydanej na podstawie przepisu art. 29 ust. 3 ustawy Prawo wodne powinno dokładnie określać nałożone obowiązki tak, by mogły one być należycie wykonane przez stronę lub wyegzekwowane w postępowaniu egzekucyjnym (vide wyrok WSA w Lublinie z dnia 30.10.2012 r., II SA/Lu 589/12, LEX nr 1235123).

Nie ma natomiast racji skarżąca twierdząc, że z decyzji winien również wynikać termin, w jakim ma być ona wykonana. Z przepisu art. 29 ustawy Prawo wodne nie można wyprowadzić wniosku o konieczności ustalania w decyzji wydanej na podstawie powyższego przepisu terminu wykonania nałożonych obowiązków (tak słusznie wyrok WSA w Lublinie z dnia 13.07.2011 r., II SA/Lu 298/11, LEX nr 950572, wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 21.06.2011 r., II SA/Bd 438/11, LEX nr 950530).

Odnośnie ustaleń faktycznych dokonanych przez organy, to słusznie uznały one, że skarżąca zmieniła stan wody na gruncie ze szkodą dla sąsiedniej nieruchomości będącej własnością B. R. Analiza akt pozwala na ustalenie, że skarżąca dokonała zmiany stanu wody na gruncie poprzez zasypanie istniejącego wcześniej rowu. Okoliczność ta wynika chociażby z zeznań skarżącej złożonych na potrzeby postępowania przed sądem powszechnym, w których potwierdziła ona istnienie tego rowu. Należy również w sposób szczególny podkreślić, że sporządzający opinię w niniejszej sprawie biegły Z. M. potwierdził istnienie rowu, ponieważ uczestniczył w pracach związanych z jego powstawaniem przy okazji budowy drogi. Wbrew twierdzeniom skarżącej nie ma znaczenia to, czy rów powstał jako służący do odprowadzania wody, czy miał on jakieś inne przeznaczenie. Istotne jest jedynie to, że istniał on i służył do odprowadzania wody. Jak słusznie stwierdził NSA w wyroku z dnia 3.03.2008 r., II OSK 160/07, LEX nr 466152, ustalenie, czy rów przebiegający przez nieruchomość, którego istnienie oraz późniejsze zasypanie ma charakter bezsporny, stanowi urządzenie wodne ujęte w katastrach wodnych, nie może mieć żadnego wpływu na prawidłowość zastosowania w sprawie art. 29 Prawa wodnego. Skarżąca winna w związku z tym zachować rów w dalszym ciągu w takim stanie, aby nie doprowadziło to do zmiany stanu wody na sąsiedniej działce, bez względu na to, w jakim celu powstał on na jej gruncie.

Zebrany materiał dowodowy nie pozwolił natomiast na jednoznaczne ustalenie tego, czy pod podjazdem prowadzącym do działki skarżącej znajdował się kiedyś przepust. Pewne okoliczności wskazują na to, że istniał on, ponieważ do zalewania nieruchomości B. R. zaczęło dochodzić dopiero po pewnym czasie od zakupu przez nią działki. Okoliczność ta jednak nie miała większego znaczenia, ponieważ do zmiany stanu wody przez skarżącą doszło albo wskutek wybudowania podjazdu bez przepustu, albo wskutek zasypania tegoż przepustu. W obydwu przypadkach taka zmiana niewątpliwie nastąpiła i była ona skutkiem działania skarżącej.

Biorąc pod uwagę powyższe słusznie organy ustaliły, że to wskutek działania skarżącej doszło do zmiany stanu wody, przy czym organ oparł się w tym zakresie na opinii biegłego, której treść nie budzi żadnych wątpliwości. Koresponduje ona z pozostałym materiałem dowodowym i jej wnioski są logiczną konsekwencją ustalonego stanu faktycznego. Jak słusznie wyjaśnił NSA w wyroku z dnia 4.10.2012 r., II OSK 1035/11, LEX nr 1234111, dla zastosowania art. 29 Prawa wodnego wystarczy, że na podstawie logicznego wnioskowania opartego o zwykłe doświadczenie życiowe można przyjąć, iż skutkiem zmiany kierunku spływu wody będzie powstawanie szkód. W przedmiotowej sprawie, nawet bez opinii biegłego, jedynym logicznym wnioskiem było stwierdzenie, że zlikwidowanie rowu oraz brak przepustu pod przejazdem musiało doprowadzić do zmiany stanu wody polegającego na zalewaniu działki nr [...].

Natomiast kwestie związane z twierdzeniami świadka P. P. nie mogły w żaden sposób wpłynąć na treść rozstrzygnięcia. Jego twierdzenia dotyczące braku rowu są sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym, który ten fakt potwierdza, a nawet z zeznaniami samej skarżącej złożonymi przed sądem powszechnym, w których potwierdziła ona istnienie rowu. Również kwestie związane z zalewaniem działki B. R. z terenu działki P. P. (w szczególności dotycząca tego opinia biegłego), nie mogą mieć znaczenia w niniejszej sprawie. Fakt zalewania przedmiotowej działki wskutek zasypania rowu i braku przepustu został ustalony z całą pewnością i okoliczność dodatkowego zalewania tej nieruchomości z innej jeszcze działki nie ma znaczenia dla oceny, czy wskutek działania skarżącej doszło do zmiany stanu wody.

Odnosząc się do zarzutu skarżącej dotyczącego rzekomej zmiany stanowiska przez biegłego po ustaleniu, że to nie Gmina F. jest właścicielem nieruchomości, stwierdzić trzeba, że poprzednio biegły zakładał, iż zarówno droga jak i przydrożny rów są własnością jednego podmiotu, co musiało mieć wpływ na wnioski opinii, aczkolwiek biegły od samego początku twierdził, że jedną z przyczyn zalewania działki nr [...] było nienależyte utrzymanie rowu, więc nie można mówić o zmianie zasadniczej treści opinii.

Nie ma znaczenia dla niniejszej sprawy to, że wskutek wykonania zaskarżonej decyzji może dojść do zalania nieruchomości skarżącej z uwagi na brak dalszego ciągu rowu przy ul. D. W takiej sytuacji skarżąca będzie mogła wystąpić ze stosownym wnioskiem na podstawie art. 29 ustawy Prawo wodne, jeśli okazałoby się, że właściciele sąsiednich nieruchomości również zasypali istniejący tam rów. W tym kontekście stwierdzić trzeba, że rację miał organ twierdząc, iż niniejsza sprawa dotyczy naruszenia stosunków wodnych na działce nr [...] i tylko ta kwestia mogła być badana przez organ. W związku z tym brak było podstaw do uznania za strony postępowania właścicieli innych sąsiednich działek, skoro to działania właścicielki działki położonej przez ul. D. powodowały zmianę stanu wody i w związku z tym udział w postępowaniu właścicieli innych działek - nawet nie sąsiadujących z działką nr [...] - był niezasadny.

Dalej stwierdzić trzeba, że przepis art. 29 ust. 3 ustawy Prawo wodne należy rozumieć w ten sposób, że sam fakt dokonania określonej zmiany na gruncie nie jest wystarczający do jego zastosowania. Konieczne jest bowiem nadto ustalenie, że zmiana zmodyfikowała stan wody na gruncie powodując pogorszenie stosunków wodnych ze szkodą dla gruntów sąsiednich. Dla przypisania odpowiedzialności za szkodliwą zmianę stosunków wodnych niezbędne jest ustalenie związku przyczynowego między działaniem a szkodą (vide wyrok WSA w Szczecinie z dnia 4.04.2012 r., II SA/Sz 1381/11, LEX nr 1138839). Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że to właśnie wskutek działania i zaniedbań ze strony skarżącej doszło do tego, że zmiana stanu wody szkodliwie wpływa na sąsiednią działkę nr [...]. Już chociażby pobieżne oględziny zdjęć przedstawiających tę nieruchomość wskazują, że dochodzi do podmywania i wskutek tego niszczenia betonowego ogrodzenia. W tym miejscu należy podkreślić, że wbrew twierdzeniom skarżącej ogrodzenie to minimalizuje zakres szkód, które zmiana stanu wody powoduje na sąsiedniej nieruchomości, a nie jest ich przyczyną. Skarżąca nie wyjaśniła w logiczny sposób, w jaki sposób miałoby dojść do tego, tymczasem gdyby ogrodzenia nie było, wówczas woda z rowu przelewałaby się bezpośrednio na teren znajdujący się za nim (ogród), a tak stanowi ona barierę uniemożliwiającą to do momentu osiągnięcia przez wodę pewnego poziomu. Natomiast po jego osiągnięciu woda bezspornie przelewa się na działkę [...] powodując jej zalewanie i powstawanie szkody w ogrodzie. Okoliczność ta znajduje również potwierdzenie w zeznaniach świadka B. R. i nie była ona zresztą kwestionowana przez skarżącą.

Ponowne rozpoznanie sprawy winno zatem nastąpić po uprzednim ustaleniu przez organ aktualnego na dzień wydawania decyzji oznaczenia numerów działek. Natomiast pozostałe ustalenia organu były w pełni prawidłowe i w tym zakresie nie jest konieczne prowadzenie dodatkowego postępowania. Mając powyższe na uwadze w oparciu art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.

Na podstawie art. 152 cyt. ustawy Sąd określił, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 200 p.p.s.a. w zw. z § 14 ust. 2 pkt 1 lit. c Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) z uwzględnieniem uiszczonych przez skarżącą wpisu w kwocie [...] zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.