II FZ 288/13

Uzasadnienie

1. Postanowieniem z dnia 7 marca 2013 r., sygn. akt III SA/Wa 3343/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zawiesił postępowanie sądowe w sprawie ze skargi K. K. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 4 października 2012 r., nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego w zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach za 2007 r.

1.1. W uzasadnieniu postanowienia Sąd, powołując się na dyspozycję art. 125 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270), powoływanej dalej jako "p.p.s.a." stwierdził, że do Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej, zarejestrowanej pod sygn. SK 18/09 zostały zaskarżone przepisy, które stały się podstawą ustalenia spornego zobowiązania podatkowego. Te same przepisy zostały objęte przez skarżącą jako przedmiot naruszenia. W ocenie Sądu pierwszej instancji rozstrzygnięcie w przedmiocie zasadności zarzutów skargi konstytucyjnej będzie miało znaczenie również dla rozstrzygnięcia w rozpatrywanej sprawie, stąd uzasadnione było zawieszenie postępowania sądowego.

2. Na powyżej powołane postanowienie wniósł zażalenie Dyrektor Izby Skarbowej w W.

2.1. Nie zgadzając się z zawieszeniem postępowania sądowego zauważył, że winno być ono oceniane z uwzględnieniem zasady szybkości postępowania sądowego wynikającej z art. 7 p.p.s.a. oraz konstytucyjnej zasady rozpoznawania spraw bez zbędnej zwłoki. Zwrócił uwagę, że europejski system ochrony praw człowieka przewiduje skargę obywatela na własne państwo w przedmiocie przewlekłości i opieszałości sądu. Dyrektor Izby Skarbowej stwierdził ponadto, że sprawa zawisła przed Trybunałem Konstytucyjnym w 2009 r. i nie została rozstrzygnięta, co przekłada się na niepewność prawną zarówno po stronie podatników, jak i organów orzekających w sprawach nieujawnionych źródeł. Powołując się na poglądy wyrażone przez Naczelny Sąd Administracyjny w rozstrzygnięciu z dnia 2 kwietnia 2012 r., sygn. akt II FZ 182/12 organ skonstatował, że stronie – w przypadku nieuwzględnienia skargi – przysługiwało będzie prawo do wznowienia postępowania sądowego, w sytuacji, gdyby Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność przepisów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia za niezgodne z Konstytucją. Końcowo, Dyrektor Izby Skarbowej odniósł się do kwestii zagadnienia prejudycjalnego wynikającego z art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. akcentując, że rozstrzygnięcie skargi konstytucyjnej w sprawie zgodności przepisów z Konstytucją nie stanowi zagadnienia wstępnego w niniejszej sprawie. Zwrócił także uwagę na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt P 90/08, w którym stwierdzono zgodność art. 30 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f. z przepisami Konstytucji.

2.2. Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego postanowienia,

- zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

3. Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

3.1.Stosownie do art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego, sądowego lub przed Trybunałem Konstytucyjnym. Zależność pomiędzy sprawą rozpoznawaną w postępowaniu przed sądem administracyjnym, a kwestią będącą przedmiotem postępowania innego tzw. prejudycjalnego polega na tym, że rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego stanowi podstawę rozstrzygnięcia sprawy głównej.

Wypada podnieść, że zarówno w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie przyjmuje się, że przesłankę zawieszenia należy badać pod kątem celowości, ekonomiki procesowej i sprawiedliwości. Celowość zawieszenia postępowania przez sąd administracyjny na podstawie art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. powinna być analizowana – na co zwrócił uwagę Dyrektor Izby Skarbowej – z punktu widzenia wystąpienia w przyszłości przesłanek do wznowienia postępowania administracyjnego, zakończonego zaskarżoną decyzją lub innym aktem, jak i przesłanek do wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego na skutek rozstrzygnięcia wydanego w innym już toczącym się postępowaniu. Kwestią zasadniczą jest jednak konieczność rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki. Zasada ta obowiązuje także w przypadku złożenia wniosku o zbadanie zgodności przepisu z Konstytucją. W takiej sytuacji, sąd ma obowiązek ustalić celowość ewentualnego zawieszenia postępowania (por. postanowienie NSA z dnia 20 kwietnia 2010 r., II FZ 569/09, Wspólnota 2010, nr 19, s. 43). Zawieszenie postępowania z art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. dotyczy ponadto okoliczności, w której występuje zagadnienie prejudycjalne pozostające w bezpośrednim związku z rozpoznawaną sprawą, a sąd nie jest władny samodzielnie tego zagadnienia rozstrzygnąć. Zawieszenie postępowania z przyczyn enumeratywnie wymienionych w art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. ma charakter fakultatywny i zależy od uznania sądu, zatem rozstrzygnięcie tego zagadnienia musi być istotne z punktu widzenia realizacji celu postępowania sądowoadministracynego oraz powinno mieć bezpośredni wpływ na wynik tego postępowania. W judykaturze (por. uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 listopada 2008 r., II FPS 4/08, ONSAiWSA z 2009 r. Nr 4, poz. 62) podkreśla się, że przepis ten ma zastosowanie wówczas, gdy sąd orzekający nie jest władny samodzielnie rozstrzygnąć zagadnienia, jakie wyłoniło się lub powstało w toku postępowania sądowego. Konieczną cechą rozstrzygnięcia prejudycjalnego jest uprzedniość w stosunku do sprawy głównej. Wskazane w art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. postępowanie przed TK może być wiązane tylko z sytuacją, gdy przed tym organem toczy się postępowanie ze skargi konstytucyjnej wniesionej w sprawie, która jest związaną z rozstrzygną przez sąd sprawą główną. W takim przypadku postępowanie przed TK jest zagadaniem wstępnym, dlatego że podstawą orzekania nie będzie wypowiedź TK, co do legalności prawa, ale stan faktyczny, który jest skutkiem takiej oceny, a więc istnienie lub zniesienie stosunku prawnego ukształtowanego przez ustawę ocenioną przez TK (por. glosa Z. Czarnik, L. Żukowski do postanowienia NSA z dnia 6 lipca 2011 r., II FZ 278/11, OSP 2012/7-8/73).

Rację ma Sąd I instancji, że celowość podjęcia, na podstawie przepisu art. 125 § 1 p.p.s.a., decyzji o zawieszeniu postępowania pozostawiona została ocenie sądu. Jednakże ocena ta wymaga przeanalizowania – w konkretnej sprawie – istnienie przesłanek wskazanych w przepisie. Jak się przy tym podkreśla w orzecznictwie uznanie to nie może być dowolne. Stąd też obowiązkiem sądu jest rozważenie, a w konsekwencji także wyjaśnienie przesłanek uzasadniających zawieszenie postępowania w sprawie (por. postanowienie NSA z dnia 25 marca 2005 r., I FZ 134/05, publik.: http://orzeczenia.nsa.gov.pl/).

3.2. Odnosząc powyższe uwagi do rozpoznawanej sprawy, należy stwierdzić, że WSA w Warszawie nie przedstawił w uzasadnieniu swojego postanowienia racji wykazujących celowość zawieszenia postępowania. Sąd pierwszej instancji przedstawił zakres skargi konstytucyjnej w sprawie o sygn. akt SK 18/09 wyrażając pogląd, że "wskazane w skardze konstytucyjnej przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, których zgodność z Konstytucją została poddana kontroli Trybunału Konstytucyjnego, stanowiły podstawę prawną wydanych w niniejszej sprawie decyzji". Wskazanie przez Sąd zaskarżonych przepisów oraz stwierdzenie, że te przepisy stanowiły podstawę rozstrzygnięcia zaskarżonego aktu nie spełniają standardu wykazania celowości zawieszenia postępowania w sprawie. Stanowią ogólne rozważania, które nie mogą zastąpić wskazania, z jakiego powodu, Sąd uznał, że w tej konkretnej sprawie, zawieszenie postępowania "zależy od wyniku toczącego się postępowania (...) przed Trybunałem Konstytucyjnym". Jak wykazano bowiem wyżej, zaskarżenie przepisu, stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia decyzji będącej przedmiotem oceny legalności nie wypełnia tej przesłanki, gdyż organ oceniał na podstawie przepisu, który w dacie orzekania obowiązywał. W niniejszej sprawie sąd pierwszej instancji nie wskazał z czego wywodzi zależność między możliwością wydania rozstrzygnięcia a wynikiem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym ani nie wyjaśnił, jakie względy natury celowościowej i słusznościowej przemawiają za zawieszeniem postępowania w sprawie, czym naruszył art. 141 § 4 w zw. z art. 160 p.p.s.a. Dodatkowo wskazać należy, iż dopóki Trybunał Konstytucyjny nie stwierdzi niekonstytucyjności przepisu ustawowego, dopóty korzysta on z domniemania zgodności z Konstytucją, a organy państwa, działając na podstawie prawa oraz w jego granicach zgodnie z obowiązującą z mocy art. 7 Konstytucji RP zasadą legalizmu, obowiązane są do jego stosowania.

8.3. Mając na uwadze przedstawione okoliczności Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. postanowił uchylić zaskarżone postanowienie w całości. Nie przekazano przy tym sprawy do ponownego rozpoznania, bowiem uchylenie postanowienia o zawieszeniu postępowania, wydanego z urzędu, nie powoduje konieczności rozpoznania kwestii zawieszenia postępowania ponownie. Mimo uwzględnienia zażalenia i wniosku strony Sąd nie orzekł o kosztach postępowania zażaleniowego, bowiem nie przewiduje tego art. 209 w zw. z art. 203 i art. 204 p.p.s.a. Zwrot kosztów postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym przysługuje tylko w przypadkach wskazanych w art. 203 i art. 204 p.p.s.a., te zaś przepisy nie dotyczą zażaleń.