II FZ 1022/14

Uzasadnienie

W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w kwocie 400 zł [...] G. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. - zwane dalej "Spółką" złożyło wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Z uzasadnienia wniosku wynika, że skarga w tej sprawie jest jedną z wielu inicjujących postępowania przed sądami administracyjnymi na terenie całego kraju. Podobnych postępowań Spółka prowadzi kilkaset i w każdym z nich jest zobowiązana do poniesienia kosztów sądowych. Z oświadczenia o majątku i dochodach wynika, że wysokość kapitału zakładowego Spółki wynosi 1.000.000,00 zł, wartość środków trwałych stanowi kwotę 300.155,92 zł. W ubiegłym roku obrotowym odnotowała zysk w wysokości 713.731,90 zł. Spółka – w świetle oświadczenia – posiada jeden rachunek bankowy, którego saldo – na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku – wyniosło 180.334,29 zł.

Sąd pierwszej instancji odnosząc się do podniesionych we wniosku argumentów o braku zasobów obrotowych oraz aktywów, zauważył, że Spółka posiada kapitał zakładowy w kwocie 1.000.000 zł oraz aktywa trwałe o wartości 300.155,92 zł, a także za poprzedni rok obrotowy osiągnęła zysk w wysokości 713.731,90 zł. Zatem nie sposób przyjąć argumentacji Spółki, iż najważniejszym majątkiem w Spółce są automaty do gier, które obecnie zalegają w magazynach, albowiem nie ma na nie jakiegokolwiek popytu.

Zwolnienie od kosztów sądowych dopuszczalne jest wówczas, gdy z porównania sytuacji majątkowej strony z wysokością obciążających ją kosztów wynikałoby, że pokrycie kosztów sądowych z majątku strony jest niemożliwe, a jednocześnie strona nie posiada możliwości zgromadzenia środków niezbędnych na sfinansowanie kosztów sądowych. Tymczasem mimo wskazywanych trudności Spółka wykazała zysk, nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, nie wszczęła postępowania upadłościowego czy naprawczego.

Sąd pierwszej instancji nie zgodził się z twierdzeniem Spółki, że obroty spółki mają wyłącznie tak duża skalę tylko w ujęciu księgowym. Wskazywane przez nią koszty w postaci: podatku od gier, koszty związane bezpośrednio z eksploatacją urządzeń do gier, bieżąca obsługa administracyjna, stanowią normalne koszty działalności gospodarczej. Podkreślenia wymaga przy tym, że fakt poniesienia kosztu wiąże się z wcześniejszym uzyskaniem środków na jego pokrycie. Skoro Spółka ponosi wielomilionowe koszty, nie sposób przyjąć, że wskazane przez nią przychody są jedynie przychodami księgowymi. W sprzeciwie Spółka wyraźnie wskazuje, że ponosi opłaty związane z jej zobowiązaniami. Sąd nie znalazł podstaw, by uznać je za mające pierwszeństwo przed kosztami sądowymi.

Sąd rozpatrując złożony wniosek o przyznanie prawa pomocy wziął pod uwagę także koszty sądowe, jakie Spółka jest obowiązana ponieść uwzględniając wszystkie toczące się lub oczekujące na rozpoznanie sprawy zawisłe przed tutejszym sądem oraz konieczność poniesienia kosztów sądowych w sprawach zawisłych przed innymi Wojewódzkimi Sądami Administracyjnymi.

Biorąc pod uwagę powyższe jak również fakt, że wysokość wpisu w niniejszej sprawie wynosi 400 zł, uznano, że sytuacja finansowa Spółki nie uzasadnia przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Spółka posiada bowiem wciąż majątek, który pozwala uiścić należne koszty sądowe.

W zażaleniu Spółka (reprezentowana przez prezesa zarządu) zarzuciła Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a., poprzez jego błędne zastosowanie polegające na nieuwzględnieniu przy ocenie sytuacji majątkowej Spółki takich okoliczności jak: wielość prowadzonych w całym kraju postępowań, brak możliwości zbycia aktywów Spółki, czy konieczność zachowania środków na realizację bieżących zobowiązań, co skutkowało bezpodstawną odmową przyznania Spółce prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Wskazując na powyższe naruszenie, Spółka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku Spółki o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Uzasadniając swoje zażalenie Spółka podniosła, że Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił faktu, że działalność Spółki ze swej istoty wymaga posiadania - tylko z pozoru znacznych - zasobów obrotowych. W praktyce bowiem Spółka musi mieć możliwość regulowania na bieżąco i bez opóźnień zobowiązań względem wynajmujących lokale, wypłacania wygranych, opłacania serwisu i obsługi urządzeń. Spółka musi również na bieżąco uiszczać zryczałtowany podatek od gier niezależnie od tego, czy działalność przynosi pozytywny wynik finansowy. Z tego też względu stan rachunku bankowego Spółki, przy uwzględnieniu specyfiki prowadzonej działalności i jej rozmiarów, nie jest wcale wysoki. Błędem jest wywodzenie wniosków o korzystnej sytuacji Spółki z rozmiarów prowadzonej działalności. O sytuacji majątkowej Spółki nie świadczy również wartość bilansowa aktywów takich, jak środki trwałe czy inwestycje. Wartość bilansowa nie odzwierciedla bowiem ich wartości rzeczywistej, a jedynie wartość księgową, która znacząco odbiega od wartości rzeczywistej.

Z uwagi na obecną sytuację prawną automaty o niskich wygranych mają realnie wartość rynkową taką, jak materiały wtórne, które można z nich uzyskać po demontażu, albowiem na rynku brak potencjalnych nabywców tych urządzeń w celu ich dalszej eksploatacji zgodnej z przeznaczeniem. Wykorzystanie tych automatów jako automatów o niskich wygranych, zgodnie z ich konstrukcją i specyfiką, nie będzie możliwe najpóźniej z końcem 2015 r. w związku z wygaśnięciem posiadanych zezwoleń.

W ocenie Spółki, Sąd pierwszej instancji powinien także mieć na względzie fakt, że przedmiotowe postępowanie nie stanowi typowego elementu działalności Spółki i innych spółek działających na rynku automatów o niskich wygranych, a jedynie próbę ochrony przed niedającą się przewidzieć agresywną polityką państwa względem przedsiębiorców branży hazardowej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zażalenie Spółki nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Stosownie do art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2012 r., poz. 270 z późn. zm.) – powoływana dalej jako "P.p.s.a.", strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Przyznanie prawa pomocy, jako odstępstwo od tej zasady, będące przerzuceniem kosztów na ogół społeczeństwa, może być zastosowane jedynie w przypadkach wyjątkowych, kiedy strona wykaże w sposób jednoznaczny spełnienie przesłanek określonych w art. 246 P.p.s.a. (postanowienia NSA z dnia 5 grudnia 2013 r., II FZ 1102/13 - dotyczące tożsamej sprawy Spółki; z dnia 13 maja 2010 r., II FZ 185/10; z dnia 19 maja 2010 r., II FZ 156/10).

Oceniając zasadność przyznania wnioskodawcy prawa pomocy w zakresie częściowym na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a., obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, należy odnieść sytuację majątkową wnioskodawcy do wysokości kosztów, które jest on zobowiązany ponieść. Porównanie takie jest konieczne dla oceny możliwości finansowych partycypowania przez stronę w kosztach postępowania sądowoadministracyjnego na zasadzie wyrażonej w art. 199 P.p.s.a. Prawidłowo w rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji zbadał zatem zasadność przyznania Spółce prawa pomocy w zakresie zwolnienia od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi, analizując sytuację majątkową Spółki, zobrazowaną jej oświadczeniami oraz przedłożonymi do akt sprawy dokumentami źródłowymi.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, że w świetle tak znacznych przychodów, jakie uzyskuje Spółka, a także wartości jej majątku trwałego, niedopuszczalne byłoby przyjęcie, że spełnia ona przesłanki przyznania prawa pomocy. Spółka nie wykazała, że zmaga się z groźbą niewypłacalności - przedłożone oświadczenie świadczy bowiem o prowadzeniu działalności na dużą skalę, z której uzyskiwane są znaczne przychody. Wszystkie podane wartości wielokrotnie przewyższają wartość wpisu.

Bezzasadny jest podnoszony w zażaleniu przez Spółkę argument o niemożności spieniężenia automatów do gry, bowiem nie stanowią one jedynego majątku Spółki. Spółka może dysponować środkami zebranymi na rachunku bankowym. Nie przedstawiła bowiem dokumentów, które wskazywałyby na ewentualne zajęcie prowadzonego rachunku bankowego, uniemożliwiające swobodne korzystanie ze środków na nim zgromadzonych. Na możliwość poniesienia kosztów postępowań sądowych wskazuje ponadto stan rachunku bankowego Spółki wynoszący 180.334,29 zł.

W rozpoznawanej sprawie trudno przyjąć, uwzględniwszy zasady logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, że Spółka, która dysponuje środkami trwałymi o tak wysokiej wartości, a ponadto dysponuje znacznymi środkami pieniężnymi na rachunku bieżącym, nie jest w stanie partycypować w kosztach zainicjowanego przez siebie postępowania.

Podkreślenia wymaga, że z zażalenia nie wynikają żadne konkretne informacje o aktualnej sytuacji finansowej, a ponadto w zasadzie nie nawiązano w nim do argumentacji Sądu pierwszej instancji.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Spółki, że o zasadności przyznania jej prawa pomocy przemawia konieczność ponoszenia wydatków na bieżące zobowiązania i wypłaty dywidendy. Odmienna ocena naruszyłaby zasadę sprawiedliwości, która jako ogólna zasada ustrojowa i zasada orzekania sądowego wyrażona została w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.). Uwzględniając tę zasadę, nie można zaakceptować próby ochrony majątku własnego kosztem ogółu społeczeństwa w sytuacji, w której art. 199 P.p.s.a. wyraźnie wskazuje podmiot, który powinien ponieść wskazane tam koszty postępowania sądowego. W ocenie Sądu Odwoławczego, Spółka nie wykazała, iż wydanie takiej kwoty jest w stanie w jakikolwiek sposób zakłócić bieżącą działalność Spółki, stąd też prawidłowo Sąd pierwszej instancji uznał, iż Spółka nie spełnia ustawowych przesłanek dla przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Przepis prawa nie obarczył, co do zasady, kosztami postępowania sądowoadministracyjnego społeczeństwa, więc działanie w celu uniknięcia obowiązku partycypowania w ww. kosztach dla zabezpieczenia partykularnego interesu gospodarczego godzi w sprawiedliwość społeczną.

Analogiczne stanowisko do przedstawionego wyżej zajął Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 10 lipca 2014 r., II FZ 1028/14, zapadłym w innej sprawie Spółki. Stanowisko to Sąd rozpoznający niniejsze zażalenie podziela w pełni.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.